Για το τελευταίο δεκαήμερο του Απριλίου είναι προγραμματισμένη η επόμενη πληρωμή από την ΔΕΠΑ προς τη ρωσική Gazprom και εκείνο που απομένει να φανεί μέχρι τότε είναι εάν πράγματι η Μόσχα είναι διατεθειμένη να τραβήξει στα άκρα την απειλή της περί αποπληρωμής σε ρούβλια.
Προχθές έφτασαν προς τους έλληνες πελάτες της Gazprom, τη ΔΕΠΑ, τη Mytilineos και τον όμιλο Κοπελούζου, τα ειδοποιητήρια για την αλλαγή του τρόπου πληρωμής του ρωσικού αερίου. Η ρωσική εταιρεία, βάσει του νέου μηχανισμού καλεί τους πελάτες της να ανοίξουν 2 λογαριασμούς στην Gazprombank, έναν που θα καταθέτουν τα ποσά σε ευρώ και έναν στον οποίο η ρωσική τράπεζα θα μεταβιβάζει τα ποσά αφού τα έχει μετατρέψει σε ρούβλια. Η ρωσική εταιρεία παρέχει διάστημα προσαρμογής 15 ημερών και υποστηρίζει ότι οι όροι του συμβολαίου δεν αλλάζουν καλώντας τους πελάτες της να συμμορφωθούν ειδάλλως θα σταματήσει τις παραδόσεις του φυσικού αέριου.
Φυσικά, το όλο ζήτημα είναι εξαιρετικά σύνθετο και περίπλοκο καθώς όπως υπογραμμίζει η ελληνική πλευρά, η αποπληρωμή της ρωσικής εταιρείας σε ευρώ αποτελεί ρητή πρόβλεψη της διμερούς μακροχρόνιας σύμβασης προμήθειας και άρα δεν μπορεί να τροποποιηθεί χωρίς τη συμφωνία και των δύο μερών. Κάτι τέτοιο δεν υφίσταται άρα μια μονομερής τροποποίηση της σύμβασης ανοίγει ενδεχομένως έναν χρονοβόρο και επίπονο κύκλο διεκδικήσεων, που εκ των πραγμάτων οδηγεί τις δύο πλευρές στη λύση της διεθνούς διαιτησίας.
Σε κάθε περίπτωση έχει καταστεί σαφές ότι η Ελλάδα, όπως και όλες οι υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. εκκινεί τις διαδικασίες για την μεσομακροπρόθεσμη πλήρη απεξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο, στόχος που περνά μέσα από την αύξηση των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG, την ενίσχυση των ΑΠΕ, την εξοικονόμηση ενέργειας και την αξιοποίηση άλλων εναλλακτικών καυσίμων όπως τα βιοαέρια και το υδρογόνο.
Πόσο εύκολη είναι μια τέτοια διαδικασία; Με δεδομένη την εξάρτηση του εγχώριου ενεργειακού συστήματος από το ρωσικό αέριο, το εγχείρημα παρουσιάζει σοβαρές δυσκολίες.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του διαχειριστή του συστήματος φυσικού αερίου, οι εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% της συνολικής ζήτησης του καυσίμου στη χώρα μας. Ενδεικτικά για ημερήσια ζήτηση τον Απρίλιο στις 230GWh, περίπου 115GWh προέρχονταν από το σταθμό του Σιδηρόκαστρου από όπου εισάγεται το ρωσικό φυσικό αέριο. Τι σημαίνει αυτός ο όγκος όσον αφορά στη συνολική εξάρτηση του εγχώριου ενεργειακού συστήματος από τη Ρωσία; Στο σύστημα ηλεκτρισμού, οι μονάδες φυσικού αερίου κάλυψαν τον Απρίλιο το 71% της συνολικής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, με τους λιγνίτες να αντιπροσωπεύουν το 20% και τα υδροηλεκτρικά το 2%. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι το σύστημα ηλεκτρισμού βασίζεται σε σημαντικό βαθμό, σε ποσοστό άνω του 30% στις εισαγωγές φυσικού αερίου που πραγματοποιούνται από τη Ρωσία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την περασμένη χρονιά έγιναν σημαντικά βήματα για τη διαφοροποίηση του μείγματος των εισαγωγών φυσικού αερίου καθώς το 51,36% των συνολικών εισαγωγών ήταν υγροποιημένο φυσικό αέριο LNG, με την εκφόρτωση 49 φορτίων από οκτώ χώρες, εκ των οποίων το 48% προερχόταν από τις ΗΠΑ, ακολουθούμενες από το Κατάρ, την Αλγερία και τη Νιγηρία. Σε ό,τι αφορά το ρωσικό αερίο, οι εισαγωγές από το σταθμό του Σιδηρόκαστρου έφτασαν το 38,97% της συνολικής ζήτησης αερίου στην Ελλάδα.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat για το 2020, η χώρα μας εμφάνιζε υψηλή εξάρτηση από τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας (τόσο φυσικού αερίου όσο και πετρελαίου). Συγκεκριμένα οι εισαγωγές από τη Ρωσία αντιστοιχούσαν στο 46,5% της διαθέσιμης ενέργειας το 2020 έναντι 24,4% στην ΕΕ. Πιο αναλυτικά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η Ρωσία είναι ο κορυφαίος προμηθευτής της ΕΕ για φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άνθρακα, που αποτελούν τα κύρια ενεργειακά προϊόντα του ενεργειακού μείγματος της ΕΕ.
Υπενθυμίζεται τέλος ότι για να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο μιας απρόοπτης διακοπής της ροής του ρωσικού αερίου, η κυβέρνηση εξετάζει μια σειρά από μέτρα όπως η αύξηση των εισαγωγών LNG, η μετατροπή μονάδων αερίου ώστε να χρησιμοποιούν καύσιμο φυσικό αέριο (για 5 μονάδες του ελληνικού συστήματος που έχουν αυτή τη δυνατότητα), η αύξηση της χρήσης των λιγνιτικών μονάδων και η αξιοποίηση των υδροηλεκτρικών. Μεσοπρόθεσμα μέτρα που εξετάζονται είναι η εγκατάσταση πλωτής αποθήκης LNG (FSU) στη Ρεβυθούσα καθώς και η αποθήκευση ποσοτήτων αερίου στις αποθήκες της γειτονικής Ιταλίας.
