Την απουσία  συγκεκριμένων ημερομηνιών για την απόσυρση των λιγνιτικών μονάδων, πολλές ασάφειες και γενικόλογα μέτρα εντοπίζει η Κομισιόν στο επικαιροποιημένο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) περιόδου 2021-2030, συνοδεύοντας με 22 συστάσεις τη σχετική  αξιολόγηση του  ελληνικού Σχεδίου. 

Μάλιστα  στην έκθεσή  της για το ελληνικό ESEK, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρει ότι  διατηρεί επιφυλάξεις ως προς την τελική αξιολόγηση, καθώς δεν παρέλαβε εγκαίρως την τελευταία επικαιροποίηση του Σχεδίου, αλλά με τέσσερις μήνες καθυστέρηση, στις 3 Νοεμβρίου αντί στις 30 Ιουνίου. 

Ας σημειωθεί ότι χθες η Κομισιόν ανακοίνωσε την αξιολόγηση για όλα τα εθνικά ΕΣΕΚ των χωρών-μελών

Σε γενικές γραμμές θεωρεί ότι η ανάπτυξη του ΕΣΕΚ ακολουθεί τη δομή του σχετικού ευρωπαϊκού υποδείγματος, καλύπτοντας ως ένα βαθμό όλους τους τομείς, εκτός από την ‘Ερευνα και την Καινοτομία. 

Αναλυτικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αξιολόγηση του ελληνικού ΕΣΕΚ, πέραν την καθυστέρησης, επισημαίνει, μεταξύ άλλων,  τα εξής

. Το σχέδιο δεν παρέχει ξεχωριστές προβλέψεις για τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου βάσει του Κανονισμού Καταμερισμού Προσπάθειας (ESR), ο οποίος είναι απαραίτητος για την αξιολόγηση της επίτευξης του  στόχου μείωσης ως το 2030 των εκπομπών ρύπων κατά  22,7% σε σχέση με τα επίπεδα του 2005. 

.  Δεν περιγράφεται λεπτομερές σχέδιο  και η  απαραίτητη χρηματοδότηση για τα έργα απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα, παρότι   σκιαγραφείται η σημασία των τεχνολογιών αφαίρεσης άνθρακα, όπως η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS), και παρέχονται προβλέψεις για τις αναμενόμενες δυνατότητες δέσμευσης, αποθήκευσης και χρήσης έως το 2050. Επίσης, το νέο ΕΣΕΚ  δεν αντικατοπτρίζει καμία πρόοδο ως προς τις διεθνείς δεσμεύσεις στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Παρισιού.

. Δεν αναφέρεται  ακριβής ημερομηνία σταδιακής κατάργησης του λιγνίτη και δεν παρέχονται πληροφορίες για τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων ορυκτών καυσίμων. 

. Όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, το προσχέδιο δεν περιέχει επαρκή ανάλυση της κλιματικής τρωτότητας  και των κινδύνων για την επίτευξη των εθνικών στόχων. Για παράδειγμα,  δεν αναφέρονται κίνδυνοι που σχετίζονται με καύσωνες, ξηρασίες και πλημμύρες στην αξιολόγηση του κλιματικού κινδύνου και της τρωτότητας, ενώ ανεξάρτητες επιστημονικές πηγές αναφέρουν ότι οι σχετικοί  κίνδυνοι στην Ελλάδα αυξάνονται. Η σύνδεση με τους συγκεκριμένους στόχους και πολιτικές της ΕΕ, τις οποίες θα πρέπει να υποστηρίζουν οι πολιτικές προσαρμογής, δεν προσδιορίζεται ούτε ποσοτικοποιείται. Οι πολιτικές και τα μέτρα δεν περιγράφονται σωστά ως προς το εύρος, το χρονοδιάγραμμα ή τις αναμενόμενες επιπτώσεις τους. 

