Τα market tests που θα διενεργηθούν για τις προς πώληση λιγνιτικές μονάδες αναμένεται να οδηγήσουν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα σε ότι αφορά τις «εύλογες αξίες» τους (fair value) και στα τυχόν τιμήματα που μπορεί να υποβληθούν από υποψήφιους επενδυτές.

Αναπόφευκτα τα market tests θα φέρουν στην επιφάνεια και το τρέχον και το μελλοντικό Κόστος Προσωπικού που συνδέεται με το κύκλωμα Λιγνιτωρυχείων - Σταθμών Ηλεκτροπαραγωγής, οικονομικά στοιχεία που δεν είναι καθόλου αμελητέα. Όμως το πρόβλημα των αναδιαρθρώσεων δαπανών για απασχολούμενο προσωπικό δεν αφορά μόνον τις προς πώληση μονάδες αλλά ίσως πολύ περισσότερο το προσωπικό που θα απομείνει στον Όμιλο ΔΕΗ μετά τις τυχόν πωλήσεις λιγνιτικών μονάδων!

Οικονομικές αποδόσεις προσωπικού

Τα στοιχεία του παρατιθέμενου Πίνακα δείχνουν μια απόλυτη χειροτέρευση των κερδών ανά εργαζόμενο κατά το πρώτο εξάμηνο 2017 σε σύγκριση με εξάμηνα όλων των προηγουμένων ετών. Ακόμη και οι ζημιές ανά εργαζόμενο που εμφανίζονται για το 2008 στην πραγματικότητα ήσαν συγκυριακές λόγω της ενεργειακής κρίσης με τις πολύ υψηλές διεθνείς ενεργειακές τιμές που είχαν διαμορφωθεί εκείνη τη χρονιά.

Ιδιαίτερα επισημαίνονται τα ακόλουθα:

Οι μεγάλες μειώσεις του αριθμού του Προσωπικού του Ομίλου ΔΕΗ - συνολικά κατά 34% μεταξύ 2006 και 2017 - δεν στάθηκαν ικανές να συμβάλλουν στη βελτίωση των Οικονομικών Αποδόσεων ανά εργαζόμενο του Ομίλου…. 

Ούτε, επίσης, οι πρωτοφανείς μειώσεις των αποδοχών των εργαζομένων λόγω μνημονιακών υποχρεώσεων ήσαν αρκετές για να οδηγήσουν σε ανάκαμψη του σχετικού δείκτη… 

Ούτε ακόμη οι μεγάλες αυξήσεις των τιμολογίων της ΔΕΗ - προκειμένου "να ανοίξει η αγορά"… - στάθηκαν ικανές για να βελτιωθούν οι Οικονομικές Αποδόσεις ανά εργαζόμενο…

Ένας από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες που συνετέλεσα στη συμπίεση των κερδών ανά απασχολούμενο είναι η χειροτέρευση της απόδοσης των προς εκμετάλλευση κοιτασμάτων λιγνίτη που αυξάνουν τις λειτουργικές δαπάνες πολύ ταχύτερα από την αύξηση των λειτουργικών εσόδων.

Για τους λόγους που επισημάναμε διαπιστώνεται και μία επιβραδυνόμενη υποχώρηση των αναλογούντων Κερδών/ Εργαζόμενο έναντι των μεταβολών και της υποχώρησης των Κερδών σε απόλυτα μεγέθη.

ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΑΠΟΔΟΣΕΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΔΕΗ 

 1ο εξαμ:

ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ  ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ/ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ (σε €) ΚΑΘΑΡΑ ΚΕΡΔΗ (- ΖΗΜΙΕΣ)/ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ  (σε €)

2017                                         17.663                                     140.633                                          792

2016                                         18.742                                     142.141                                        3.041

2015                                         18.458                                     157.818                                        5.689

2014                                         18.969                                     149.349                                        5.061

2013                                         19.854                                     148.635                                        6.397

2012                                         20.534                                     143.031                                        1.071

2011                                         21.288                                     127.725                                        6.013

2010                                         21.956                                     131.809                                      15.804

2009                                         23.208                                     126.163                                      17.709

2008                                         24.007                                     115.133                                       -1.375

2007                                         25.860                                      95.514                                         3.828

2006                                        26.649                                       87.470                                         3.565

Τα "πλεονεκτήματα" των προς πώληση Μονάδων

Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι το εγκαταλειφθέν "μοντέλο της Μικρής ΔΕΗ" καθιστά πολύ πιο ελκυστικές τις προς πώληση λιγνιτικές Μονάδες, καθώς:

Οι Μονάδες θα είναι απαλλαγμένες από τους πελώριους Απλήρωτους Λογαριασμούς και θα είναι άμεσα διαθέσιμες για παραγωγική λειτουργία.

Η Αποτίμηση της "ευλόγου αξίας" (fair value) των προς πώληση λιγνιτικών μονάδων θα είναι μια σαφώς πολύ πιο εύκολη, ταχύτερη και αξιόπιστη διαδικασία σε σύγκριση με την "εύλογη αξία" της μητρικής ΔΕΗ και των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής που διαθέτει.

Η "μητρική εταιρεία" περιλαμβάνει κόστη παραγωγής για τα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά, η αποπληρωμή των οποίων υπόκειται σε Ρυθμιστικούς και Πολιτικούς Κινδύνους… Ανάλογες υποχρεώσεις και κόστη δεν θα έχουν να αντιμετωπίσουν οι υποψήφιοι επενδυτές. Αυτοί για θα θα πρέπει να υπολογίσουν πρωτίστως τη σχέση και τα "σενάρια" μακροχρόνιων εισροών/εκροών από λειτουργικές δραστηριότητες. 

Στις Λειτουργικές Χρηματορροές θα πρέπει να συνεκτιμηθούν και τα Κόστη Αποδοχών των εργαζομένων σε Σταθμούς και Ορυχεία που θα πωληθούν. Αντίθετα, στη μητρική εταιρεία και σε επίπεδο Ομίλου θα πρέπει να συνεκτιμηθούν μια σειρά από Κόστη Μισθοδοσίας που δεν συνδέονται άμεσα με την παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΗΕ).

Υπογραμμίζεται ότι το Κόστος Μισθοδοσίας είναι πολύ κάτω του 20% του Κύκλου Εργασιών και, συνεπώς, το Κόστος του "Ενεργειακού Μείγματος" έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία ως ποσοστό του Συνολικού Κόστους Παραγωγής μιας MWh…

Στο αντίποδα των όσων αναφέρθηκαν ως "μειονεκτήματα" των προς πώληση λιγνιτικών μονάδων σε σχέση με το ¨μοντέλο της Μικρής ΔΕΗ" θα μπορούσαν να αναφερθούν:

Οι Υδροηλεκτρικοί Σταθμοί και οι Σταθμοί με καύσιμο φυσικό αέριο που θα απομείνουν στη "μητρική ΔΕΗ" θα βελτιώσουν τις μέσες αποδόσεις του χαρτοφυλακίου μονάδων πριν από την απόσχιση και πώληση των λιγνιτικών μονάδων.

Σε περίπτωση αύξησης των τιμών των δικαιωμάτων για εκπομπές CO2 σε επίπεδο χονδρικής θα ενισχυθούν οι Μονάδες φυσικού αερίου και οι Υδροηλεκτρικοί Σταθμοί καθώς και οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας.

Δαπάνες Ενεργειακού Μείγματος και Μισθοδοσίας Προσωπικού

Οι υποψήφιοι επενδυτές κατά προτεραιότητα θα θέσουν "σενάρια" για το Κόστος του Ενεργειακού Μείγματος που θα χρησιμοποιούν για την αξιοποίηση Εγχώριων Λιγνιτών σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Στα σχετικά αποτελέσματα θα προσθέσουν το Κόστος Μισθοδοσίας για μόνιμο ή/και έκτακτο προσωπικό για να λειτουργήσουν τις διάφορες Ηλεκτροπαραγωγικές Μονάδες και τα αναλογούντα σε αυτές Ορυχεία.

