Oριακά ισοσκελισμένος, ενδεχομένως και ελλειμματικός μπορεί να είναι ο Ειδικός Λογαριασμός των ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) το 2022 και το 2023, σύμφωνα με τη μελέτη που διενήργησε για λογαριασμό της ΡΑΕ η AFRY Management Consulting.
Στη μελέτη, που παραδόθηκε πρόσφατα στη ΡΑΕ, αξιολογούνται τα μέτρα που έλαβε το φθινόπωρο το υπουργείο Περιβάλλοντος - Ενέργειας για να ελεγχθεί το έλλειμμα του Λογαριασμού αλλά και η επίδρασή τους σε βάθος χρόνου.
Σύμφωνα με τη μελέτη ο ΕΛΠΑΠΕ, παρά τα μέτρα που ελήφθησαν, θα είναι οριακά ισοσκελισμένος ως το 2023 με δυνατότητα παρουσίασης σωρευτικού πλεοναάσματος από 60 εκατ. ως 150 εκατ, ευρώ, αλλά υπό προϋποθέσεις: Kατ’ αρχήν οποιαδήποτε καθυστέρηση στην εφαρμογή των μέτρων ή ένα σοκ στην αγορά, όπως για παράδειγμα σημαντική καθυστέρηση στους εμβολιασμούς για τον Covid-19 θα μπορούσε να οδηγήσει σε έλλειμμα.
Στοιχείο αβεβαιότητας αποτελεί ακόμα ότι η επιπλέον χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, η οποία έχει συμπεριληφθεί στα μέτρα, δεν έχει επιβεβαιωθεί από τις ευρωπαϊκές αρχές. Αν τελικώς δεν διατεθούν κεφάλαια από το Ταμείο Ανάκαμψης τότε ο Λογαριασμός μπορεί να παρουσιάσει ξανά ελλείμματα την περίοδο 2022-23.
Αλλος παράγων αβεβαιότητας είναι τα έσοδα από τις δημοπρασίες ρύπων, καθώς βραχυπρόθεσμα τα έσοδα αυτά μπορεί να είναι χαμηλότερα απ’ όσα έχουν προϋπολογιστεί. Η αυστηροποίηση της πολιτικής της ΕΕ σε σχέση με τις εκπομπές ρύπων μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του αριθμού δικαιωμάτων εκπομπής CO2 που αντιστοιχούν στην Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, αν η Ευρώπη μειώσει τον αριθμό των διαθέσιμων δικαιωμάτων για τις χώρες-μέλη, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της τιμής των ρύπων. Εαν όμως η αύξηση αυτή δεν φτάσει σε ένα επίπεδο που να αντισταθμίζει τη μείωση του αριθμού των δικαιωμάτων, τότε τα έσοδα του ΕΛΑΠΕ θα μειωθούν.
Καθοριστικό ρόλο παίζει εξάλλου ο χρόνος λειτουργίας της ηλεκτρικής διασύνδεσης με την Κρήτη. Σε περίπτωση που καθυστερήσει σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα η μεγάλη διασύνδεση Κρήτης- Αττικής , τότε θα “χαθούν” τα 200 εκατ. ευρώ που σχεδιάζεται να μεταφερθούν από τις ΥΚΩ στον ΕΛΑΠΕ ⎯
Μετά το 2024 πάντως η κατάσταση δείχνει να βελτιώνεται. Εάν εφαρμοστούν όλα τα μέτρα (ακόμα και χωρίς τα κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης) , ο ΕΛΑΠΕ προβλέπεται να συσσωρεύσει ένα πλεόνασμα που θα κυμαίνεται από 2,5 δισ. ευρώ ως 2,7 δισ. ευρώ ως το 2030.
Στο πλαίσιο αυτό η ανάλυση δείχνει ότι τόσο οι πόροι από τις ΥΚΩ όσο και ο ειδικός φόρος στο ντίζελ θα μπορούσαν στο μέλλον να μειωθούν και να καταργηθούν εντελώς από το 2024 και το 2026 αντιστοίχως, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι ο ΕΛΑΠΕ θα διατηρεί σωρευτικό πλεόνασμα της τάξης των 70 εκατ. ευρώ τα επόμενα χρόνια, με την προϋπόθεση βέβαια ότι όλα τα άλλα μέτρα θα έχουν εφαρμοστεί και θα έχουν αποφέρει τα αποτελέσματα για τα οποία σχεδιάστηκαν.
