Ματέο Ρέντζι, Ντ. Κάμερον, Τερέζα Μέι, όλοι ξεγελάστηκαν από τις δημοσκοπήσεις. Το πρόβλημα δεν ήταν ότι ήταν λάθος οι δημοσκοπήσεις. Κάποιες ήταν αρκετά καλές, και οι περισσότερες σωστές όταν οι ηγέτες πήραν τις μοιραίες γι’ αυτούς πολιτικές αποφάσεις.
Ο πρώην Ιταλός και η βρετανή πρωθυπουργός είχαν ξεκάθαρα την στήριξη της πλειοψηφίας όταν κάλεσαν σε δημοψηφίσματα και ήταν σίγουροι ότι θα κέρδιζαν. Το συντηρητικό κόμμα ήταν πράγματι πολύ μπροστά από τους εργατικούς φέτος τον Απρίλιο όταν η πρωθυπουργός προκήρυξε πρόωρες εκλογές. Η ταχύτητα με την οποία το εκλογικό σώμα άλλαξε στάση ήταν περισσότερο μοιραία από τις δημοσκοπήσεις.
Το εκλογικό σώμα στη Γαλλία ήταν το περισσότερο ακραίο απ’ όλα τα άλλα. Κατάφερε να εξαλείψει σχεδόν όλο το πολιτικό κατεστημένο σε μια σύντομη σειρά εκλογών. Αυτή η βιαιότητα ξεπερνά οτιδήποτε έχουμε δει σε ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία όπου τα δυο παραδοσιακά κόμματα ακόμα κυριαρχούν πολιτικά. Οι Γάλλοι είναι σε διαδικασία εξάντλησης όλων των εναλλακτικών. Είναι επώδυνο να σκεφτείς τι μπορεί να κάνουν αν ποτέ απογοητευτούν από τον Εμμανουέλ Μακρόν.
Σε όλες αυτές τις χώρες η παγκόσμια οικονομική κρίση έγινε ιστορικό σημείο καμπής που προκλήθηκε από τον αντίκτυπο της κρίσης στη διανομή εισοδήματος και την ποιότητα του δημόσιου τομέα. Εχει προκαλέσει μια διαρκή πολιτική αντίδραση κατά της παγκοσμιοποίησης και των σύγχρονων εμπορικών συμφωνιών. Εχει αμφισβητήσει προηγούμενες πεποιθήσεις για την οικονομική πολιτική και τις χρηματοοικονομικές ρυθμίσεις. Και τώρα αμφισβητεί το πώς σκεπτόμαστε για την πολιτική.
Η νίκη του καπιταλισμού έναντι του κομουνισμού ήταν το κορυφαίο διαπλαστικό γεγονός για πολλούς από τους σημερινούς σχολιαστές, όπως εγώ. Η γενιά μας ασπάστηκε πλήρως τα παραδείγματα του παγκόσμιου οικονομικού καπιταλισμού, παρότι ίσως ήμασταν σκεπτικιστές για το τέλος ευφορίας της δεκαετίας του 1990. Γιορτάσαμε την έλευση του κεντροαριστερού πραγματισμού και μια νέα γενιά κεντροαριστερών πολιτικών ηγετών.
Η αποτυχία μας συνίσταται στο ότι μπερδέψαμε την πολιτική σκοπιμότητα με την παγκόσμια αλήθεια. Η χρηματοπιστωτική κρίση μετέτρεψε αυτό που φαίνονταν ως ένα σταθερό πολιτικό και οικονομικό σύστημα σε αυτό που οι μαθηματικοί και οι φυσικοί ονομάζουν «δυναμικό σύστημα». Το βασικό χαρακτηριστικό αυτών των συστημάτων είναι η ριζική αβεβαιότητα. Αυτά τα συστήματα δεν είναι κατ΄ ανάγκη χαοτικά -αν και κάποια μπορεί να είναι- αλλά είναι σίγουρα απρόβλεπτα. Δεν μπορείς να τα μετρήσεις με μερικές εξισώσεις. Το καλύτερο που μπορείς να κάνεις είναι να αναγνωρίσεις σημεία αστάθειας και να μείνεις μακριά από αυτά και να κρατάς ανοικτά τα μάτια σου.
