Τους κινδύνους που ενέχει για την  ευρύτερη χρηματοπιστωτική σταθερότητα η χρήση χρηματοπιστωτικών παραγώγων από τις ενεργειακές εταιρίες υπογραμμίζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σε πρόσφατη έκθεσή της.

Η χρήση των λεγόμενων  ενεργειακών χρηματοπιστωτικών παραγώγων από τους ενεργειακούς ομίλους, όπως για παράδειγμα τα margin calls και διάφορες πράξεις αντιστάθμισης κινδύνου, μπορεί να προκαλέσουν ευρύτερο χρηματοοικονομικό κίνδυνο, καθώς οι ενεργειακές εταιρίες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν περαιτέρω δυσκολίες εάν οι τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού αυξηθούν ξανά.

Οι ενεργειακοί όμιλοι εκτός από την  αγορά και την πώληση πετρελαίου, φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, δραστηριοποιούνται και ως  έμποροι παραγώγων, για παράδειγμα μέσω των οψιόν  αγοράς ή πώλησης φυσικού αερίου σε σταθερή τιμή στο μέλλον, μία δραστηριότητα που επιδείνωσε την ενεργειακή κρίση.

Οι ρυθμιστικές αρχές και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις Βρυξέλλες έχουν εξετάσει εάν η χρήση πολύπλοκων χρηματοοικονομικών εργαλείων από τις εταιρείες ενέργειας,  πολλά εκ των οποίων σε μεγάλο βαθμό χρησιμοποιούνται κάτω από το ραντάρ των εποπτικών χρηματοοικονομικών αρχών, απειλεί τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Η ΕΚΤ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, παρότι δεν υπήρξε άμεσος  κίνδυνος εντούτοις ο κίνδυνος είναι υπαρκτός.

Η κεντρική τράπεζα επισήμανε τον εν λόγω κίνδυνο σε ένα μεγάλο τμήμα του λεγόμενου “αχαρτογράφητου τομέα της  χρηματοδότησης”,  σε πρόσφατη  έκθεση που απαριθμούσε μια σειρά από οικονομικές απειλές, όπως η πτώση στις τιμές των ακινήτων.

«Η αστάθεια στις... αγορές ενέργειας... έχει επίσης επηρεάσει τις αγορές παραγώγων που χρησιμοποιούν οι εταιρείες του ενεργειακού τομέα για τη διαχείριση του κινδύνου», ανέφερε η ΕΚΤ στην εξαμηνιαία Ανασκόπηση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, επισημαίνοντας ότι οι δραστηριότητες αυτές ασκούνται από ένα μικρό αριθμό μεγάλων ενεργειακών ομίλων

Για να διασφαλιστεί ότι οι συμφωνίες πώλησης ή αγοράς ενεργειακών προϊόντων, ειδικά αυτές που αφορούν σε μελλοντικό χρόνο εκπλήρωσης της υποχρέωσης, δεν θα εκτροχιαστούν από τις διακυμάνσεις των τιμών, οι εταιρίες καταθέτουν εξασφαλίσεις, κυρίως με τη μορφή μετρητών. Ειδικά γραφεία συμψηφισμού επεξεργάζονται και εκκαθαρίζουν τις συμφωνίες αυτές.

Πρόκειται για τα γνωστά  margin calls, που όξυναν το πρόβλημα ρευστότητας πολλών εταιριών ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων και πολλών ελληνικών επιχειρήσεων του κλάδου. Τα μετρητά που έπρεπε να καταθέσουν οι εταιρίες, ως ένα είδος εξασφάλισης ότι θα παραδώσουν ή θα αγοράσουν ένα ενεργειακό προιόν σε μελλοντικό χρόνο,  εκτοξεύτηκαν στα ύψη, ακολουθώντας την άνοδο των τιμών της ενέργειας, όλο το προηγούμενο χρονικό διάστημα όταν το φυσικό αέριο και ο ηλεκτρισμός ανέβαιναν σε επίπεδα ρεκόρ.  Πρόκεται για ένα πρόβλημα που μπορεί να αποκλιμακώθηκε κάπως με την υποχώρηση των τιμών από τα υψηλά  του καλοκαιριού,  αλλά θα μπορούσε να επανέλθει.

