Η ανακάλυψη μαζικών πεδίων φυσικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή του Ισραήλ πριν από μια δεκαετία και οι προσπάθειες εξαγωγής του αερίου στην Ευρώπη αποκάλυψαν τις αδυναμίες και τις ρωγμές της τουρκο-ισραηλινής συμμαχίας, γράφει ο Joseph Dana, σε άρθρο του, που δημοσίευσε χθες το Euractiv, με κεντρική φωτογραφία όχι του Τούρκου προέδρου Ρεζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Ισραηλινού πρωθυπουργού αλλά του πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα με τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη και τον ισραηλινό πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου.
Aπό την τριμερή συνάντηση κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ
Στο άρθρο με τίτλο “Πώς ένας αγωγός αερίου προς την Ευρώπη αλλάζει τις σχέσεις Τουρκίας- Ισραήλ” ο Joseph Dana, αρχισυντάκτης του emerge85, ενός ιστότοπου που εξετάζει τις αλλαγές στις αναδυόμενες αγορές και τον παγκόσμιο αντίκτυπό του, με έδρα τη Νότια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, σημειώνει ότι ο αγωγός EastMed είναι πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα και μιλά για τις νέες γεωπολιτικές συνθήκες που διαμορφώνονται στην περιοχή.
Αναλύοντας το ιστορικό των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, μία σχέση που όπως γράφει δεν ήταν ποτέ εύκολο να καταλάβει κανείς, αναφέρεται στο 1949, όταν η Τουρκία έγινε μία από τις πρώτες μουσουλμανικές χώρες που αναγνώρισαν το Ισραήλ, δημιουργώντας έκτοτε μία ξεχωριστή σχέση με το Τελ Αβίβ. Μέχρι τους σεισμούς του 1999, όταν το Ισραήλ έστειλε γιατρούς να βοηθήσει τα θύματα του σεισμού της Τουρκίας , οι δύο χώρες είχαν φθάσει να μοιράζονταν στρατιωτική τεχνολογία και το διμερές εμπόριο ήταν σε διαρκή άνοδο. Λίγα χρόνια αργότερα όμως η σχέση τους φάνηκε να διαταράσσεται απότομα, τουλάχιστον σε ρητορικό επίπεδο. Ξεκίνησε ένας πόλεμος δηλώσεων μεταξύ του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, που κλιμακώθηκε την τελευταία δεκαετία σε σημείο που έμοιαζε να απειλεί τα ίδια τα θεμέλια αυτής της μοναδικής συνεργασίας.
Πολλοί παρατηρητές, ωστόσο, πίστευαν ότι η συμμαχία αυτή ποτέ δεν βρισκόταν σε κίνδυνο, εξαιτίας του τεράστιου όγκου του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών.
Τώρα όμως όλα αυτά έχουν αλλάξει, τονίζει ο αρθρογράφος Tα offshore κοιτάσματα αερίου του Ισραήλ και οι προοπτικές εξαγωγής του στην Ευρώπη κατέδειξαν τις πραγματικές αδυναμίες στη σχέσεις Τελ Αβίβ - Άγκυρας Τα πρόσφατα γεγονότα αποκαλύπτουν ότι συντελείται ουσιαστική μετατόπιση της συμμαχίας.