Η ριζική αβεβαιότητα είναι μια τεράστια πρόκληση γιατί δεν μπορείς ποτέ να είσαι σίγουρος για πολλά. Ειδικότερα δεν μπορείς να είσαι πια σίγουρος ότι μπορείς να παρεκτείνεις τις τάσεις του παρελθόντος στο μέλλον. Οι δημοσκοπήσεις γνώμης γίνονται λιγότερο χρήσιμες (ακόμα και αν μπορούν να παράξουν μια σωστή εικόνα σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή). Ακόμα και τα υπερσύγχρονα εργαλεία, όπως η ανάλυση των κοινωνικών δικτύων δεν μπορούν να δουν ένα άγνωστο μέλλον. Η χρησιμότητα αυτών των εργαλείων περιορίζεται στο να εξηγήσει τι πήγε στραβά στο παρελθόν.
Σε ένα κόσμο ριζικής αβεβαιότητας τα στοιχήματα γίνονται δυσκολότερα γιατί οι πληροφορίες στις οποίες στηρίζονται είναι λιγότερο αξιόπιστες. Αυτό είναι φυσικά πραγματικότητα για τις επενδύσεις αλλά και για τους πολιτικούς. Δεν είναι έκπληξη που τα μεγαλύτερα πολιτικά στοιχήματα αυτής της περιόδου, όπως τα πρόσφατα δημοψηφίσματα σε Ιταλία και Βρετανία, χάθηκαν.
Οι πιο επιτυχημένοι πολιτικοί είναι αυτοί που βασίζονται σε βαθιά γνώση των ψηφοφόρων τους και τη διαίσθησή τους, αντί σε ομάδες ερευνών και μοντέρνες δημοσκοπήσεις. Για να πετύχουν πρέπει να καταλάβουν τη διαφορά μεταξύ ρίσκων που μπορούν να υπολογίσουν και της βαθιάς αβεβαιότητας που δεν μπορούν.
Πάρτε για παράδειγμα το Brexit. Μια βρετανική κυβέρνηση θα ήταν ανόητη να ρισκάρει μια πολιτική που θα μπορούσε να ρίξει την οικονομία της χώρας στον γκρεμό. Μια έξυπνη στρατηγική θα αναγνώριζε ότι πρέπει να γίνει Brexit αλλά θα περιόριζε τα κόστη. Μια πιο λογική επιλογή είναι αυτή με το λιγότερο ρίσκο: μια μακρά περίοδο μετάβασης.
Η εποχή της ριζικής αβεβαιότητας και η ανάγκη για αποφυγή ρίσκων θα τελειώσει κάποτε. Εως τότε περιμένω να καταβροχθίσει και άλλα ιερά δισκοπότηρα της χρυσής εποχής, όπως η στόχευση στον πληθωρισμό. Η ιδέα προέρχεται από ένα οικονομικό μοντέλο συνδεδεμένο με την οικονομική ορθοδοξία της προηγούμενης περιόδου. Αν δεις την παγκόσμια οικονομία ως ένα δυναμικό σύστημα δεν θα θέλεις πια μια κεντρική τράπεζα υπόλογη μόνο για ένα στόχο. Και ίσως θέσεις υπό αμφισβήτηση και την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, καθώς στηρίζεται σε συναινέσεις που δεν ισχύουν πλέον.
Μόλις αποδεχθείς ότι ο παγκοσμιοποιημένος πλανήτης έχει χαρακτηριστικά ενός δυναμικού συστήματος πολλές από τις υποθέσεις μας θα πέσουν σαν ντόμινο και το ίδιο και τα πολιτικά κόμματα που συνδέονται με αυτές.