. Για τις ΑΠΕ, το σχέδιο προβλέπει διείσδυση στο  44% στην Ακαθάριστη Τελική Κατανάλωση Ενέργειας, ποσοστό που υπερβαίνει σημαντικά τον ευρωπαϊκό στόχο του  39% 

. Το ΕΣΕΚ περιλαμβάνει επίσης στόχους για τη  θέρμανση/ψύξη και τις μεταφορές. Ωστόσο, οι πίνακες με τις προβλέψεις δεν είναι πλήρεις, ενώ δεν περιλαμβάνονται στόχοι  για τη βιομηχανία και αναλυτικά χρονοδιαγράμματα για την ανάπτυξη των ΑΠΕ σε κανέναν τομέα. Επίσης παραλείπει τον «οδικό χάρτη» για τα ανανεώσιμα καύσιμα μη βιολογικής προέλευσης (RFNBOs).  Πάντως, παρέχει, ως επί το πλείστον, έναν ολοκληρωμένο κατάλογο μέτρων που έχει υιοθετήσει ή προτίθεται να υιοθετήσει η χώρα για τη στήριξη της ανάπτυξης των ΑΠΕ. Ωστόσο, το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής δεν είναι σαφές, ούτε γίνεται σαφής διάκριση μεταξύ υφιστάμενων και νέων μέτρων. 

Ενεργειακή Απόδοση

.  Σχετικά με την ενεργειακή απόδοση, το  επικαιροποιημένο ΕΣΕΚ  είναι ενημερωτικό και λεπτομερές. Οι εθνικές συνεισφορές της Ελλάδας στους στόχους ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ για το 2030 ανέρχονται σε 15,4 Mtoe για την τελική κατανάλωση ενέργειας και 18,2 Mtoe για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, τα οποία όμως δεν συνάδουν με τα θεωρητικά αποτελέσματα του αναδιατυπωμένου τύπου EED, που χρησιμοποιεί η Κομισιόν για την αξιολόγηση.  

.Η αρχή «πρώτα η ενεργειακή απόδοση» εξετάζεται και αντικατοπτρίζεται σε διάφορα μέτρα, που αφορούν ιδίως τους τομείς των κτιρίων και της βιομηχανίας. Ωστόσο, το ΕΣΕΚ δεν ποσοτικοποιεί την αναμενόμενη εξοικονόμηση ανά μέτρο, καθιστώντας έτσι δύσκολη την αξιολόγηση της συμβολής τους στους του 2030. 

. Σε σχέση με τα κτίρια, περιλαμβάνει ορόσημα και μέτρα σχετικά με τη μακροπρόθεσμη στρατηγική ανακαίνισης κτιρίων,  με στόχους  για το 2030, το 2040 και το 2050, χωρίς όμως πληροφορίες σχετικά με την αναμενόμενη εξοικονόμηση ή τον αντίκτυπο των επιμέρους μέτρων, παρότι οι στόχοι είναι πολύ πιο φιλόδοξοι σε σχέση με το σχέδιο ΕΣΕΚ του 2020.

.   Όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια, το Σχέδιο καθορίζει στόχους και πολιτικές για την ενίσχυση  του ενεργειακού εφοδιασμού. Στο φυσικό αέριο, το σχέδιο απεικονίζει μια ευρεία στρατηγική διαφοροποίησης, με επίκεντρο τις εισαγωγές LNG, την αναβάθμιση του αγωγού TAP και τη διασύνδεση Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), καθώς και τον αγωγό διασύνδεσης με τη Βόρεια Μακεδονία και το FSRU Αλεξανδρούπολης. 

. Επίσης,  περιγράφει εγχώριες δραστηριότητες εξερεύνησης φυσικού αερίου και φιλόδοξους στόχους για μείωση της ζήτησης , καθώς και  για την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών αερίων αλλά και για τη σταδιακή κατάργηση του ρωσικού αερίου, χωρίς να παρέχεται χρονοδιάγραμμα για το τελευταίο. 

Ηλεκτρισμός

. Στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, περιγράφονται ορισμένοι στόχοι, συμπεριλαμβανομένης της εστίασης στη διαφοροποίηση, καθώς και τη μείωση της εξάρτησης με συγκεκριμένα έργα και ειδικούς μετρήσιμους στόχους. 

