Η Βρετανία πρέπει να δεσμευτεί στη δυνατότητα παραμονής της Βόρειας Ιρλανδίας στην τελωνειακή ένωση της ΕΕ υπό την εξουσία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, σύμφωνα με το προσχέδιο της συμφωνίας για το Brexit, που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Η δημοσίευση του νομικού κειμένου των 120 σελίδων την Τετάρτη υπογραμμίζει μία στιγμή υψηλού κινδύνου, παρουσιάζοντας τι διακυβεύεται στη διαπραγμάτευση σχετικά με τους όρους της αποχώρησης της Βρετανίας από την Ενωση.

Η Τερέζα Μέι δήλωσε ότι τα σχέδια εκτάκτου ανάγκης για τη Βόρεια Ιρλανδία θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ενιαία αγορά της Μεγάλης Βρετανίας και να απειλήσουν τη «συνταγματική ακεραιότητα», γιατί θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα «κανονιστικό σύνορο» μεταξύ της περιοχής και της υπόλοιπης Μεγάλης Βρετανίας.

«Κανείς Βρετανός πρωθυπουργός δεν θα μπορούσε ποτέ να συμφωνήσει σε αυτό και θα το κάνω απολύτως ξεκάθαρο» είπε στη Βουλή των Κοινοτήτων. 

Οι εναλλακτικές διατάξεις της Κομισιόν, οι οποίες θα κρατήσουν τη Βόρεια και Νότια Ιρλανδία υπό «κοινή ρυθμιστική περιοχή» μετά το Brexit, έχουν στόχο να αποφύγουν ένα «σκληρό ιρλανδικό σύνορο», αν άλλες λύσεις δεν τύχουν διαπραγμάτευσης μεταξύ Βρετανίας και Βρυξελλών. Οραματίζονται κοινούς (ΕΕ-Μεγάλη Βρετανία) τελωνειακούς ελέγχους για αγαθά που εισέρχονται στη Βόρεια Ιρλανδία ή στη Δημοκρατία της Ιρλανδίας από την ενδοχώρα της Βρετανίας.

Σύμφωνα με το κείμενο, το σύνολο της ιρλανδικής περιοχής θα είναι διακριτό από το βρετανικό σύστημα κανόνων για τελωνεία, αγαθά, γεωργία, περιβάλλον, ΦΠΑ, κρατική βοήθεια και ενεργειακή αγορά.

Ο Michel Barnier, επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ, απεικόνισε το προσχέδιο της Κομισιόν ως κάτι που κάνει «λειτουργική» μια συμφωνία διαζυγίου με τη Βρετανία τον Δεκέμβριο και κάλεσε για «πλήρη ευθυγράμμιση» μεταξύ Βορρά και Νότου, αν απαιτηθεί για να αποφευχθούν τα σύνορα. «Τίποτα εδώ δεν θα είναι έκπληξη», δήλωσε για το προσχέδιο, προσθέτοντας ότι μεταφράζει τις κοινές δεσμεύσεις της ΕΕ και της Μεγάλης Βρετανίας σε ένα νομικό κείμενο. Το κείμενο λέει ότι «η 'κοινή ρυθμιστική περιοχή' θα συνιστά μια περιοχή χωρίς εσωτερικά σύνορα, στην οποία η ελεύθερη διακίνηση αγαθών και η συνεργασία Βορρά-Νότου προστατεύεται».

Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί θα έχουν τη δικαιοδοσία να εφαρμόσουν τη συμφωνία στη Βόρεια Ιρλανδία μετά το Brexit. «Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα έχει τη δικαιοδοσία», αναφέρει το κείμενο.

Η βρετανική κυβέρνηση, που στηρίζεται στο ιρλανδικό κόμμα (DUP) για την κυβερνητική πλειοψηφία, χαρακτηρίζει τις προτάσεις της Κομισιόν ως «προσχέδιο διαπραγμάτευσης από την ΕΕ και όχι ένα τελικό, δεσμευτικό κείμενο». Η Βρετανία απορρίπτει επίσης το να γίνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο «τελικός διαιτητής» της συμφωνίας αποχώρησης. 

Η Ιρλανδία, αντίθετα, καλωσόρισε το κείμενο και είναι ανένδοτη ότι απαιτούνται ειδικές συνοριακές προβλέψεις για να προστατευτεί η συμφωνία του 1998 της Μεγάλης Παρασκευής, που έβαλε τέλος σε δεκαετίες βίας. Ο Leo Varadkar, Ιρλανδός πρωθυπουργός, δήλωσε ότι «δεν είναι ok» για τους οπαδούς του Brexit στη Βρετανία ή τη Βόρεια Ιρλανδία «να πουν απλά όχι τώρα».

«Είναι καθήκον τους, αν δεν μπορούν να αποδεχτούν το πλαίσιο, να περιγράψουν πώς η επιλογή Α ή η Β θα μπορούσε να δουλέψει», είπε στο ιρλανδικό ραδιόφωνο, αναφερόμενος στα εναλλακτικά μοντέλα στα οποία θα δουλέψουν Μεγάλη Βρετανία και ΕΕ για να αποφύγουν το «σκληρό σύνορο». 

