Τη δύσκολη εξίσωση της τελικής ρύθμισης για τα «κόκκινα» δάνεια ύψους 77 δισ. ευρώ επιχειρούν να λύσουν αυτό το διάστημα τα υπουργεία Ανάπτυξης και Οικονομικών, η Τράπεζα της Ελλάδος ΕΛΛ-0,23% και οι εμπορικές τράπεζες. Στόχος είναι το κείμενο των αλλαγών να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του μήνα, ώστε το Σεπτέμβριο να συζητηθεί και να εγκριθεί και από την τρόικα, κατά τη διαπραγμάτευση που θα ξεκινήσει από τη συνάντηση στο Παρίσι.

Πιέσεις από την τρόικα

Η δυσκολία στη διαμόρφωση του τελικού κειμένου της πρότασης έγκειται στο γεγονός ότι θα πρέπει να ικανοποιεί τους πάντες και πρώτα-πρώτα την τρόικα, η οποία πιέζει ώστε να αρχίσει η ουσιαστική αντιμετώπιση του θέματος πριν από το τέλος του χρόνου, κυρίως σε ό,τι αφορά τα μη εξυπηρετούμενα επιχειρηματικά και στεγαστικά δάνεια που αφορούν τα 67 δισεκατομμύρια ευρώ (42 δισεκατομμύρια επιχειρηματικά και 25 δισεκατομμύρια στεγαστικά) από τα συνολικά 77 δισεκατομμύρια ευρώ των «κόκκινων» δανείων.

Το θέμα τίθεται επιτακτικά από τους εκπροσώπους και μάλιστα από την αναπτυξιακή πλευρά του. Ειδικά οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ θεωρούν ότι μια λύση στο θέμα των «κόκκινων» δανείων θα φέρει τις ελληνικές τράπεζες πιο κοντά σε μια νέα χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας.

Σε μια πρώτη ομαδοποίηση που έχει συμφωνηθεί θα υπάρχει ένα πακέτο εναλλακτικών λύσεων για τα καταναλωτικά, ένα για τα στεγαστικά κι ένα για τα επιχειρηματικά. Σε ό,τι αφορά τα δάνεια των νοικοκυριών, τη βάση θέτει ο κώδικας δεοντολογίας της ΤτΕ για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

Επί της ουσίας, και σε ό,τι αφορά τις εναλλακτικές προτάσεις για τις ρυθμίσεις δανείων. Από τις επαφές που έχουν γίνει μέχρι τώρα μεταξύ του υπουργείου Ανάπτυξης και των συστημικών τραπεζών διαφαίνεται ότι θα εφαρμοστεί για όλους ό,τι εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, αλλά πιο εντατικά. Ειδικότερα:

Στα επιχειρηματικά δάνεια το πιο πολύπλοκο κομμάτι της ρύθμισης είναι αυτό που αφορά πολύ υψηλά ποσά και η αναδιάρθρωσή τους βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την πραγματική οικονομία. Η λύση που προκρίνεται είναι η εξωδικαστική διευθέτηση των δανείων, με τις τράπεζες να πιέζουν με τα δικά τους μέσα για την αναδιάρθρωση των χρεών κάθε επιχείρησης. Πηγές από την Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμούν ότι οι τρεις στις τέσσερις επιχειρήσεις είναι βιώσιμες και μπορούν να διασωθούν αν τους δοθεί μια ευνοϊκή ρύθμιση για την κάλυψη των χρεών τους.

Μια δεύτερη εναλλακτική, για πιο σοβαρές περιπτώσεις, θα είναι η αλλαγή του άρθρου 99, ακόμη και αν έχει έκτακτο χαρακτήρα. Σχετικό σενάριο προβλέπει ότι μια επιχείρηση θα τίθεται σε αναδιάρθρωση λόγω χρεών, με πρώτους εξυπηρετούμενους πιστωτές τις εμπορικές τράπεζες και όχι (όπως ισχύει σήμερα με βάση το άρθρο 99) το Δημόσιο και ειδικότερα τις εφορίες και τα ασφαλιστικά ταμεία. Στη ρύθμιση αυτή, που θα είναι έκτακτου χαρακτήρα, θα εξετάζεται το μέλλον μιας επιχείρησης και θα αποφασίζεται από το 35% των πιστωτών και όχι από το 51% που ισχύει με το άρθρο 99.

Επιτάχυνση διαδικασιών

Παράλληλα, το υπουργείο Δικαιοσύνης έχει αναλάβει την ευθύνη να επιταχύνει τις προπτωχευτικές διαδικασίες, ώστε «κόκκινοι» επιχειρηματίες να μη βρίσκουν ευκαιρία να εκμεταλλεύονται τις καθυστερήσεις του νόμου, διακόπτοντας την εξυπηρέτηση των υποχρεώσεών τους.

Η αναθεώρηση του άρθρου 99 βασίζεται και σε έρευνες που έχουν στα χέρια τους τόσο το υπουργείο Οικονομικών όσο και η τρόικα.
Το βασικό συμπέρασμα των μελετών αυτών είναι ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους οι εταιρείες που επιχείρησαν ή κατάφεραν να ενταχθούν στο άρθρο 99 το έκαναν για να προστατευτούν από τους πιστωτές τους και να ανακαλέσουν αναγκαστικά σε βάρος τους μέτρα.  

