Το κατά πόσον είναι εύκολο να κερδίσεις έναν εμπορικό πόλεμο, όπως ισχυρίζεται ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον αντίπαλο σου.
Αν ο στόχος σου είναι η Γερμανία, μια χώρα με πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών περίπου στο 8% του ΑΕΠ, τότε ναι, ένας εμπορικός πόλεμος μπορεί να είναι εύκολο να κερδηθεί.
Η στόχευση της Γερμανίας από τις ΗΠΑ είναι από μια άποψη ένα κατηγορικό λάθος. Ως μέλος της Ε.Ε., η Γερμανία δεν έχει ανεξάρτητη εμπορική πολιτική. Ως μέλος της ευρωζώνης, δεν έχει εθνικό νόμισμα. Το σωστό γεωγραφικό ισοδύναμο των ΗΠΑ θα έπρεπε να ήταν η Ε.Ε. ή η ευρωζώνη: η πρώτη αν το πρόβλημα σου είναι η εμπορική πολιτική, η δεύτερη αν είναι το νόμισμα. Η ευρωζώνη είχε πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ το 2017, το οποίο είναι τεράστιο δεδομένου του μεγέθους της οικονομίας της.
Η στρατηγική που ακολούθησε η ευρωζώνη μετά το 2012 για την καταπολέμηση της κρίσης είναι κοντόφθαλμη, οδηγώντας το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σε ένα ισχυρό πλεόνασμα και περιμένοντας ότι ο κόσμος θα το απορροφήσει. Πρόκειται για μια στρατηγική εξαγωγής της κρίσης στον γείτονα (beggar-thy-neighbour), που είναι πιο κατάλληλη για μικρότερες χώρες και όχι για την δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Ο λόγος που μια τέτοια στρατηγική δεν είναι βιώσιμη γίνεται τώρα ξεκάθαρος. Σε καθιστά ευάλωτο σε δράσεις προστατευτισμού, όπως οι δασμοί 25% στις εισαγωγές χάλυβα και 10% στις εισαγωγές αλουμινίου που επέβαλαν οι ΗΠΑ. Αναμένεται να τεθούν σε ισχύ την Παρασκευή, σε περίπτωση που δεν υπάρξει υποχώρηση της τελευταίας στιγμής.
Η Γερμανία είναι μεγάλος εξαγωγέας χάλυβα στις ΗΠΑ, αλλά ο χάλυβας είναι ήσσονος σημασίας. Το πραγματικό ζήτημα είναι αν ο κ. Τραμπ θα υλοποιήσει τις επαναλαμβανόμενες απειλές του επιβάλλοντας δασμούς στις εισαγωγές αυτοκινήτων.
Η δεξαμενή σκέψης Bruegel με έδρα τις Βρυξέλλες υπολόγισε ότι η επιβολή δασμού 35% στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία θα προκαλούσε ετήσιες απώλειες εσόδων 17 δισ. δολαρίων. Ο ευρύτερος οικονομικός αντίκτυπος θα ήταν υψηλότερος εξαιτίας των λεγόμενων δευτερογενών επιδράσεων. Η Ε.Ε. δεν είναι μόνο εθισμένη στις εξαγωγές, αλλά και στην παραγωγή αυτοκινήτων για την πώληση τους στον υπόλοιπο κόσμο.
Οι δασμοί των ΗΠΑ είναι μόνο ένα από τα τρία δυνητικά αποσταθεροποιητικά σοκ για την αυτοκινητοβιομηχανία. Ένα άλλο είναι ένα χαοτικό Brexit. Δεν αναμένω ότι θα συμβεί, αλλά είναι ένα πιο πιθανό σενάριο από μια ανάκληση του Brexit. Σε αυτό το ατυχές σενάριο, το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε να καταλήξει στην επιβολή δασμών σε αυτοκίνητα που εισάγονται από την Ε.Ε. Σύμφωνα με τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της Γερμανίας, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν τις δύο μεγαλύτερες πηγές του εμπορικού πλεονάσματος της Γερμανίας. Ο συνδυασμός των δασμών από τις ΗΠΑ και ενός χαοτικού Brexit θα ήταν ένα σοβαρό σοκ.
