Η κυβέρνηση και η ΔΕΗ επιστρέφουν στον λιγνίτη, έστω και ως προσωρινό μέτρο που επιβάλλει η ενεργειακή κρίση, η ασφάλεια εφοδιασμού, αλλά και  η εκτίναξη του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας, κυρίως εξ αιτίας των πανάκριβων εισαγόμενων καυσίμων.

Ετσι ακολουθώντας το παράδειγμα και άλλων χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας, η κυβέρνηση δια του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να αυξήσει τη λιγνιτική παραγωγή κατά 50% σε δύο χρόνια. Πρακτικά αυτό σημαίνει ως το 2023 να αυξηθεί ως και 16,5 εκατ.τόνους η εξορυκτική δραστηριότητα από ορυχεία, που τα προηγούμενα χρόνια σχεδόν εγκαταλείφθηκαν και ταυτόχρονα οι παλαιές μονάδες της ΔΕΗ, στις οποίες επίσης δεν έχουν γίνει οι κατάλληλες επενδύσεις και πολλοί εργαζόμενοι έχουν αποχωρήσει να μπορέσουν να αποδώσουν.

Το νέο σχέδιο προβλέπει την παράταση κατά δύο χρόνια της λειτουργίας των πιο σύγχρονων μονάδων λιγντίτη της ΔΕΗ, τον ‘Αγιο Δημήτριο  5 και τη  Μελίτη στη Φλώρινα, που είχαν προγραμματιστεί να κλείσουν το 2023  και τη λειτουργία της υπό κατασκευή “Πτολεμαΐδας 5” με λιγνίτη τουλάχιστον ως το 2028. Για την εν λόγω μονάδα η διοίκηση της ΔΕΗ σχεδίαζε από το 2025 να την μετατρέψει σε μονάδα καύσης φυσικού αερίου.

Η ολοκαίνουργια “Πτολεμαϊδα 5” που αναμένεται να τεθεί σε δοκιμαστική λειτουργία το καλοκαίρι έχει εγκατεστημένη ισχύ  610 MW και δυνατότητα παροχής θερμικής ισχύος 140 MWth για την τηλεθέρμανση Πτολεμαΐδας. Σε πλήρη λειτουργία προγραμματίζεται να τεθεί τον Δεκέμβριο.

Το σχέδιο που εξετάζει η ΔΕΗ είναι να αυξήσει τη λιγνιτική της παραγωγή σε 6,5 τεραβατώρες ή ακόμη και σε 7 τεραβατώρες έως τον Απρίλιο του 2023, αν οι συνθήκες το επιτρέψουν. Και τούτο γιατί ο στόχος των  7TWh προϋποθέτει την ενεργοποίηση  του ορυχείου της Λακιάς, το οποίο παλαιά τροφοδοτούσε το συγκρότημα της Καρδιάς, που έχει σβήσει. Πρόκειται για ένα ορυχείο με χαμηλής ποιότητας λιγνίτη στα εδάφη του οποίου η ΔΕΗ Ανανεώσιμες σχεδίαζε να εγκαταστήσει φωτοβολταϊκό πάρκο.

Σήμερα, η λιγντική ενέργεια έχει περιοριστεί στις 2,3  TWh και ο πρώτος στόχος της κυβέρνησης για τον φέτος τον Σεπτέμβριο είναι η η παραγωγή να φθάσει  στις 4,8 Twh.

Προς το παρόν η ΔΕΗ αποθεματοποιεί λιγνίτη για ενδεχόμενες ανάγκες που μπορεί να προκύψουν το καλοκαίρι, οπότε αυξάνεται η κατανάλωση ηλεκρτιρσμού.

Αμφίβολο είναι να θα κλείσουν στο τέλος του χρόνου, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί- και οι μονάδες 3-4 του συγκροτήματος του Αγίου Δημητρίου, οι οποίες οδεύουν προς  παράταση ως τον Απρίλιο 2023 για τις ανάγκες τηλεθέρμανσης της περιοχής, αφού έχουν καθυστερήσει τα έργα. Μπορεί όμως να χρειαστούν και για την παραγωγή ηλεκτρισμού, ανάλογα με τις εξελίξεις.

Στο αρχικό πρόγραμμα της ΔΕΗ για φέτος ήταν ως το τέλος του χρόνου να σβήσουν οι μονάδες 1 εως 4 του Αγίου Δημητρίου και η Μεγαλόπολη 3. Ακολουθύσε ως το τέλος του 2023 η απόσυρση της  Μεγαλόπολης 4, της Μελίτης και του Αγίου Δημητρίου 5, συνολικής ισχύος 890 MW.  ‘Ηδη έχουν κλείσει το Αμύνταιο 1 και 2 καθώς και η Καρδιά 3 και 4.