Το προσχέδιο αφήνει ανοικτή την πιθανότητα η Βρετανία να προτείνει τέτοιες εναλλακτικές -είτε μέσω της συνολικής εμπορικής συμφωνίας Βρετανίας-ΕΕ είτε μέσω μέτρων ειδικά για τη Βόρεια Ιρλανδία. «Η επιλογή που προτιμούμε με τη βρετανική κυβέρνηση είναι η επιλογή Α, η οποία είναι ότι θα έχουν μια πολύ στενή νέα σχέση της Μεγάλης Βρετανίας με την ΕΕ, που είναι τόσο κοντά ώστε δεν θα απαιτεί σύνορο», είπε.

Η Ιρλανδία προσπάθησε να αποφύγει οποιαδήποτε «έπαρση», επιλέγοντας χαμηλών τόνων αντίδραση στο προσχέδιο. 

Ενώ η βρετανική αντιπολίτευση των Εργατικών στηρίζει τώρα μια μόνιμη τελωνειακή ένωση με την ΕΕ, εν μέρει για να αποφύγει «σκληρό σύνορο» με την Ιρλανδία, η Μέι χαρακτήρισε μια τέτοια πολιτική, «προδοσία» του δημοψηφίσματος του 2016, που τάχθηκε υπέρ της φυγής από το μπλοκ.

Αξιωματούχοι της ΕΕ αναμένουν επίσης ότι το σχέδιο έκτακτης ανάγκης θα χρειαστεί σε κάθε συμφωνία αποχώρησης καθώς ένα εναλλακτικό μοντέλο δεν θα έχει οριστικοποιηθεί και τεθεί σε ισχύ πριν από την ημέρα του Brexit. 

Σύμφωνα με τις εφεδρικές διατάξεις, η Βόρεια Ιρλανδία αυτόματα θα ακολουθήσει την ενιαία αγορά της ΕΕ για αγαθά, γεωργικά στάνταρντ, κανονισμούς ενέργειας, εντέλει επιβαλλόμενα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Οι ακριβείς κλάδοι «ευθυγράμμισης» καλύπτονται σε ένα παράρτημα που καταγράφει εκατοντάδες νόμους της ΕΕ. 

Ο Jeffrey Donaldson, υψηλόβαθμος βουλευτής του DUP, δήλωσε ότι η ευρωπαϊκή πρόταση «παραβιάζει δομικά τη συνεννόηση που επετεύχθη τον Δεκέμβριο». Προσέθεσε: «Πλανώνται ΕΕ και Δουβλίνο αν πιστεύουν ότι η βρετανική κυβέρνηση θα υπογράψει για ένα σύνορο στην ιρλανδική θάλασσα».

Ο κος Μπαρνιέ, όμως, προειδοποίησε την Downing Street ότι υπαναχωρήσεις από τους όρους που συμφωνήθηκαν τον Δεκέμβριο θα έχουν συνέπειες στις συζητήσεις για τις μελλοντικές σχέσεις και τη μεταβατική συμφωνία, την οποία θέλει η Μέι να κάνει σε μια Σύνοδο σε λιγότερο από τέσσερις εβδομάδες. 

Τα 168 άρθρα στο νομικό κείμενο της επιτροπής κυρίως καλύπτουν τομείς που έχουν συμφωνηθεί με το Ηνωμένο Βασίλειο προσωρινά τον Δεκέμβριο, όπως ο οικονομικός διακανονισμός των τουλάχιστον 40-50 δισ. ευρώ, τα ειδικά δικαιώματα των πολιτών για 4 εκατ. πολίτες της ΕΕ και τους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου και τα βήματα για να αποφύγουν «σύνορα» στην Ιρλανδία.

Στους υπόλοιπους τομείς, όπου οι συνομιλίες δεν έχουν ολοκληρωθεί ή δεν κατέστη δυνατή η επίτευξη συμφωνίας -όπως οι διατάξεις για τη διακυβέρνηση, τη μεταχείριση των αγαθών και τα πυρηνικά ζητήματα-, η επιτροπή έχει εν πολλοίς καταθέσει τις αρχικές θέσεις της στις διαπραγματεύσεις.

Περαιτέρω διατάξεις στο προσχέδιο της συμφωνίας απόσυρσης δεσμεύουν το Ηνωμένο Βασίλειο στους κανόνες του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στη δεκαετία του 2030 και μετά, θέτει το ερώτημα αν το Γιβραλτάρ θα πρέπει να καλυφθεί από τη μεταβατική συμφωνία και διακόπτει τη δυνατότητα των ρυθμιστικών αρχών του Ηνωμένου Βασιλείου να δίνει την έγκριση προϊόντων με βάση τους κανόνες της ΕΕ, όπως εξαρτήματα αυτοκινήτων.

Σαφής ρήτρα που θα επιτρέπει να επεκταθεί η περίοδος μετάβασης πέρα από τον Δεκέμβριο του 2020, ένα ανεπίσημο αίτημα από τους διαπραγματευτές του Ηνωμένου Βασιλείου. δεν περιλαμβάνεται.