Πρόθυμες για ρυθμίσεις οι τράπεζες

Από το υπουργείο Ανάπτυξης τονίζεται ότι η όποια ρύθμιση εφαρμοστεί για τα «κόκκινα» δάνεια θα πρέπει να είναι «εφαρμόσιμη». Να βρει, δηλαδή, ανταπόκριση και στην πλειοψηφία των καταναλωτών οι οποίοι θα ρυθμίσουν τα δάνειά τους ώστε να γλιτώσουν την αγωνία των πλειστηριασμών και των κατασχέσεων.

Ταυτόχρονα, η συμφωνία θα πρέπει να γίνει αποδεκτή και από τις εμπορικές τράπεζες, οι οποίες έχουν αρχίσει ήδη να προετοιμάζονται για τα δύσκολα τεστ αντοχής (stress tests) του Οκτωβρίου από την EKT, τα οποία θα ξεκαθαρίσουν οριστικά και τις κεφαλαιακές τους ανάγκες. Οι εκπρόσωποι των ελληνικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων δείχνουν πρόθυμοι να προχωρήσουν σε ρυθμίσεις (δηλώνουν, άλλωστε, ότι ήδη έχουν γίνει εκατοντάδες χιλιάδες ρυθμίσεις δανείων), αλλά είναι τελείως αντίθετοι σε ιδέες περί «κουρέματος» ή διαγραφών υφιστάμενων δανείων.

Τα σενάρια για καταναλωτικά και πιστωτικές κάρτες

Στα καταναλωτικά δάνεια και τις πιστωτικές κάρτες που έχουν «κοκκινίσει» και έχουν φτάσει τα 10 δισ. ευρώ, το καθεστώς δεν θα αλλάξει σημαντικά σε σχέση με το σημερινό. Τα δάνεια αυτά δόθηκαν χωρίς εξασφαλίσεις. Συνεπώς στόχος των τραπεζών είναι να ανακτήσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος της οφειλής.

Ρύθμιση ανά τράπεζα

Σε επίπεδο ρυθμίσεων, η πρωτοβουλία βρίσκεται σε κάθε τράπεζα. Η μορφή της μπορεί να έχει την παράταση της διάρκειας αποπληρωμής του δανείου με υποχρέωση από πλευράς του δανειολήπτη της καταβολής μόνο των τόκων -για ένα διάστημα- μειωμένης της δόσης ή τη χορήγηση μιας περιόδου χάριτος.

Στελέχη της αγοράς, πάντως, επισημαίνουν ότι τέτοιες ρυθμίσεις θα πρέπει να γίνονται με μεγάλη προσοχή από πλευράς δανειολήπτη, δεδομένου ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων είτε αυξάνουν το συνολικό ποσό της οφειλής είτε οδηγούν σε εμπράγματες εξασφαλίσεις που ζητά η τράπεζα.  

Οι προτάσεις για τα στεγαστικά και την αποφυγή πλειστηριασμών

Στα στεγαστικά δάνεια το υπουργείο Οικονομικών έχει κάνει ήδη προτάσεις προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο μιας πλήρους άρσης των πλειστηριασμών από τις αρχές του 2015, οπότε το νέο καθεστώς ρυθμίσεων θα μπει σε πλήρη λειτουργία.

Η πρώτη πρόταση προς την κατεύθυνση αυτή είναι, μετά τη ρύθμιση του δανείου με την τράπεζα, η επιδότηση της δόσης του στεγαστικού από το Δημόσιο, σε περίπτωση βέβαια που απειλείται η πρώτη κατοικία. Σε γενικές γραμμές, η πρόταση θα αφορά τα νοικοκυριά στα οποία αν αφαιρέσει κανείς το ποσό των «εύλογων δαπανών διαβίωσης» δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τη δόση του ήδη ρυθμισμένου δανείου.

Δεδομένου ότι η εφαρμογή του σχεδίου αυτού απαιτεί πρόβλεψη σχετικού κονδυλίου από τον προϋπολογισμό, προϋποθέτει την αποδοχή του από την τρόικα προτού εφαρμοστεί. Θα πρέπει επίσης να μετρηθεί με ακρίβεια το ποσοστό και ο χρόνος της επιδότησης, η επικοινωνία με τον ευεργετούμενο, ενώ απαραίτητος θα είναι και ένας συνολικός έλεγχος ώστε να διασφαλιστεί ότι στη ρύθμιση δεν θα ενταχθούν «στρατηγικοί κακοπληρωτές».

Μια δεύτερη εκδοχή θα είναι ο δανειολήπτης να παραχωρεί το υποθηκευμένο ακίνητο στην τράπεζα και να συνεχίζει να παραμένει σε αυτό έναντι ενοικίου. Η δυνατότητα αυτή ακολουθεί τη διεθνή πρακτική και αναφέρεται και στον αναθεωρημένο κώδικα δεοντολογίας για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια που παρουσίασε τον Ιούνιο η Τράπεζα της Ελλάδας.

Με τον τρόπο αυτό, μόλις η οικονομική κατάσταση του «κόκκινου» δανειολήπτη βελτιωθεί θα μπορεί να ζητήσει να μπει σε μια ρύθμιση του δανείου του ώστε να αποκτήσει και την κυριότητα του ακινήτου. Και αυτή η ρύθμιση θα απαιτήσει την εποπτεία της Τράπεζας της Ελλάδας και του ΥΠΑΑΝ για να μην υποπέσει σε υπερβολές.