Στο πλαίσιο της εντυπωσιακής αναρρίχησή του στην εξουσία, ο Ερντογάν έπεισε τους Τούρκους ότι η Τουρκία προορίζεται να επανεμφανιστεί ως νέα οθωμανική αυτοκρατορία με την καρδιά της να κτυπά στην Κωνσταντινούπολη. Μέσα από το συντηρητικό θρησκευτικό του υπόβαθρο, ο Ερντογάν είδε τον εαυτό του σαν ένα νέο είδος σουλτάνου σε αυτό το νέο-οθωμανικό κράτος, σαν τον ηγέτη πού αντιλαμβάνεται πώς να συνδυάσει τη νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική και την κοινωνικά συντηρητική πολιτική. Όσο η οικονομία ανθούσε ο Ερντογάν δύσκολα δημιουργούσε εχθρούς. Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, τα εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια άνοιξαν τις φτηνές ταμειακές ροές που χρησιμοποιήθηκαν για τη χρηματοδότηση μεγάλων έργων σε ολόκληρη τη χώρα. Στην Κωνσταντινούπολη κτίστηκε μια νέα γέφυρα στο Βόσπορο, κατασκευάστηκε ένα νέο αεροδρόμιο, έγιναν ακόμα σχέδια και για ένα νέο κανάλι.
Η Τουρκία υιοθέτησε επίσης μια μοναδική μορφή “μαλακής δύναμης”, που αντανακλούσε την πολιτική "χωρίς προβλήματα με τους γείτονες". Τότε ήλθε η Αραβική Άνοιξη, που σάρωσε την περιοχή. Ο Ερντογάν ένιωσε ότι η δυναμική της εξουσίας μετατοπίζεται και αποφάσισε να στοιχηματίσει στην Μουσουλμανική Αδελφότητα. Αποδείχθηκε ότι η επιλογή αυτή ήταν μια χαμένη υπόθεση και η πολιτική "χωρίς προβλήματα με τους γείτονες" έμεινε στα χαρτιά. Ταυτόχρονα, η περίοδος των εξαιρετικά χαμηλών επιτοκίων έληξε. Η οικονομία των ΗΠΑ άρχισε να ενισχύεται, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Τουρκίας άρχισε να φουσκώνει. Ταυτόχρονα οι αντι κυβερνητικές αντιδράσεις κατέλαβαν τους δρόμους. Με το νεο-οθωμανικό όραμα να ξεφτά , ο Ερντογάν έκανε αυτό που και πολλοί άλλοι πολιτικοί στην περιοχή είχαν κάνει πριν από εκείνον: αγκάλιασε την παλαιστινιακή υπόθεση.
Επιχειρώντας να γίνει ένας από τους πιο ανοικτούς υποστηρικτές των παλαιστινιακών θέσεων στην περιοχή, ο Ερντογάν άρχισε να επιτίθεται αδιάκοπα στο Ισραήλ. Επέτρεψε σε ένα πλοίο γεμάτο ακτιβιστές να αναχωρήσει από τις τουρκικές ακτές με στόχο να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Λωρίδας της Γάζας, προκαλώντας επανειλημμένα τον Νετανιάχου. Παρότι εκείνη την περίοδο οι σχέσεις τους έφθασαν στο ναδίρ, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών στην πραγματικότητα εμβαθύνθηκαν . Από όλα τα δρομολόγια που εξυπηρετεί η Turkish Airlines, τo πιο δημοφιλές παραμένει το Κωνσταντινούπολη - Τελ Αβίβ.
Αυτό μας φέρνει στο φυσικό αέριο του Ισραήλ. Η Τουρκία είναι η χώρα χωρίς ίδιους ενεργειακούς πόρους, η οποία όμως είναι τοποθετημένη σε ιδανική θέση ανάμεσα στην Ευρώπη και τις περιοχές παραγωγής ενέργειας στην Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή. Μέρος του μεγάλου οράματος του Ερντογάν ήταν να καθιερώσει την Τουρκία ως κυρίαρχο κόμβο διαμετακόμισης ενέργειας.
Η ανακάλυψη από το Ισραήλ μαζικών πεδίων φυσικού αερίου στα μέσα της δεκαετίας του 2000 ήταν κρίσιμη για να υλοποιήσει η Άγκυρα τη στρατηγική αυτή. Με την Ευρώπη να αναζητά νέους τρόπους προμήθειας φυσικού αερίου, μειώνοντας την εξάρτηση από τη Ρωσία, οι Βρυξέλλες είδαν μία διέξοδο στο Ισραήλ. Ακόμη και όταν ο Ερντογάν δημόσια κατηγορούσε το Ισραήλ για τη μεταχείριση των Παλαιστινίων, η κυβέρνησή του εργαζόταν ακούραστα για να συνάψει μία συμφωνία με τους Ισραηλινούς.
