Το 2015 το Grexit, η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη, δεν φαινόταν απίθανη. Το 2016 ένα δημοψήφισμα ξεκίνησε τις διαδικασίες για το Βrexit, την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ε.Ε. Αλλά το 2017 ένα Catalexit, η απόσχιση της Καταλονίας από την Ισπανία, μοιάζει μια πολύ μακρινή πιθανότητα.
Ανεξάρτητα από το αν η Καταλονία διεξάγει το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία που έχει προγραμματιστεί για τις 1 Οκτωβρίου, οι πιθανότητες ενάντια στον επίσημο χωρισμό της περιοχής από την υπόλοιπη Ισπανία είναι εξαιρετικά υψηλές. Τα νομικά, πολιτικά και χρηματοοικονομικά εμπόδια είναι δυσθεώρητα.
Αναμφίβολα, η υπόλοιπη Ευρώπη και ο κόσμος, δεν έχουν την πολυτέλεια να αγνοήσουν την σύγκρουση ανάμεσα στους αυτονομιστές της Καταλονίας και τις κεντρικές αρχές της Ισπανίας. Η Ισπανία βιώνει την πιο οξεία συνταγματική της κρίση από την επιστροφή της δημοκρατίας στο τέλος του 1970.
Μέχρι τώρα, η κάθε πλευρά έχει περιορίσει προσεκτικά τη μάχη στην πολιτική και νομική αρένα. Ωστόσο, ένα απερίσκεπτο βήμα από τους φανατικούς αυτονομιστές ή από τους σκληροπυρηνικούς στη Μαδρίτη που είναι αφοσιωμένοι στην εδαφική ακεραιότητα της Ισπανίας, θα μπορούσε να έχει πολύ επώδυνες συνέπειες.
Η κυβέρνηση της Καταλονίας που τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας, η Generalitat, προβάλλει μια τηλεοπτική διαφήμιση 10 δευτερολέπτων ενόψει του προγραμματισμένου δημοψηφίσματος, το οποίο οι ισπανικές αρχές θεωρούν παράνομο. Η τηλεοπτική διαφήμιση δείχνει ένα τρένο να κινείται σε μια γραμμή που χωρίζει στα δύο. Στη συνέχεια εμφανίζονται οι ακόλουθες λέξεις: «Γεννήθηκες με την ικανότητα να αποφασίζεις. Θα την αποκηρύξεις;».
Είναι ενδιαφέρον ότι η διαφήμιση δεν προτείνει ευθέως μια ψήφο υπέρ του δημοψηφίσματος. Αντίθετα, δίνει έμφαση στο δικαίωμα συμμετοχής στο προγραμματισμένο δημοψήφισμα. Αυτό αντανακλά τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, που δείχνουν συχνά ότι οι ψηφοφόροι στην Καταλονία στηρίζουν την διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος, αλλά δεν είναι υπέρ μιας πραγματικής απόσχισης.
Σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε τον Ιούνιο από το κέντρο ερευνών της ίδιας της Generalitat, το 49,4% ήταν κατά της ανεξαρτησίας και μόλις το 41,1% υπέρ. Αλλά αν το δημοψήφισμα πραγματοποιηθεί, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι διαφορετικό. Είναι πιθανό να διαστρεβλωθεί από ένα υψηλό ποσοστό αποχής. Σε μια άτυπη ψηφοφορία που διενεργήθηκε το Νοέμβριο του 2014, μια μεγάλη πλειοψηφία ψήφισε υπέρ, αλλά η συμμετοχή ήταν μόλις 40%.
Ο νόμος της Καταλονίας δεν θέτει κάποιο όριο προσέλευσης για να είναι έγκυρη η διαδικασία, οπότε θεωρητικά μια μειοψηφία του εκλογικού σώματος θα μπορούσε να βάλει την περιοχή στο δρόμο της απόσχισης. Ωστόσο, ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα στερούσε την αξιοπιστία του αιτήματος για την ανεξαρτησία.
Τρία γενικότερα θέματα αξίζουν προσοχής. Πρώτον, η κεντρική κυβέρνηση στη Μαδρίτη έχει στη διάθεση της ένα μεγάλο αριθμό νομικών και οικονομικών εργαλείων για να παραλύσει τις προσπάθειες της Καταλονίας να αποσχισθεί. Επιμένει ήδη πως το ταμείο ρευστότητας της κεντρικής κυβέρνησης, το οποίο βοηθάει τη χρηματοδότηση των περιοχών της Ισπανίας, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάληψη του κόστους του δημοψηφίσματος. Αν ήθελε να σφίξει περισσότερα τα λουριά, η Μαδρίτη θα μπορούσε να πάει ακόμα παραπέρα και να αναστείλει την αυτονομία της περιοχής.
Δεύτερον, δεν φαίνεται ότι οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. είναι υπέρ μιας ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Η ιδέα, την οποία ενστερνίζονται ορισμένοι αυτονομιστές, πως ένα ανεξάρτητο καταλανικό κράτος θα μπορούσε να διατηρήσει τη θέση στην Ε.Ε. και στην ευρωζώνη μαζί με μια κατατμημένη Ισπανία, ανήκει καθαρά στη σφαίρα της φαντασίας.
Τρίτον, υπάρχουν προφανείς ιδεολογικές διαφορές ανάμεσα στις καταλανικές αποσχιστικές δυνάμεις και μια φανερή έλλειψη ενθουσιασμού στον επιχειρηματικό κόσμο της Καταλονίας απέναντι στο ενδεχόμενο της ανεξαρτησίας.
Θα ήταν παράτολμο να προβλέψει κανείς πως θα λήξει αυτή η αντιπαράθεση. Αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι εκτός και εντός Ισπανίας ελπίζουν ότι θα επικρατήσουν οι πιο ψύχραιμες φωνές.
