Το Μάρτιο του 2014 υπεγράφη συμφωνία με την Gazprom για τη μείωση της τιμής προμήθειας του φυσικού αερίου κατά 15% με την ελληνική κυβέρνηση (ΔΕΠΑ). Το 2015, η επίσκεψη του νέου πρωθυπουργού στη Ρωσία δημιουργεί πάλι προσδοκίες για επίτευξη νέας έκπτωσης, η οποία συνδέεται και με την κατακόρυφη πτώση των τιμών του πετρελαίου πέρα από τα πιθανά ανταλλάγματα που φημολογούνται.
Το ταξίδι το Αλέξη Τσίπρα και η συνάντηση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν κρίνεται ως αρκετά σημαντική, καθώς αναμένεται να ανακοινωθούν και ενεργειακές συμφωνίες. Πέρα από την έκπτωση, ακούγεται για την ρήτρα take or pay ότι ο Ρώσος πρόεδρος θα παρέμβει προκειμένου να χαριστεί το σύνολο του προστίμου το οποίο υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 100 εκατ. δολάρια. Μερικά ξένα μέσα επαναφέρουν, μάλιστα, το σενάριο για αγορά της ΔΕΠΑ από την Gazprom, deal το οποίο είχε ναυαγήσει το 2013.
Ο υπουργός Παναγιώτης Λαφαζάνης μετά την έλευσή του από τη Μόσχα την περασμένη βδομάδα, ανακοίνωσε τη στήριξη της κυβέρνησης στη διέλευση του ρωσικού φυσικού αερίου μέσω του ελληνικού εδάφους για την τροφοδοσία της Ευρώπης, όπου θα αποτελεί την πρώτη ενεργειακή συμφωνία της Ελλάδας με τη Ρωσία έπειτα από επτά χρόνια, όταν προσπάθησε να προωθήσει ο Κώστας Καραμανλής να «περάσει» τον αγωγό South Stream. Η συμφωνία αναμένεται να «κλείσει», όπως άφησε να εννοηθεί ο υπουργός, κατά τη συνάντηση Αλέξη Τσίπρα - Βλαντιμίρ Πούτιν στη Μόσχα στις 8 Απριλίου.
Ο υπουργός φαίνεται να προετοίμασε το έδαφος όσο αναφορά τα ενεργειακά θέματα, καθώς διαρροές από τη συνάντηση του επικεφαλής της Gazprom Aλεξέι Μίλερ με τον κ. Παναγιώτη Λαφαζάνη προέκυψε ότι η ρωσική πλευρά δεν είναι αρνητική να προσφέρει στην Ελλάδα ως αντάλλαγμα, πέραν της χρηματοδότησης του αγωγού, τιμές φυσικού αερίου για τη ΔΕΠΑ χαμηλότερες κατά 10% από τις διεθνείς τιμές. Επίσης, φέρεται να προκύπτει και η συζήτηση για σύσταση ενός κοινοπρακτικού σχήματος που θα αναλάβει την κατασκευή του τμήματος του αγωγού από τα ελληνοτουρκικά σύνορα μέχρι τα Σκόπια, με τη ΔΕΠΑ θα είναι βασικός μέτοχος της κοινοπραξίας μαζί με ρωσικά funds ή εταιρείες.
Ακόμα ένα deal είναι οι συνομιλίες για φθηνότερο φυσικό αέριο προς την Ελλάδα, ενώ η ελληνική πλευρά βρήκε θετική ανταπόκριση στο κάλεσμα για τη συμμετοχή ρώσικων εταιρειών στους διαγωνισμούς για τα 20 θαλάσσια οικόπεδα στη Δυτική Ελλάδα και τη Νότιο Κρήτη.
Η ρωσικά μέσα κάνουν λόγο για δάνειο προς την Ελλάδα και πως η σχεδιαζόμενη μείωση της τιμής έρχονται ως απάντηση στο γνωστό ρωσικό ενδιαφέρον για την αγορά εταιρειών του Δημοσίου, όπως η ΤΡΑΙΝΟΣΕ και ο Λιμένας Θεσσαλονίκης. Επίσης, αναμένεται και η άρση του εμπάργκο για τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα που θα απελευθερώσει εξαγωγές αξίας περίπου 200 εκ. Ευρώ.