Ταυτόχρονα, η Τουρκία “φλέρταρε” με την περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν (KRG) στο βόρειο Ιράκ για τη δημιουργία ενός νέου πετρελαιαγωγού που θα μετέφερε αργό πετρέλαιο μέσω του τουρκικού εδάφους στις ακτές της Μεσογείου. Παρά τη στρατιωτική δράση της Άγκυρας κατά των κουρδικών ανταρτικών ομάδων, η κυβέρνησή Ερντογάν έκανε συμφωνίες για αγωγούς με το KRG, προκαλώντας την τεράστια δυσαρέσκεια της ιρακινής κυβέρνησης.
Αλλά το 2018 δεν ήταν καλό για τις ενεργειακές φιλοδοξίες της Τουρκίας. Σε μια επιτιμητική κίνηση προς τον Ερντογάν, το Ισραήλ συμφώνησε καταρχήν για τον, υποστηριζόμενο από την Ουάσιγκτον, αγωγό μεταφοράς αερίου με την Κύπρο και την Ελλάδα. Η συμφωνία αποκόπτει την Τουρκία από τη μεταφορά του ισραηλινού αερίου και φέρνει στο προσκήνιο τον αγωγό EastMed, μήκους 2.000 χιλιομέτρων, ο οποίος μέσω της Κύπρου και της Ελλάδας θα προμηθεύει την υπόλοιπη ΕΕ. Με κόστος 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ο αγωγός θα έχει την ικανότητα να μεταφέρει 20 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως. Η Τουρκία έχει καταφερθεί έντονα κατά του πρότζεκτ, δηλώνοντας ότι θα κινητοποιήσει στρατιωτικές δυνάμεις εάν η Κύπρος επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί φυσικό αέριο χωρίς την άδεια της Άγκυρας.
Οι παλαιοί εταίροι του Ερντογάν φαίνεται να λένε ως εδώ στη ρητορική του Τούρκου προέδρου και και στις κοσμοκρατορικές φιλοδοξίες του. Ενώ το Ισραήλ κάποτε ήταν πρόθυμο να χρησιμοποιήσει την Τουρκία ως κόμβο μεταφοράς ενέργειας τώρα αποδίδει πολύ λιγότερη αξία στην εν λόγω εταιρική σχέση. Ο Νετανιάχου καλλιέργησε νέες συμμαχίες με ευρωπαίους δεξιούς ηγέτες όπως ο Βίκτορ Ορμπάν της Ουγγαρίας. Ο Ντόναλντ Τράμπμ έδειξε ότι θα προστατεύσει τις πολιτικές του Ισραήλ στην Παλαιστίνη σε κάθε δυνατό βαθμό. Η Τουρκία, στην εξασθενημένη οικονομική και γεωπολιτική της κατάσταση, έχει πολύ λιγότερα να προσφέρει.
Ενώ η τουρκο-ισραηλινή συμμαχία θα συνεχιστεί με τη μία ή την άλλη μορφή, όταν υπογραφεί επίσημα εντός της φετινής χρονιάς η συμφωνία για τον αγωγό East Med, μόλις ολοκληρωθεί ο ρυθμιστικός έλεγχος της ΕΕ, η σχέση Τουρκίας - Ισραήλ θα εισέλθει σε μια νέα και πολύ πιο αδύναμη φάση. Τελικώς τα οικονομικά συμφέροντα ήταν αυτά που καθοδηγούσαν πάντα τα πραγματικά σχέδια και τους υπολογισμούς των δύο χωρών, καταλήγει το άρθρο.