. Οσον αφορά στο πετρέλαιο, το σχέδιο δεν περιγράφει τις αναμενόμενες προοπτικές για την κατανάλωση πετρελαίου και την εξάρτηση από τις εισαγωγές έως το 2030 και δεν αξιολογεί την επάρκεια των υποδομών πετρελαίου (διυλιστήριο, αποθέματα πετρελαίου) σε συνάρτηση  με την αναμενόμενη μείωση της ζήτησης πετρελαίου και τη στροφή στα καύσιμα με λύσεις με χαμηλότερες εκπομπές CO2  . 

. Διασυνδέσεις : Στην εσωτερική αγορά ενέργειας, η Ελλάδα επιτυγχάνει τον στόχο διασυνδεσιμότητας του 15%, θέτοντας σε λειτουργία μια δεύτερη ηλεκτρική διασύνδεση με τη Βουλγαρία. 

Για την ολοκλήρωση της απελευθέρωσης της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού,  αναφέρεται η εισαγωγή μέτρων για την προώθηση του ενεργού ρόλου των καταναλωτών, συμπεριλαμβανομένης της ευρείας χρήσης έξυπνων μετρητών έως το 2030. Ωστόσο, όσον αφορά την απόκριση ζήτησης, το Σχέδιο  δεν διευκρινίζει την ποσοτικοποίηση των αναγκών ευελιξίας, ούτε θέτει σαφείς στόχους. Περιλαμβάνει περιορισμένες πολιτικές και μέτρα για την ενίσχυση της ευελιξίας και τη δυνατότητα συμμετοχής νέων υπηρεσιών ευελιξίας χωρίς διακρίσεις. Σχετικά με την ενεργειακή φτώχεια παρέχεται μία   επισκόπηση των υφιστάμενων μέτρων προστασίας των ευάλωτων καταναλωτών, χωρίς να τα περιγράφει  πάντα λεπτομερώς και χωρίς χρονοδιάγραμμα για τα σχεδιαζόμενα μέτρα. Επίσης,  δεν περιλαμβάνει ειδικό κεφάλαιο για την Έρευνα και την Καινοτομία και ως εκ τούτου, το σχέδιο δεν περιγράφει την κατεύθυνση για τις καθαρές τεχνολογίες. Αναφέρει όμως ότι στοχεύει  στην επίτευξη  προόδου ανάλογης με τη μείωση του κόστους των νέων τεχνολογιών, όπως η αποθήκευση ενέργειας, το υδρογόνο και τα πράσινα συνθετικά καύσιμα, τα οποία σε πρώτη φάση θα χρειαστεί να είναι περιορισμένα.   

Πληροφορίες για επενδύσεις για την εγχώρια παραγωγή βασικών τεχνολογιών, εξοπλισμού και εξαρτημάτων μηδενικού καθαρού απουπώματος δεν περιλαμβάνονται, όπως δεν υπάρχουν ούτε  για τη χρηματοδότηση πράσινων δεξιοτήτων,  την κατασκευή τεχνολογιών καθαρής ενέργειας κλπ 

. Δίκαιη Μετάβαση :  Aντιμετωπίζεται με πολύ περιορισμένο τρόπο, όσον αφορά στην  ανάλυση των κοινωνικών επιπτώσεων, της απασχόλησης και των δεξιοτήτων, ενώ περιλαμβάνει  πληροφορίες διαφορετικές από αυτές του  Σχεδίου  Δίκαιης Μετάβασης (TJTP). Οι πόροι που αφιερώνονται στην υποστήριξη της δίκαιης μετάβασης δεν παρατίθενται λεπτομερώς. 

Συνολικά,  η Επιτροπή εκτιμά ότι  δεν είναι δυνατό να αναλυθεί η ποιότητα των ποσοτικών αναλύσεων στις οποίες βασίζεται το επικαιροποιημένο ΕΣΕΚ, λόγω της μη επαρκούς περιγραφής των εργαλείων και μεθοδολογιών  που χρησιμοποιήθηκαν για την κατάρτιση του  Σχεδίου.