Τα μυστικά της Gazprom: Ποιος πληρώνει τα περισσότερα για αέριο και γιατί
Όπως χαρακτηριστικά δείχνει και ο παρακάτω αναλυτικός χάρτης από στοιχεία του Reuters, οι δυτικές χώρες πληρώνουν λιγότερα χρήματα στη Gazprom σε σχέση με τις πιο αδύναμες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η Πολωνία και η Τσεχία πληρώνουν πάνω από 500 δολάρια ανα χίλια κυβικά μέτρα αερίου, ενώ οι βοριοδυτικές, όπως είναι η Γερμανία, πληρώνουν το πολύ 400 δολάρια. Σημειώνεται ότι από το 2012 οι τιμές του ρωσικού αερίου αυξήθηκαν κατά τέσσερις φορές στη δυτική Ευρώπη και περίπου τρεις φορές για τις χώρες της Βαλτικής. Η Ελλάδα βρίσκεται κάπου στη μέση, καταβάλλοντας γύρω στα 450 δολάρια ανα χίλια κυβικά μέτρα αερίου.
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το κατά πόσο ενεργειακή εξάρτηση παρουσιάζει κάθε χώρα. Το γράφημα δείχνει αναλυτικά τις χώρες που έχουν περισσότερο ανάγκη την Gazprom. Σε μεγάλο βαθμό είναι εξαρτημένη η Νοτιοανατολική Ευρώπη, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας, της Eurostat κα της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών για την Ενέργεια. Τα κράτη της Βαλτικής, η Τσεχία, η Σλοβακία, η Βουλγαρία, αλλά και η Φινλανδία, είναι κατά 100% εξαρτώμενες από το ρωσικό φυσικό αέριο. Ακολουθούν η Ρουμανία (86,1%), η Πολωνία (79,8%), η Αυστρία (71%), η Ελλάδα (59,5%), η Σλοβενία (45,2%), η Ουγγαρία (43,7%) και η Γερμανία (35,7%).
Στα τέλη της δεκαετίας του 1960, η Gazprom εισήγαγε το υπόδειγμα σύμβασης, στην οποία οι τιμές του αερίου συνδέονται με τις τιμές του πετρελαίου, αλλά το 2012, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού αερίου. Το νέο μοντέλο προϋποθέτει την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος τιμαριθμικής αναπροσαρμογής του φυσικού αερίου, η οποία θα επιτρέψει στις ευρωπαϊκές εταιρείες φυσικού αερίου να συναλλάσσονται με τους παρόχους φυσικού αερίου και να διαμορφώνονται οι τιμές, αντί να εξαρτάται από τη δυναμική των τιμών του πετρελαίου.
Λόγω της μυστικότητας γύρω από τους όρους των συμφωνιών, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί σε ποιο βαθμό το νέο μοντέλο μπορεί να γίνει πράξη, όπως αναφέρουν ειδικοί του κλάδου. Για παράδειγμα, φέτος η ιταλική Eni και η ρωσική Gazprom υπέγραψαν ένα συμβόλαιο συνδεδεμένο με την τιμή spot του φυσικού αερίου. Με βάση τα στοιχεία από τις εταιρείες προμήθειας φυσικού αερίου και συμβούλων, το Reuters δημοσίευσε μια έκθεση Μάρτιο του 2013 που δείχνει ότι μόνο το 35 με 38% έχει προβεί στην απεξάρτηση της τιμολόγησης από την πορεία του πετρελαίου, ενώ και η αμερικανική εταιρεία ερευνών PIRA Energy Group κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα στην μελέτη του 2013, όπου εκτίμησε ότι περίπου τα δύο τρίτα της ευρωπαϊκής κατανάλωσης αερίου εξακολουθεί να έχει ως δείκτη το πετρέλαιο.
