Tον κίνδυνο να γλιστρήσει ξανά η παγκόσμια οικονομία στην ύφεση, για πρώτη φορά μετά το 2009 επισημαίνουν αρκετοί οικονομολόγοι. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις σε συνδυασμό με τον υφέρποντα εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ- Κίνας με τις «εκρήξεις» και τις «ανακωχές» του,  το Brexit, όλα δημιουργούν ένα κλίμα αστάθειας που έρχεται να προστεθεί στην επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, που ήδη παρατηρείται.

Τα βλέμματα των διεθνών αγορών όλη την εβδομάδα ήταν στραμμένα στην ετήσια σύνοδο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, που πραγματοποιείται  στην Ουάσινγκτον. Το Ταμείο στην φθινοπωρινή του έκθεση για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, την οποία ανακοίνωσε την Τρίτη, 15 Οκτωβρίου, υποβάθμισε την πρόβλεψη για τον ρυθμό ανάπτυξης του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2019 σε 3,0% από 3,2% της προηγούμενης πρόβλεψης του Ιουλίου, κυρίως λόγω των επιπτώσεων από τον εμπορικό πόλεμο ΗΠΑ- Κίνας.

Ας σημειωθεί ότι το 3,2% της πρόβλεψης ΔΝΤ του Ιουλίου ήταν ήδη το χαμηλότερο ποσοστό από το 2009, όπως αναφέρει το Bloomberg.

Ο δείκτης παγκόσμιας ανάλυσης του ΑΕΠ του  Bloomberg Economics δείχνει ότι ο ρυθμός επέκτασης της οικονομίας το τρίτο τρίμηνο 2019 επιβραδύνθηκε στο 2,2%  από 4,7% στις αρχές του 2018.

Οι έμπορoι ομολόγων ανησυχούν. Oμόλογα 14 τρισεκατομμυρίων δολαρίων φέρουν αρνητικά επιτόκια. Αντίθετα, οι επενδύσεις σε  μετοχές έχουν στείλει τον δείκτη MSCI World 14% πάνω, από τις αρχές του χρόνου.

Τα επιχειρήματα για το κατά πόσον είναι βάσιμες ή όχι οι ανησυχίες για μια παγκόσμια ύφεση το 2020, σύμφωνα με τον επικεφαλής οικονομολόγο του Bloomberg Economics, κ. Tom Orlik είναι:  

Λόγοι για Ανησυχία

Εμπορικός πόλεμας

Η σύγκρουση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ με τον Κινέζο ηγέτη Xi Jinping διαρκεί ήδη 18 μήνες και έχει  θέσει υπό πίεση την παγκόσμια ανάπτυξη. Την περασμένη Παρασκευή μπορεί να υπήρξε μία σημαντική εξέλιξη όταν το Πεκίνο συμφώνησε  να αγοράσει περισσότερα αμερικανικά αγροτικά προϊόντα και ο Λευκός Οίκος  να αναστέλει έναν άλλο κύκλο δασμών,  αλλά οι ακανθώδεις διαφωνίες παραμένουν και το σκηνικό μεταβάλλεται διαρκώς. Ας μην ξεχνάμε δε ότι,  ο πρόεδρος Τραμπ απειλεί συνεχώς με δασμούς την ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία

Βιομηχανική παραγωγή

Το μεγαλύτερο θύμα του εμπορικού πολέμου ήταν η βιομηχανία με την παγκόσμια μεταποιητική δραστηριότητα να συρρικνώνεται για πέμπτο συνεχή μήνα. Ιδιαίτερο πλήγμα δέχθηκαν οι αυτοκινητοβιομηχανίες, επηρεάζοντας άμεσα τη βαριά εξαγωγική οικονομία της Γερμανίας και της Ιαπωνίας.  Οι επιχειρήσεις περικόπτουν τις δαπάνες τους και για πρώτη φορά εδώ και τρία χρόνια, το δεύτερο τρίμηνο του 2019 παρατηρήθηκε στις ΗΠΑ δραστική μείωση  των επενδύσεων εκτός στεγαστικού τομέα. Το ερώτημα είναι αν η κρίση από τη μεταποίηση μεταπηδήσει στον τομέα των υπηρεσιών.

