Η εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν στην προεδρία της Γαλλίας δημιουργεί για πρώτη φορά μετά την ίδρυση της ευρωζώνης την ευκαιρία για μια σοβαρή συζήτηση για τα ευρωομόλογα.
Τα εργαλεία χρέους για την ευρωζώνη έχουν πολλές μορφές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για διαφορετικούς σκοπούς. Δεν έχει νόημα να πει κανείς ότι είναι υπέρ ή κατά αν δεν συζητήσει τις λεπτομέρειες.
Είναι αλήθεια ότι ο κ. Μακρόν δεν αναφέρθηκε ποτέ σε ένα ευρωομόλογο για τον διαμοιρασμό του υφιστάμενου χρέους. Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν γίνει πολλές προτάσεις σε αυτήν την κατεύθυνση. Η δεξαμενή σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες πρότεινε το 2010 ένα σχήμα για την αμοιβαιοποίηση μέρους του υφιστάμενου μέρους του εθνικού χρέους, αλλά όχι πάνω από το 60% του ΑΕΠ μιας χώρας. Το Γερμανικό Οικονομικό Συμβούλιο Εμπειρογνωμόνων πρότεινε ένα ομόλογο συγχώρεσης χρέους, ένα ευρωομόλογο με αποκλειστικό στόχο τη μείωση του χρέους.
Μια πιο πρόσφατη συζήτηση επικεντρώθηκε σε ένα έξυπνο σχήμα τιτλοποίησης:Η Ε.Ε. θα αγόραζε ένα μέρος του κρατικού χρέους και θα το μετέτρεπε σε Ασφαλή Ευρωπαϊκά Ομόλογα. Είναι κάτι παρόμοιο με τον τρόπο που οι τράπεζες αγόραζαν ενυπόθηκα χρεόγραφα και τα μετέτρεπαν σε απίστευτα πολύπλοκες τιτλοποιημένες πιστωτικές υποχρεώσεις (CDO). Όλοι ξέρουμε ποια ήταν η κατάληξη.
Η μόνη έμμεση αμοιβαιοποίηση που βρίσκεται σε εξέλιξη είναι το πρόγραμμα αγοράς στοιχείων ενεργητικού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η αμοιβαιοποίηση δεν είναι ο δημόσια αναγνωρισμένος στόχος του προγράμματος, αλλά είναι μια παράπλευρη επίπτωση.
Τα ευρωομόλογα για τα οποία συζητάμε σήμερα είναι διαφορετικά. Είναι τα ευρωομόλογα που υπονοεί η πρόταση του κ. Μακρόν για δημοσιονομική ένωση. Μια πραγματική δημοσιονομική ένωση προϋποθέτει περιορισμένες φορολογικές εξουσίες και τη δυνατότητα έκδοσης χρέους – ευρωομολόγων με άλλα λόγια. Οι Γερμανοί Σοσιαλδημοκράτες θέλουν και αυτοί κάτι που αποκαλούν «δημοσιονομική ένωση», έναν κοινό προϋπολογισμό της ευρωζώνης, που θα χρηματοδοτείται από τα κράτη μέλη με αποκλειστικό στόχο τη χρηματοδότηση των επενδύσεων.Αλλά αυτή δεν είναι μια δημοσιονομική ένωση. Είναι ένα «μαύρο ταμείο». Οπότε θα έπρεπε να είμαστε πιο προσεκτικοί με τις βαρύγδουπες ταμπέλες και να ρωτάμε πάντα τι κρύβεται πίσω από αυτές.
Οι δύο ακραίες επιλογές της δημιουργίας ενός ομοσπονδιακού κράτους ή απλώς της επανακατηγοριοποίησης ενός μέρους των εθνικών δαπανών ως ευρωπαϊκών είτε είναι ανέφικτες, είτε άχρηστες. Πολύ πιο ενδιαφέρουσα είναι η επιλογή ενός καλά στοχευμένου προϋπολογισμού της ευρωζώνης που θα περιορίζεται σε ορισμένους τομείς.
Θα ήθελα η ευρωζώνη να κάνει τρία πράγματα: πρώτον, να συγκροτήσει ένα σύστημα αντασφάλισης για τα εθνικά ταμεία ανεργίας. Αν ένα κράτος μέλος υποφέρει από ένα σοκ, το σύστημα πρόνοιας για τους άνεργους θα λαμβάνει αποζημίωση. Δεν πρόκειται για μια αναδιανομή από το Βορρά προς το Νότο. Οι ροές θα μπορούσαν να ακολουθήσουν την αντίθετη κατεύθυνση.