Ο Luis de Guindos, Αντιπρόεδρος της ΕΚΤ είχε δηλώσει πρόσφατα  ότι η πτώση των τιμών του φυσικού αερίου μείωσε την πίεση στα ενεργειακά παράγωγα, προειδοποίησε όμως ότι προβλήματα, όπως οι απαιτήσεις από τις εταιρείες να ανταποκριθούν στα margin calls που στηρίζουν τις συναλλαγές, θα μπορούσαν να επανέλθουν.

Στην έκθεσή της, η κεντρική ευρωπαϊκή τράπεζα ανέφερε ότι περίπου οι μισοί από τους εμπόρους ενέργειας με παράγωγα ενέργειας και φυσικού αερίου θα μπορούσαν να πληγούν εάν αυξηθούν και πάλι οι τιμές. Προειδοποίησε δε ότι οι διακυμάνσεις των τιμών θα μπορούσαν να βλάψουν ιδιαίτερα τους διανομείς ηλεκτρικής ενέργειας.

Η ΕΚΤ εξέτασε επίσης τις επιπτώσεις- ντόμινο σε άλλους τομείς της οικονομίας και κυρίως τις τράπεζες της ζώνης του ευρώ, τις οποίες εποπτεύει.

Ανέφερε ότι ενώ οι ενεργειακές εταιρείες ήταν οι κύριοι χρήστες των παραγώγων, συχνά βασίζονταν σε τράπεζες για να οργανώσουν και να χρηματοδοτήσουν τις προθεσμιακές και άλλες συμφωνίες αγοράς και πώλησης των προϊόντων τους.

Αρκετοί ενεργειακοί όμιλοι πλέον αναζητούν μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά το είδος των εξασφαλίσεων που πρέπει να καταθέτουν και ήδη, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters, χρησιμοποιούνται και άλλοι μέθοδοι, όπως  συναλλαγές one-on-one με άλλες εταιρείες ενέργειας ,

Η ΕΚΤ θεωρεί ότι η μετατόπιση σε άλλα σχήματα, για τα οποία η διαφάνεια  είναι πολύ περιορισμένη, θα μπορούσε να οδηγήσει σε "μεγαλύτερους κινδύνους για ... το χρηματοπιστωτικό σύστημα".

Το μήνυμα έχει φθάσει και στις  Βρυξέλλες, καθώς μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι έφθασαν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας το περασμένο χρονικό διάστημα και σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάστηκε να παρέμβουν οι κυβερνήσεις με κρατικοποιήσεις για να διασώσουν τις εταιρίες. Πρόσφατα, κυκλοφόρησε έγγραφο στις αρμόδιες διευθύνσεις της Κομισιόν, το οποίο  προτείνει την επέκταση των αυστηρών κανόνων για την εποπτεία του χρηματοοικονομικού συστήματος που εφαρμόζονται στις τράπεζες, στις εταιρείες ενέργειας που εμπορεύονται ή συναλλάσσονται με παράγωγα.

Οι εταιρείες ενέργειας χρησιμοποιούν  τα παράγωγα κυρίως για να αντισταθμίσουν ή να προστατευτούν από τις διακυμάνσεις των τιμών. Οταν όμως η τελική τιμή στην αγορά είτε υπολείπεται κατά πολύ, είτε υπερβαίνει κατά πολύ την προσυμφωνημένη τιμή της οψιόν αγοράς ή πώλησης, τότε το κόστος εκπλήρωσης αυτής της συναλλαγής μπορεί να αυξηθεί δραματικά, πλήττοντας αρκετές εταιρίες και δημιουργώντας πρόσθετους κινδύνους τόσο για το ενεργειακό όσο και το χρηματοοικονομικό σύστημα.