Ο Μάριο Σεντένο, πρόεδρος του Eurogroup, το έθεσε με τον καλύτερο τρόπο: «Αυτό είναι!» είπε τα ξημερώματα της περασμένης Παρασκευής, ανακοινώνοντας την έξοδο της Ελλάδας από το τελευταίο πρόγραμμα διάσωσης και το πακέτο αναδιάρθρωσης χρέους που θα ελαφρύνει το βάρος της εξυπηρέτησής του.

Η ετυμηγορία μου: κάλλιο αργά παρά ποτέ και καλύτερα κάτι από τίποτα. Ο Peter Spiegel, που ηγήθηκε της κάλυψης της ευρωπαϊκής κρίσης στους Financial Times, μας θύμισε ότι στην Ελλάδα οι εταίροι υποσχέθηκαν ελάφρυνση χρέους από το 2012, σε ποσότητα αρκετή να μειώσει το βάρος του χρέους πολύ κάτω από το επίπεδο που προβλέπεται να πάει σήμερα. Οι προσδοκίες είχαν μειωθεί έκτοτε και το τελικό αποτέλεσμα τις υπερβαίνει κάπως.

Όπως ήταν αναμενόμενο, δεν υπήρξε καθαρό κούρεμα της ονομαστικής αξίας του χρέους. Αυτό παρέκαμψε μια πηγή ενόχλησης της Γερμανίας και άλλων σκληροπυρηνικών κρατών-πιστωτών σε ό,τι αφορά την ελάφρυνση χρέους. Το ονομαστικό κούρεμα, όμως, δεν υπήρξε ποτέ απαραίτητο. Μπορείς πάντα να δημιουργήσεις σημαντική ελάφρυνση χρέους, στέλνοντας τις πληρωμές βαθύτερα στο μέλλον.

Αυτό ακριβώς έγινε. Οι λεπτομέρειες του πακέτου (περιγράφονται στη δήλωση του Eurogroup και ένα τεχνικό παράρτημα) περιλαμβάνουν προκαταβολική δέσμευση για επέκταση δανείων του επίσημου τομέα, όπως και της περιόδου χάριτος κατά 10 χρόνια. Αυτό φέρνει τη μέση ωρίμανση των δανείων από τα 32,5 χρόνια στα 40 και σημαντικά λιγότερες χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας την επόμενη δεκαετία. Επιπλέον κάποια από τα εναπομείναντα κεφάλαια του πακέτου διάσωσης εντέλει θα διατεθούν για το μαξιλάρι ρευστότητας που δημιουργείται για να καλυφθούν οι ανάγκες εξυπηρέτησης χρέους.

Σε αντάλλαγμα, η Ελλάδα θα πρέπει να αποδεχτεί συνεχόμενη επιτήρηση και να τηρήσει τις δεσμεύσεις σε δομικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις όπως και στους δημοσιονομικούς στόχους. Οι τελευταίοι περιλαμβάνουν πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% έως το 2022 και μετά, με βάση τις προβλέψεις των Βρυξελλών, ένα μέσο όρο 2,2% έως το 2060.

Οι εκτιμήσεις τείνουν να εστιάζουν σε τρία στοιχεία: το κατά πόσον είναι το χρέος τώρα «βιώσιμο», το εάν οι στόχοι για το δημοσιονομικό πλεόνασμα είναι πολύ σκληροί και το εάν οι ιδιώτες επενδυτές θα αρχίσουν ξανά να δανείζουν την Ελλάδα. Και τα τρία είναι δευτερευούσης σημασίας.

Σε ό,τι αφορά τη βιωσιμότητα, είναι θέμα στον βαθμό που το χρέος πρέπει πράγματι να πληρωθεί ή να εξυπηρετηθεί. Ηδη οι περισσότερες από τις σημαντικές πληρωμές είχαν σταλθεί αρκετά μακριά στο μέλλον, ώστε να μην είναι επείγουσα ανησυχία. Η περαιτέρω επιμήκυνση που συμφωνήθηκε θα πρέπει να καλμάρει όσους ανησυχούσαν ακόμα. Το ίδιο το ποσοστό χρέος προς ΑΕΠ είναι πλέον ένα μέγεθος που δεν σημαίνει στην πραγματικότητα τίποτα.

Στη διαμάχη, κυρίως μεταξύ του ΔΝΤ από τη μια πλευρά και των ευρωπαϊκών θεσμών από την άλλη -για το εάν 3,5% (ή 2,2%) είναι μη ρεαλιστικό ή υπερβολικά σκληρό- χάνεται κάπου η ουσία. Η ζημιά από τη δημοσιονομική λιτότητα προκαλείται όταν ο προϋπολογισμός συρρικνώνεται (να το θέσουμε διαφορετικά, ο βαθμός της δημοσιονομικής σύσφιξης πρέπει να μετριέται με την αλλαγή του δημοσιονομικού ισοζυγίου). Αφού η Ελλάδα έχει ήδη πιάσει τον στόχο, το να παραμείνει σε αυτόν δεν θα συνεχίσει να συμπιέζει την οικονομία.

Αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η Ελλάδα να έχει περιθώρια ελιγμών, ώστε να εκτελέσει αντικυκλική δημοσιονομική πολιτική στο μέλλον. Είναι ουσιώδες λοιπόν, ο μακροπρόθεσμος μέσος στόχος να ερμηνευτεί γενναιόδωρα ή σε κυκλικά προσαρμοσμένη βάση. Πρέπει να επιτρέπει σημαντικές ταλαντεύσεις ως αντίδραση σε οικονομικούς κύκλους που δεν θα εξαφανιστούν και πιθανότατα θα χτυπήσουν την Ελλάδα ισχυρότερα από άλλες χώρες, δεδομένων των επώδυνων αναμνήσεων νοικοκυριών, επιχειρήσεων και επενδυτών.

Και τέλος, το γεγονός ότι το δημόσιο χρέος έχει επεκταθεί τόσο πολύ σημαίνει ότι δεν πρέπει να είμαστε τόσο ανήσυχοι για την αποκατάσταση της πίστωσης των αγορών προς την κυβέρνηση. Αυτό που πραγματικά έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία είναι να αποκατασταθεί η πίστωση προς τον ιδιωτικό τομέα της χώρας. Αυτό θα επαναφέρει την καταπιεσμένη ανάπτυξη της χώρας ξανά στην πλήρη δυναμική της, και ας ελπίσουμε στην ισχυρή αύξηση αυτής της δυναμικής με τον καιρό.