Δεύτερον, μια αμυντική ένωση. Η άμυνα αποτελεί έναν από τους λίγους τομείς όπου η εναρμόνιση επιτυγχάνει μεγάλη μείωση του κόστους. Τέλος, θα έπρεπε να υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας ενός μηχανισμού προστασίας σε περίπτωση κρίσης στον χρηματοπιστωτικό τομέα.
Μια τέτοια δημοσιονομική ένωση θα ήταν μικρή. Θα δρούσε μόνο ως ένας πολύ περιορισμένος μακροοικονομικός σταθεροποιητής. Αλλά θα ήταν προτιμότερη από το τρέχον σύστημα κανόνων που αφήνει λίγα περιθώρια για αντικυκλικές πολιτικές.
Με την πάροδο του χρόνου, τα ευρωομόλογα θα αντικαθιστούσαν το κρατικό χρέος. Αν μια χώρα θέλει να χρεοκοπήσει στο χρέος της, ας το κάνει. Τα ευρωομόλογα θα απενεργοποιούσαν τον τοξικό εναγκαλισμό ανάμεσα στις κυβερνήσεις και στις τράπεζες. Ο κανόνας της μη διάσωσης θα αποκτούσε ξαφνικά νόημα. Αυτό είναι ένα περιβάλλον στο οποίο τα κράτη έχουν τη δυνατότητα να χρεοκοπήσουν.
Άλλοι έχουν θίξει ένα διαφορετικό ζήτημα: μια δημοσιονομική ένωση δεν είναι αναγκαία, ούτε επαρκής για τη βιωσιμότητα της ευρωζώνης γιατί δεν αντιμετωπίζει τις εσωτερικές ανισορροπίες. Συμφωνώ ότι μια περιορισμένη δημοσιονομική ένωση δεν θα είναι σε θέση να πείσει τη Γερμανία να αυξήσει τους μισθούς.
Αλλά θα έπρεπε να την σκεφτούμε ως την αρχή της διαδικασίας. Θα πρέπει να ακολουθήσει περαιτέρω πολιτική ένωση.
Υπάρχουν εναλλακτικές σε μια δημοσιονομική ένωση, αλλά είτε είναι απίθανες ή πολιτικά δυσάρεστες. Για παράδειγμα, είναι θεωρητικά δυνατό να επιτραπεί στα κράτη μέλη να φύγουν από την ευρωζώνη. Αλλά αυτό δεν είναι ένα αποτέλεσμα που επιδιώκουν ενεργά ή συζητούν οι φορείς άσκησης πολιτικής γιατί είναι πολύ επικίνδυνο και θα μπορούσε να απειλήσει τη συνοχή της Ε.Ε.
Μια άλλη μινιμαλιστική λύση που αναφέρεται συχνά είναι αυτή μιας καθαρής τραπεζικής ένωσης. Από την στιγμή που οι τράπεζες είναι τα πιο εύθραυστα κομμάτια της οικονομίας, μια τραπεζική ένωση θα προσέφερε την απαιτούμενη εξασφάλιση απέναντι στις οικονομικές κρίσεις. Αλλά για να λειτουργήσει, θα έπρεπε να είναι τέλεια. Θα απαιτούσε ένα μηχανισμό δημοσιονομικής εκκαθάρισης και ένα κοινό σύστημα εγγύησης καταθέσεων. Η ευρωζώνη δεν έχει κανένα από τα δύο.
Ο λόγος που οι φιλοευρωπαϊστές σαν και εμένα συνεχίζουν να επικαλούνται τα ευρωομόλογα και την δημοσιονομική ένωση δεν είναι ότι επιδιώκουμε τον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό ευρωπαϊκής ενοποίησης (αν και ορισμένοι από εμάς το κάνουν). Το σημαντικότερο είναι πως η επιλογή αυτή είναι η πιο αποτελεσματικήαπό τις διαθέσιμες επιλογές και η πιο ρεαλιστική. Πραγματικά δεν υπάρχουν εναλλακτικές μακροπρόθεσμα.