Γεωπολιτική

Εκτός από τη διένεξη μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας και το διαζύγιο Βρετανίαε-ΕΕ,  μόνον τον τελευταίο μήνα είχαμε τις επιθέσεις στη Σαουδική Αραβία, τη σκλήρυνση της αντιπαράθεσης ΗΠΑ- Ιραν και βέβαια τις εξελίξεις των ημερών με  την εισβολή της Τουρκίας στη Συρία. Τα γεγονότα αυτά και άλλα που αυτή τη στιγμή μοιάζουν μικρότερα, όπως οι   μεγάλες  διαδηλώσεις στο  Χονγκ Κονγκ, η όξυνση της βίας στο Ιράκ κλπ, θα μπορούσαν να συντελέσουν, ώστε να κατρακυλήσει η οικονομία σε ύφεση. Η Αργεντινή αντιμετωπίζει μία νέα σοβαρή δημοσιονομική κρίση,  ενώ ο Ισημερινός, το Περού και η Βενεζουέλα βυθίζονται σε  πολιτικά προβλήματα. Ακόμα και το ενδεχόμενο παραπομπής του προέδρου Τραμπ σε συνδυασμό με την προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ για τις προεδρικές εκλογές του 2020,  θα μπορούσε  να «σκληρύνει» την ατζέντα του Αμερικανού προέδρου κατά της παγκοσμιοποίησης.

Τα κέρδη μειώνονται

Ο δείκτης αύξησης κερδών έδειξε στασιμότητα σε παγκόσμιο επίπεδο το δεύτερο τρίμηνο, υπονομεύοντας την επιχειρηματική εμπιστοσύνη και οδηγώντας σε περικοπές των κεφαλαιακών δαπανών παγκοσμίως. Τα κέρδη των επιχειρήσεων συμπιέστηκαν κυρίως λόγω της αύξησης των μισθών των εργαζομένων, της ανεπαρκούς βελτίωσης   της παραγωγικότητας και της γενικότερης αποδυνάμωσης της ισχύος  της τιμολογιακής πολιτικής. Ο κίνδυνος είναι ότι οι εταιρίες των οποίων τα κέρδη μειώθηκαν,  θα περιορίσουν το εργατικό τους δυναμικό ή/και θα περικόψουν τις αμοιβές, πλήττοντας την καταναλωτική   εμπιστοσύνη, με αποτέλεσμα οι καταναλωτές να μειώσουν τις δαπάνες τους και η οικονομία να οδηγηθεί σε ένα νέο φαύλο κύκλο.

Πίεση στις κεντρικές τράπεζες

Η νομισματική πολιτική μπορεί να είναι χαλαρότερη από ό, τι στην αρχή του έτους, όμως τα πυρομαχικά των κεντρικών τραπεζών έχουν πια εξαντληθεί  και σε ορισμένες περιπτώσεις οι τράπεζες  μπορεί να τα χρησιμοποίησαν πολύ αργά. Η Fed, η κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ, έχει μειώσει το επιτόκιο αναφοράς κατά περίπου 500 μονάδες βάσης κατά τη διάρκεια των τριών υφέσεων που έπληξαν την αμερικανική οικονομία από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά.  Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Τράπεζα της Ιαπωνίας έχουν ήδη μειώσει τα επιτόκιά τους σε αρνητικά επίπεδα και εκφράζονται εύλογες αμφιβολίες για το πόσο περαιτέρω μπορούν να προχωρήσουν.

Απρόθυμες κυβερνήσεις

Το ΔΝΤ είναι από τους διεθνείς οργανισμούς που παροτρύνουν τις κυβερνήσεις να χαλαρώσουν τους προϋπολογισμούς τους και τη δημοσιονομική τους πολιτική. Παρόλο που η Morgan Stanley εκτιμά ότι το πρωτογενές δημοσιονομικό έλλειμμα αυξήθηκε στο 3,5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος στις μεγάλες οικονομίες από 2,4% πέρυσι, βλέπει να αυξάνεται μόνο στο 3,6% το επόμενο έτος, καθώς αρκετές κυβερνήσεις δεν θέλουν να χαλαρώσουν επαρκώς τη δημοσιονομική τους πολιτική.  Ορισμένες χώρες έχουν αυξήσει τις κρατικές δαπάνες, μεγάλες οικονομίες όμως,  όπως η Κίνα και η Γερμανία, παρότι και οι δύο διαθέτουν δημοσιονομικό περιθώριο, δεν κινούνται προς την κατεύθυνση αυτή, ενώ  η Ιαπωνία αύξησε πρόσφατα τον φόρο επί των πωλήσεων.