Τα Συνολικά Κόστη (Σταθερά και Μεταβλητά), που θα προκύψουν από τα διάφορα "σενάρια" για τις προς πώληση Μονάδες της ΔΕΗ, θα αντιπαρατεθούν προς τα εκτιμώμενα μελλοντικά Κόστη των Ανταγωνιστών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της "μητρικής ΔΕΗ", υπολογισμένων σε διαφορετικές χρονικές περιόδους.

Στα σχετικά "σενάρια" θα εκτιμηθούν και οι επιπτώσεις στη Χονδρεμπορική Αγορά από την τρέχουσα και μελλοντική "διείσδυση" των Ανανεώσιμων Πηγών στο "ενεργειακό μείγμα" της χώρας.

Οι τιμές των προς πώληση Λιγνιτικών Μονάδων θα διαμορφωθούν κάτω από την επίδραση των εξής οικονομικών συντελεστών:

Τα αναλογικά πολλαπλάσια Εργατικά Κόστη των Λιγνιτικών ως προς αυτά των Μονάδων με Φυσικό Αέριο ή με υδροηλεκτρική ενέργεια.

Τη σχέση Κόστους Παραγωγής μιας MWh από Λιγνίτη ως προς αυτό που απαιτείται για εγχώρια παραγωγή από εισαγόμενο φυσικό αέριο ή από υδροηλεκτρικούς Σταθμούς ή από εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας.

Το Κόστος των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 που θα επηρεάζουν - σε μικρό ή μεγάλο βαθμό - τις χονδρικές τιμές (και κατ΄ επέκταση τις λιανικές τιμές) των προς πώληση λιγνιτικών μονάδων και, φυσικά, και αυτών που θα απομείνουν υπό τον ιδιοκτησιακό έλεγχο της μητρικής ΔΕΗ. Μια μεγάλη αύξηση των τιμών των δικαιωμάτων αναμφισβήτητα θα είναι σε βάρος του ύψους των προσφορών Τιμών Εξαγοράς των προς πώληση μονάδων.

Λειτουργικό και Επενδυτικό Κόστος των Ορυχείων

Αναμφισβήτητα τα Market Tests θα επικεντρωθούν ιδιαίτερα στην Οικονομική Αποδοτικότητα και Διαθεσιμότητα των διαφόρων προς πώληση κοιτασμάτων λιγνίτη σε συνδυασμό και με το Κόστος Μισθοδοσίας που συνδέεται με τις σχετικές δραστηριότητες.

Οι εκροές για την ανάπτυξη λειτουργικών και επενδυτικών δραστηριοτήτων στο σχετικό τομέα είναι πολύ μεγάλες και θα συσχετισθούν με αυτές οι δαπάνες για άλλες εναλλακτικές πηγές Ηλεκτρενέργειας, όπως είναι αυτές από καύση φυσικού αερίου, αξιοποίηση υδάτινων πόρων  και ιδιαίτερα από την Ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πόρων, οι οποίοι έχουν πολύ μεγάλες επιδοτήσεις τις οποίες πληρώνουν οι Καταναλωτές.

Τα μεγαλύτερα προβλήματα των ορυχείων που (πιθανώς) θα απαντηθούν μέσω των market tests είναι:

Κοιτάσματα με χαμηλές θερμογόνες αποδόσεις που επηρεάζουν αρνητικές τις οικονομικές αποδόσεις.

Δαπάνες μισθοδοσίας για εξορυκτικές δραστηριότητες σε σχέση με την επιβάρυνση που θα έχουν ανά παραγόμενη MWh.

Όγκοι κοιτασμάτων προς αξιοποίηση σε σχέση με τη διάρκεια ζωής και παραγωγικής αξιοποίησης των Σταθμών Παραγωγής.

