Ο Γιάννης Στουρνάρας, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας, έχει συνηθίσει να αναλαμβάνει μεγάλες προκλήσεις. Οικονομολόγος που έπαιξε κεντρικό ρόλο στις προετοιμασίες για ένταξη της χώρας του στο ευρώ, το 2012-2014 έγινε υπουργός Οικονομικών, όταν η Ελλάδα «πάλευε» με τους πιστωτές για τη δεύτερη διεθνή διάσωσή της μέσα σε τρία χρόνια.
Έχοντας υπηρετήσει σε μια κυβέρνηση της οποίας ηγούνταν η κεντροδεξιά Νέα Δημοκρατία, ο κ. Στουρνάρας έχει συχνά συγκρουστεί με τη νυν κυβέρνηση της Ελλάδας, της οποίας ηγείται το αριστερό κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ, που έκανε ακόμα και αποτυχημένη προσπάθεια να τον αντικαταστήσει μόλις ανέλαβε την εξουσία. Οι εντάσεις κλιμακώθηκαν και πάλι φέτος, όταν εισαγγελείς έθεσαν θέμα για την επιχειρηματική δραστηριότητα της συζύγου του κ. Στουρνάρα, σε μια έρευνα με πολιτικά κίνητρα, όπως πιστεύουν πολλοί.
Τώρα, ως επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας, έρχεται αντιμέτωπος με έναν τραπεζικό κλάδο που βρίθει «κόκκινων» δανείων, οποίος πρέπει να μετατραπεί σε «μηχανή» για την οικονομική ανάκαμψη.
Πώς θα αντιμετωπίσει η Ελλάδα τις προβληματικές επενδύσεις των τραπεζών και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια;
Οι μη εξυπηρετούμενες εκθέσεις (NPEs) στην Ελλάδα είναι δημιούργημα κυρίως της ύφεσης. Πριν την κρίση, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (NPLs) ήταν της τάξης του 5% (του συνολικού δανεισμού), τώρα αυτά τα δάνεια και άλλες προβληματικές εκθέσεις είναι 45%, σχεδόν 10 φορές μεγαλύτερες. Φυσικά, δεν πιστεύω στις αυτόματες λύσεις –πολλοί θα έλεγαν, τώρα με την ανάκαμψη, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα εξαφανιστούν. Αυτό δεν ισχύει, σύμφωνα με το αρχαίο ρητό, «συν Αθηνά και χείρα κίνει».
Άρα, τώρα δημιουργούμε ένα τεράστιο νομοθετικό οπλοστάσιο για να μειώσουμε τα NPEs, οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε, από εξωδικαστικούς συμβιβασμούς μέχρι δευτερογενή αγορά για τα NPEs. Για παράδειγμα, αυτό σημαίνει πως οι τράπεζες μπορούν να πωλούν NPLs σε μη-τράπεζες, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει προηγουμένως. Υπάρχουν ορισμένα πράγματα που πρέπει ακόμα να γίνουν, όμως το μεγαλύτερο μέρος της νομοθετικής εργασίας έχει ολοκληρωθεί.
Πόση πρόοδος έχει επιτευχθεί στην συμμετοχή εξωτερικών επενδυτικών εταιρειών για την επίλυση του προβλήματος των NPLs;
Έχουμε αρχίσει τώρα να χορηγούμε άδειες σε εταιρείες εξυπηρέτησης δανείων. Μια άδεια έχει ήδη δοθεί, και εκκρεμούν άλλες πέντε. Είναι μια θετική εξέλιξη να έχουμε αυτούς τους διαχειριστές NPLs. Την ίδια ώρα όμως, οι τράπεζες, είτε μόνες τους ή μαζί με εταιρείες private equity ή άλλους επενδυτές, θα πρέπει να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα των επιχειρήσεων… είναι θέμα αναδιάρθρωσης των εμπλεκομένων εταιρειών.
Οι εταιρείες αυτές που βρέθηκαν να είναι βιώσιμες θα μπορούν να λάβουν νέα ρευστότητα και για αυτές το πρόβλημα θα έχει λήξει. Όμως για αυτές που δεν είναι βιώσιμες, οι τράπεζες πρέπει να προχωρήσουν σε ρευστοποίηση. Άρα, τα EBIΤDA είναι η «μαγική λέξη». Οι εταιρείες που θεωρείται ότι θα έχουν αρνητικό EBITDA ακόμα και μετά τις προσπάθειες αναδιάρθρωσης, ίσως να μην επιβιώσουν.