Δεδομένου όμως ότι το μέλλον είναι αβέβαιο και ότι ο Λογαριασμός των ΑΠΕ επηρεάζεται από τις παγκόσμιες δυνάμεις της αγοράς, όπως είναι οι τιμές του φυσικού αερίου και του διοξειδίου του άνθρακα, η Afry μελέτησε και ένα αρνητικό σενάριο, το σενάριο πίεσης, σύμφωνα με το οποίο οι τιμές των εμπορευμάτων παραμένουν πιεσμένες και η ζήτηση αυξάνεται αλλά με βραδύτερο ρυθμό.
Σε αυτό το στρες τεστ τα μέτρα οριακά και μόνον καταφέρνουν να ισοσκελίσουν τον Λογαριασμό βραχυπρόθεσμα. Ένα μικρό έλλειμμα εμφανίζεται και πάλι στο εγγύς μέλλον και εξαφανίζεται το 2026, αλλά θα είναι πιο διαχειρίσιμο σε σχέση με το έλλειμμα που θα παρουσίαζε ο ΕΛΑΠΕ αν δεν είχαν ληφθεί μέτρα.
Σταδιακή κατάργηση της στήριξης των ΑΠΕ
Ιδιάιτερη αναφορά η μελέτη κάνει στις “αρχιτεκτονικές” αλλαγές όσον αφορά στις δημοπρασίες για τις νέες ΑΠΕ, καθώς φαίνεται ότι οι αρχές κινούνται προς την κατεύθυνση μίας μεγαλύτερης έκθεσης των νέων ΑΠΕ στις δυνάμεις της αγοράς.
Το υφιστάμενο μοντέλο των Feed-in- price (FIP) για την αποζημίωση των παραγωγών με ΑΠΕ ήδη σημαίνει έναν βαθμό ενσωμάτωσης των ΑΠΕ στις αγορές (καθώς οι ΑΠΕ που λαμβάνουν FIP πρέπει να συμμετέχουν στις αγορές και έχουν ευθύνη εξισορρόπησης). Στο πλαίσιο αυτό ακόμα και η ανακοίνωση για μία νέα αρχιτεκτονική στις ΑΠΕ οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρόθεση είναι να γίνει ένα ακόμα βήμα προς ένα μέλλον, στο οποίο οι ΑΠΕ δεν θα λαμβάνουν στήριξη.
Μία ερμηνεία της αλλαγής στην αρχιτεκτονική του καθεστώτος στήριξης των ΑΠΕ είναι ότι στα νέα συμβόλαια για την εγκατάσταση ΑΠΕ θα υπάρχει ένα όριο στο μέγεθος του κάθε πρότζεκτ, για το οποίο θα εξασφαλίζεται τιμή μέσω ενός διαγωνισμού για τις νέες ΑΠΕ. Αυτό θα σήμαινε ότι η ενίσχυση θα αφορά ένα μέρος του έργου ΑΠΕ και όχι το σύνολο του έργου.¨Ετσι περισσότερα ΜW από ΑΠΕ θα μένουν εκτεθειμένα στις κινήσεις της αγοράς. Αυτό προφανώς είναι ένας τους τρόπους για την ομαλή μετάβαση των ΑΠΕ από ένα προστατευμένο και με ενισχύσεις περιβάλλον στην οικονομία της αγοράς. Θα χρειαστεί πάντως να γίνει νέα μελέτη για εξεταστεί κατά πόσον ένα τέτοιο σχήμα θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματικό για την ελληνική αγορά ηλεκτρισμού και να διερευνηθούν όλες οι παράμετροι και οι επιπτώσεις από την εφαρμογή του.
Σε κάθε περίπτωση πάντως πριν αποφασιστούν τέτοιου τύπου αλλαγές θα πρέπει πρώτα να ενθαρρυνθεί η πλήρης εφαρμογή όλων των κανονισμών για την ευθύνη εξισορρόπησης που έχουν τα έργα ΑΠΕ τα οποία λαμβάνουν FIP, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις και όπως εφαρμόζεται σε άλλες χώρες της ΕΕ
Ολα τα ρυθμιστικά μέτρα που προστατεύουν τις ΑΠΕ μέσω σύμβασης FiP από την έκθεσή τους στην ανισορροπία της αγοράς θα πρέπει να καταργηθούν, ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να έχει διασφαλιστεί ότι η αγορά διαθέτει όλα τα κατάλληλα εργαλεία, όπως για παράδειγμα το ενδοημερήσιο trading για τη διαχείριση της ευθύνης αυτής.