Κόστος αναβάθμισης και συντήρησης υφισταμένων Σταθμών Παραγωγής. 

Δυνατότητες αναδιοργάνωσης των δραστηριοτήτων των Ορυχείων ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα μέσα κόστη για ανθρώπινο δυναμικό.

Κίνδυνοι από ρυθμιστικές παρεμβάσεις σε βάρος της οικονομικής αποτελεσματικότητας των ορυχείων.

Μεγαλύτερη "ευελιξία" στις σχέσεις εργασίας 

Προσωπική εκτίμηση είναι ότι τόσο μεγαλύτερο θα είναι το επενδυτικό ενδιαφέρον για τις προς πώληση μονάδες όσο μεγαλύτερη θα είναι η υιοθέτηση πιο "ελαστικών μορφών εργασίας" κυρίως στα Ορυχεία….

Όμως αυτή η "θεωρητική άποψη" προσκρούει στην εργατική νομοθεσία, καθώς κατά την απόσχιση και πώληση παγίων στοιχείων δεν μεταβάλλονται οι υποχρεώσεις προς τους εργαζόμενους  του παλαιού εργοδότη όταν αυτός μεταβιβάζει τα "ιδιοκτησιακά δικαιώματά" του σε νέο ιδιοκτήτη.

Εντούτοις, το Δημόσιο είναι ενδεχόμενο - επιδιώκοντας να μεταβιβάσει Ορυχεία και Σταθμούς Παραγωγής - να υιοθετήσει μέτρα εθελούσιας εξόδου, ελαστικές μορφές εργασίας κλπ για να διευκολυνθούν πωλήσεις ιδιωτικοποιούμενων λιγνιτικών σταθμών.

Από την άλλη πλευρά όμως ανάλογες κοινωνικές πολιτικές και επιχειρηματικές πρακτικές θα πρέπει να υιοθετηθούν και για το προσωπικό της "μητρικής ΔΕΗ", στην οποία τα προβλήματα είναι κατά πολύ περισσότερο περίπλοκα.

Συνοψίζοντας τα όσα αναφέρθηκαν, εκτιμάται ότι οι διαδικασίες υλοποίησης των Market Tests θα οδηγήσουν σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα σε ότι αφορά το Κόστος Ανθρώπινου Δυναμικού ανά παραγόμενη MWh, για το σύνολο των προς πώληση ή μη λιγνιτικών Μονάδων και Ορυχείων… 

Πέραν των ανωτέρω, ο εντεινόμενος Ανταγωνισμός θα επιβάλλει σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders) να ενισχύσουν πολιτικές συσχέτισης των Δαπανών ανά μέσο εργαζόμενο στον Τομέα της Ηλεκτρικής Ενέργειας με την επιτυγχανόμενη Συνολική και Ατομική Παραγωγικότητα…

Προσωπική εκτίμηση: 

Τα κατά πολύ υψηλότερα μέση κόστη απασχολούμενου Ανθρώπινου Δυναμικού στην Λιγνιτική Ηλεκτροπαραγωγή -  σε σχέση με τις άλλες μορφές Ηλεκτροπαραγωγής - θα τείνουν να αποτελέσουν βασικό παράγοντα συμπίεσης των "ευλόγων αξιών" σε σχέση με τις "λογιστικές αξίες" των Λιγνιτικών Μονάδων…

Για το λόγο αυτό η κατά προτεραιότητα επικέντρωση ερευνών για Δείκτες Παραγωγικότητας Εργασίας και η εφαρμογή των πλέον κατάλληλων πολιτικών για την ουσιαστική βελτίωσή τους θα διευκολύνει - μέσα από συνθήκες διαφάνειας - το έργο Εκσυγχρονισμού και Ενίσχυσης της Διεθνούς Ανταγωνιστικότητας  του Τομέα Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα.

(*) Δρα Οικονομολόγου, τέως Διευθυντή Επικοινωνίας Ομίλου ΔΕΗ ΑΕ