Πάντως ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός για την πράσινη μετάβαση παραμένει, όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός.

Η ανατροπή των αρχικών ενεργειακών σχεδιασμών είναι κοινή σε όλη την Ευρώπη. Οι ΑΠΕ θα χρειαστούν  πολλά χρόνια και τεράστιες επενδύσεις σε μονάδες αποθήκευσης ηλεκτρισμού για να ανταποκριθούν στοιχειωδώς στις ανάγκες του συστήματος, ενώ η προσπάθεια υποκατάστασης όλου του ρωσικού αερίου που εισάγει, για παράδειγμα  η χώρα μας, με υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τρίτες πηγές μπορεί να καταλήξει σε ένα πανάκριβο εγχείρημα χωρίς εγγυημένο αποτέλεσμα, καθώς οι υφιστάμενες υποδομές στη Ρεβυθούσα δεν επαρκούν.

ΝΑ Ευρώπη

Πολλές χώρες  η μία μετά την άλλη  στρέφονται στον άνθρακα προκειμένου να αντιμετωπίσουν την αύξηση του ενεργειακού κόστους και τη νέα πραγματικότητα που δημιούργησε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι κυρώσεις της ΕΕ κατά της Μόσχας.

Η Βόρεια Μακεδονία, που τα προηγούμενα χρόνια είχε προσελκύσει πολλούς  επενδύσεις σε ΑΠΕ ανακοίνωσε στις αρχές Απριλίου ότι σχεδιάζει να ανοίξει δύο νέα ανθρακωρυχεία για την τροφοδοσία σταθμών παραγωγής ενέργειας, όπως αναφέρει το Reuters. Eπίσης το υπουργείο Ενέργειας της χώρας δημοσιοποίησε την πρόθεσή του να αγοράσει 3 εκατομμύρια τόνους άνθρακα από το γειτονικό Κοσσυφοπέδιο, αν και δεν έχει υπογραφεί συμφωνία.

Τα νέα ανθρακωρυχεία βρίσκονται  στο Zivojno, κοντά στο σταθμό παραγωγής ενέργειας της Bitola στα νότια της χώρας και στο Gushterica, κοντά στο συγκρότημα του  Oslomej στα δυτικά. Ακόμα δεν έχει γίνει γνωστό πότε θα ανοίξουν τα νέα ανθρακορυχεία και ποιά θα είναι η παραγωγή τους.

Τα Σκόπια σχεδίαζαν αρχικά να καταργήσουν σταδιακά τον άνθρακα έως το 2027, αλλά τον Ιανουάριο μετέθεσαν για το 2030 το χρονοδιάγραμμα για το κλείσιμο των ανθρακικών μονάδων.

Εν τω μεταξύ, το Κόσοβο γνωστοποίησε ότι ξένες εταιρείες - συμπεριλαμβανομένων γερμανικών ομίλων  - έχουν επιδείξει ενδιαφέρον για την αγορά άνθρακα. Το Κοσσυφοπέδιο έχει τα πέμπτα μεγαλύτερα κοιτάσματα λιγνίτη στον κόσμο.

Επίσης, η  Σερβία έχει ανακοινώσει  ότι αυξάνει την παραγωγή άνθρακα λόγω των ανεπαρκών υδατικών αποθεμάτων στις υδροηλεκτρικές της μονάδες, σαν συνέπεια των χαμηλών βροχοπτώσεων. Στο πλαίσιο αυτό η χώρα θα εισάγει 500 τόνους άνθρακα την ημέρα από το Μαυροβούνιο. Τέλος, η Βοσνία, που είναι η μόνη χώρα των Βαλκανίων η οποία  εξάγει ηλεκτρική ενέργεια, ανακοίνωσε ότι θα καθυστερήσει τα σχέδια για το κλείσιμο σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα λόγω των υψηλών τιμών της ενέργειας και των επιπτώσεων του πολέμου στην Ουκρανία.

Αξίζει να αναφερθεί τέλος ότι μία από τις πρώτες χώρες όπου αυξήθηκε η παραγωγή ηλεκτρισμού από άνθρακα ήδη από το καλοκαίρι του 2021 είναι η Γερμανία, ενώ σε ανάλογες κινήσεις έχουν προβεί η Τσεχία και η Πολωνία.