Ένα τρίτο και πιο προβλέψιμο πρόβλημα είναι η κατάρρευση των πωλήσεων πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων. Μια πρόσφατη απόφαση του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της Γερμανίας έδωσε το πράσινο φως στην απαγόρευση των πετρελαιοκίνητων αυτοκινήτων στις γερμανικές πόλεις, πολλές από τις οποίες δεν έχουν άλλο τρόπο για να πετύχουν τους στόχους για τις εκπομπές ρύπων.
Η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία είχε βάλει ένα μεγάλο στοίχημα στην μακροβιότητα της τεχνολογίας ντίζελ και πρέπει να βρει ένα εναλλακτικό σχέδιο. Έχοντας επενδύσει στις λάθος τεχνολογίες για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι αυτοκινητοβιομηχανίες δύσκολα θα είναι στην πρώτη θέση όταν τα αυτό-οδηγούμενα οχήματα θα έχουν κατακτήσει τον κόσμο.
Από μια στρατηγική άποψη είναι απόλυτη τρέλα που η Ε.Ε. επέτρεψε να γίνει τόσο εξαρτημένη από τις εξαγωγές ενός προϊόντος με τόσο μεγάλο κύκλο ζωής. Ολόκληρο το επιχειρηματικό της μοντέλο φαίνεται πως βασίστηκε στο στοίχημα ότι ο κ. Τραμπ δεν θα γινόταν ποτέ πρόεδρος των ΗΠΑ, ότι δεν θα συνέβαινε το Brexit και ότι θα μπορούσαν να χειραγωγούν για πάντα τις εκπομπές ρύπων.
Από την σκοπιά των ΗΠΑ οι δασμοί μπορεί να είναι οικονομικά αντιπαραγωγικοί. Αλλά αυτό είναι ένα γεωπολιτικό παιχνίδι ισχύος: ξεκινάς με δασμούς στο χάλυβα και στο αλουμίνιο, περιμένεις την αντίδραση της Ε.Ε. (ενδεχομένως δασμούς στο φυστικοβούτυρο ή στον χυμό πορτοκαλιού) και μετά απαντάς με ένα δασμό στα αυτοκίνητα.
Η Γερμανία θέλει η Κομισιόν να αντιδράσει με ήπιο τρόπο. Οι ΗΠΑ μπορεί να εξαιρέσουν την Ε.Ε. από τους δασμούς στο χάλυβα και στο αλουμίνιο αλλά με αυστηρούς όρους: ανώτατο όριο στις εξαγωγές χάλυβα και αύξηση στις αμυντικές δαπάνες. Υπάρχει έντονη διπλωματική δραστηριότητα.
Αλλά οι ηγέτες της Ε.Ε. βρίσκονται σε δυσμενή θέση και έχουν βασιστεί για υπερβολικά μεγάλο διάστημα στις ΗΠΑ για την εξωτερική τους ασφάλεια και για την απορρόφηση των πλεονασμάτων τους στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Με τους δασμούς του, ο κ. Τραμπ έχει ένα εργαλείο με το οποίο μπορεί να επηρεάσει τόσο την εμπορική πολιτική της Ε.Ε. όσο και τους στόχους των κρατών μελών για τις αμυντικές δαπάνες και την συνεισφορά τους στο ΝΑΤΟ.
Θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι είναι ανήθικο να χρησιμοποιείται με αυτόν τον τρόπο η εμπορική πολιτική. Αλλά το επιχείρημα αυτό χάνει την δύναμη του αν αναλογιστεί πόσο ηθική είναι η πολιτική της Ε.Ε. για ένα μεγάλο και παρατεταμένο εμπορικό πλεόνασμα με τον υπόλοιπο κόσμο.
Όπως και το να κάνει υποσχέσεις για αμυντικές δαπάνες που δεν έχει σκοπό να τηρήσει.