Τι γίνεται με το πρόβλημα των «στρατηγικών κακοπληρωτών» -που μπορούν να πληρώσουν αλλά επιλέγουν να μην το κάνουν; Πόσο μεγάλο είναι;
Αυτό είναι το σημαντικότερο πράγμα που πρέπει να μάθουν οι τράπεζες. Εδώ έχουμε κάνει μια μελέτη και βλέπουμε πως περίπου ένα στα έξι μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι αποτέλεσμα στρατηγικής αθέτησης πληρωμών. Οι εμπορικοί τραπεζίτες μου λένε πως θα μπορούσε να είναι ακόμα υψηλότερο το νούμερο.
Μπορώ να σας δώσω ένα παράδειγμα: υπήρξε μια ισχυρή τουριστική περίοδος σε ορισμένα ελληνικά νησιά. Ωστόσο, ο τομέας της φιλοξενίας σε αυτές τις περιοχές έχει NPLs άνω του μέσου όρου. Έτσι μπορούν οι τράπεζες να βρουν ποιος μπορεί να πληρώσει και θα πρέπει να τους ζητήσουν να πληρώσουν αμέσως.
Τι μπορεί όμως να γίνει γι’ αυτό;
Δημιουργούμε ένα νέο νομικό οπλοστάσιο. Για παράδειγμα, οι τράπεζες μπορούν να αναγκάσουν τους νυν μετόχους είτε να βάλουν περισσότερα κεφάλαια στις επιχειρήσεις τους ώστε να αποπληρώσουν τα χρέη τους, ή να παραιτηθούν. Υπάρχουν σίγουρα επενδυτές που θέλουν να επενδύσουν σε ξενοδοχεία στην Ελλάδα, άρα η εξεύρεση «φρέσκων» κεφαλαίων και επενδυτών μάλλον δεν είναι πρόβλημα εκεί.
Με τη νέα νομοθεσία, οι τράπεζες μπορούν να ανταλλάξουν δάνεια με μετοχές και στη συνέχεια να τις πουλήσουν σε επενδυτές. Αυτό είναι μέρος των νέων κανόνων που θέτουμε σε ισχύ για την αντιμετώπιση των μη συνεργάσιμων μετόχων. Αυτό δεν είναι μόνο για τις τράπεζες καλό, αλλά μπορεί επίσης να σώσει θέσεις εργασίας και να δημιουργήσει περισσότερη προστιθέμενη αξία.
Πώς μπορείτε να πιέσετε τις τράπεζες να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα;
Οι τράπεζες πρέπει να λάβουν την πρωτοβουλία. Αν δεν την λάβουν οι τράπεζες, τότε υπάρχει πρόβλημα. Όμως θα το κάνουν διότι έχουμε στόχους για τη μείωση των NPLs. Αν δεν πετύχουν τους στόχους, τότε θα υπάρξουν ποινές, τόσο ρυθμιστικές όσο και διοικητικές.
Φαίνεται πως μεγάλο μέρος της λύσης είναι η ανάπτυξη μιας λειτουργικής δευτερογενούς αγοράς για τα NPLs.
Δεν αναμένουμε μεγάλες πωλήσεις NPLs στην αρχή, διότι οι τιμές είναι τώρα πολύ χαμηλές –παρά το γεγονός πως ήδη πραγματοποιούνται ορισμένες πωλήσεις NPLs. Ωστόσο, με την αναμενόμενη ανάκαμψη, οι πωλήσεις των NPLs επίσης αναμένεται να αυξηθούν αναλόγως των τιμών, των προβλέψεων, των εγγυήσεων κλπ. Γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ιδιαιτέρως ο SSM, δίνουν κάποιο χρονικό περιθώριο.
Ο SSM και η Τράπεζα της Ελλάδος δεν απαιτούν οι τράπεζες να μειώσουν τα NPLs κατά 50% του χρόνου. Λένε, πάρτε τρία χρόνια για να μειώσετε τα NPLs σταδιακά κατά 40%.
Από την ύψους 40 δισ. ευρώ μείωση των NPLs που αναμένεται μέσα σε διάστημα τριών ετών, μόνο τα περίπου 5 δισ. ευρώ θα προέρχονται από πωλήσεις στη δευτερογενή αγορά –και τίποτα φέτος. Το μεγαλύτερο μέρος θα προέλθει από την αναδιάρθρωση των δανείων και τις διαγραφές, που είναι ένας πιο ρεαλιστικός δρόμος.
