Οταν το φθινόπωρο του 2015 η πορτογαλική κυβέρνηση, που μέχρι τότε ακολουθούσε πιστά τη συνταγή της «εσωτερικής υποτίμησης» έχανε την αυτοδυναμία της και αναγκαζόταν να παραδώσει την εξουσία σε έναν «αδιανόητο» συνασπισμό κομμάτων αριστεράς και κεντροαριστεράς οι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού προφήτευαν ότι στη χώρα θα γίνει της «Βενεζουέλας». 

Οι νεοσυντηρητικές Πυθίες αδυνατούσαν να χωνέψουν την αχαριστία των Πορτογάλων μετά τις εκεί «ευεργετικές» παρεμβάσεις της τρόικα, τις περικοπές στο κοινωνικό κράτος και το express ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας. Οι Πορτογάλοι παρουσιάζονταν ως ανεύθυνοι και αχάριστοι απέναντι στους σωτήρες τους.

Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η κυβέρνηση που ξεκίνησε μέσα σε μια θύελλα προβλέψεων, για το πόσο σύντομος θα είναι ο βίος της, αποφάσισε να αγνοήσει κάποιες από τις κεντρικές υποδείξεις της Κομισιόν και των υπολοίπων σοφών, που την καλούσαν να μην ξεστρατίσει από την σκληρή περιοριστική πολιτική. Η χώρα δεν καταστράφηκε, οι Πορτογάλοι δεν σκοτώνονται μεταξύ τους στους δρόμους και οι εντολοδόχοι της τρόικα δεν βίωσαν τη δικαίωση μιας σύντομης και τραυματικής «αριστερής παρένθεσης».
Αντίθετα αυτές τις ημέρες ακόμα και εκείνοι, που εξέφραζαν επιφυλάξεις για τις επιλογές της κυβέρνησης Κόστα, τώρα της αποδίδουν τα εύσημα, αφού δεν μπορούν να κάνουν και αλλιώς. Οι οικονομικοί δείκτες αντανακλούν ακριβώς αυτή την αισιοδοξία που μπορεί να νοιώσει κανείς περπατώντας στους δρόμους της Λισαβόνας, σε αντίθεση με ότι συνέβαινε την «τροϊκανή πενταετία» 2010-15.

Δεν σημαίνουν όλα αυτά ότι η χώρα έχει αφήσει πίσω της οριστικά την κρίση, ότι δεν υπάρχουν ακόμα απειλητικά προβλήματα, κοινωνικές ανισότητες και επικίνδυνες στροφές, ειδικά όταν αυτές σχετίζονται με την πορεία αναδιοργάνωσης του τραπεζικού συστήματος. Ομως οι Πορτογάλοι έδειξαν ότι η λογική της μιας και μόνο «ιερής συνταγής» της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας δε μπορεί να δώσει λύσεις για όλες τις χώρες της Ευρώπης ειδικά όταν εφαρμόζεται με δογματισμό και εμμονή. Αμφισβήτησαν επιλογές της «τρόικα» χωρίς απαραίτητα να συγκρουστούν μαζί της για επικοινωνιακούς λόγους.

Είναι στο χέρι κάθε χώρας και κάθε πολιτικής ηγεσίας να μελετήσει τις συνθήκες και τις ιδιομορφίες και να προτείνει δικές της λύσεις, αρνούμενη να φορέσει τον one size ζουρλομανδύα της λιτότητας. Αυτό μπορεί σταδιακά να το συνειδητοποιούν κάποιοι στις Βρυξέλλες, όπως έδειξαν για παράδειγμα κάποιες έστω προσεκτικές δηλώσεις του Πιέρ Μοσκοβισί. Αλλά ο φανατισμός των ορθόδοξων της αχαλίνωτης αγοράς είναι πάντα αυτός που κυριαρχεί στο δημόσιο διάλογο και μπλοκάρει όσο μπορεί το δρόμο για πιθανές παρεκκλίσεις. Αλλά το μήνυμα που έρχεται από τη Λισαβόνα είναι σαφές:

Υπάρχουν και άλλοι δρόμοι, μπορεί να μην αναφέρονται στους επίσημους «χάρτες», αλλά δεν είναι και αδιάβατοι...