Τις υψηλότερες τιμές της Ευρώπης η Ελλάδα
Η Ελλάδα πάντως έχει από τις υψηλότερες τιμές της Ευρώπης στα οικιακά τιμολόγια, αν και η εξοικονόμηση που προσφέρει το φυσικό αέριο σε σχέση με το πετρέλαιο είναι της τάξης του 29%. Σύμφωνα με τα σχετικά στοιχεία το κόστος εισαγωγής του φυσικού αερίου ήταν 33% υψηλότερη σε σχέση με το μέσο όρο της ΕΕ.
Στοιχεία της Eurostat, δείχνει ότι η Ελλάδα είναι η 7η χώρα με το υψηλότερο οικιακό τιμολόγιο στη Ευρώπη, με πρώτη τη Σουηδία (0,112 ευρώ/κιλοβατώρα), δεύτερη η Πορτογαλία (0,093 ευρώ/ κιλοβατώρα), τρίτη η Δανία (0,091/ κιλοβατώρα), ακολουθεί η Ολλανδία (0,080/κιλοβατώρα), Ιταλία (0,080/κιλοβατώρα), Ισπανία (0,075/κιλοβατώρα),Αυστραλία (0,075/κιλοβατώρα) και η Ελλάδα (0,072/κιλοβατώρα).
Περιμένουν 15-20% μείωση στα οικιακά τιμολόγια
Αν και οι διεθνείς τιμές πετρελαίου έχουν σημειώσει μεγάλη πτώση τους τελευταίους μήνες, αυτό δεν έχει ακόμα μετακυλιστεί προς τους καταναλωτές. Η ετεροχρονισμένη μείωση θα φανεί τέλη Απριλίου με αρχές Μαΐου και οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για φθηνότερα τιμολόγια κατά περίπου 15- 20%. Αυτή η καθυστέρηση, σύμφωνα με την ΕΠΑ Αττικής, οφείλεται στο γεγονός ότι η ΔΕΠΑ υπολογίζει την τιμή το πρώτο τρίμηνο του 2015, με βάση τις μέσες τιμές του δεύτερου εξαμήνου του 2014.
Πολύ σημαντική εξέλιξη είναι ότι το υπουργείο Παραγωγικής Ανασυγκρότησης, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, οι Εταιρείες Παροχής Αερίου, αλλά και η ΡΑΕ βρίσκονται σε συζητήσεις για να εφαρμόσουν το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο. Η εφαρμογή του στην ηλεκτρική ενέργεια προβλέπει χαμηλότερες χρεώσεις για ευπαθείς ομάδες καταναλωτών ως 40%. Να σημειωθεί ότι σε εκκρεμότητα βρίσκεται το πρόγραμμα επιδότησης εγκατάστασης συστήματος φυσικού αερίου.
Η μείωση της τιμής του φυσικού αερίου θα δημιουργήσει 12.515 θέσεις εργασίας και το ελληνικό ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 754 εκατ. Ευρώ, σύμφωνα με τον ΙΟΒΕ. Μέσω του περιορισμού του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο ελάχιστο επίπεδο που ορίζει η Κοινοτική νομοθεσία, ενώ προς αυτήν την κατεύθυνση θα συμβάλει και η επικείμενη μείωση των τιμολογίων από Απρίλιο, λόγω της πτώσης του πετρελαίου.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΙΟΒΕ, πέρα από τις χιλιάδες θέσεις εργασίας και αύξηση του ΑΕΠ, που θα δημιουργήσει, θα προκαλούσε μείωση του κόστους ηλεκτροπαραγωγής κατά 1,9 % και των βιομηχανικών τιμών κατά 2,1 %, περιορίζοντας έτσι και το βιομηχανικό ενεργειακό κόστος. Να σημειωθεί ότι τα έσοδα του Δημοσίου από τον ΕΦΚ στο φυσικό αέριο ήταν 260 εκατ. το 2012, 220 εκατ. το 2013 και εκτιμάται ότι έκλεισαν στα 180 εκατ. το 2014 (λόγω σημαντικής μείωσης της ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο).