Λόγοι μη ανησυχίας

Οι ΗΠΑ

Σύμφωνα με ένα υπολογιστικό μοντέλο που δημιούργησε το    Bloomberg Economics, ο κίνδυνος  ύφεσης στις ΗΠΑ το επόμενο έτος είναι μόλις 25%  και αν η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου μπορέσει  να παραμείνει όρθια, τότε αυτό θα βοηθήσει και άλλες οικονομίες στον κόσμο.  Οι Η.Π.Α. είναι επίσης πιο κλειστή  οικονομία σε σχέση με  άλλες, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να επεκτείνεται ακόμη και αν  το παγκόσμιο εμπόριο δεχθεί νέο κτύπημα.

Αύξηση προσλήψεων

Ο Αμερικανός καταναλωτής παρέμεινε  πυλώνας ανάπτυξης, εν μέρει επειδή στις ΗΠΑ το ποσοστό ανεργίας έχει πέσει στα χαμηλότερα επίπεδα εδώ και πέντε δεκαετίες. Παρότι  η αγορά εργασίας των ΗΠΑ έχει δείξει σημάδια χαλάρωσης, θα μπορούσε να συνεχίσει να στηρίζει τις δαπάνες των νοικοκυριών. Η αύξηση των προσλήψεων και σε άλλες χώρες βοηθά επίσης την παγκόσμια οικονομία. Δεν είναι τυχαίο ότι, σύμφωνα με στοιχεία που ανακοινώθηκαν την περασμένη εβδομάδα, ο παγκόσμιος δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης εξακολουθεί να διαμορφώνεται κοντά σε επίπεδα  ρεκόρ.

Οι ενέργειες των κεντρικών τραπεζών

Η Fed έχει μειώσει τα επιτόκια δύο φορές μέσα στο 2019  και μπορεί να το κάνει και πάλι αυτό το μήνα, ενώ η ΕΚΤ μείωσε περαιτέρω το ήδη αρνητικό επιτόκιο καταθέσεων της  και επανεκκίνησε  το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων. Η Τράπεζα της Ιαπωνίας εξετάζει επίσης να λάβει πρόσθετα μέτρα. Δεν είναι οι μόνες, καθώς οι  κεντρικές τράπεζες της  Ινδίας, της Αυστραλίας, της Νότιας Κορέας, της Νότιας Αφρικής και της Βραζιλίας, όπως και άλλων χωρών, μειώνουν τα επιτόκια αναφοράς. Η νομισματική πολιτική χρειάζεται χρόνο για να αποδώσει, προσφέρει όμως στήριξη.

Κίνα

Η Κίνα μπορεί να μην σπεύδει για τη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας όπως έπραξε άλλες φορές, καθώς ανησυχεί μήπως μία τέτοια κίνηση τώρα διογκώσει τα επίπεδα του χρέους,  μπορεί όμως να αλλάξει πολιτική εάν χρειαστεί. Το Πεκίνο έχει ήδη μειώσει το ποσό των διαθεσίμων που πρέπει να διατηρούν οι τράπεζες ως  αποθεματικό στο χαμηλότερο επίπεδο από το 2007. Οι δαπάνες για έργα υποδομής από τις τοπικές κυβερνήσεις αναμένεται να αυξηθούν,  ενώ και οι κρατικές επενδύσεις θα μπορούσαν να εκπλήξουν θετικά την αγορά, με την άνοδό τους.

Λιγότερες Υπερβολές

Οι προηγούμενες κρίσεις οδήγησαν σε διόρθωση υπερβολών, όπως η διόγκωση του πληθωρισμού κατά τη  δεκαετία του 1980, η έκρηξη της τεχνολογικής φούσκας στις ΗΠΑ στις αρχές του 21^ου αιώνα ή η κατάρρευση της στεγαστικής πίστης  μια δεκαετία αργότερα. Αυτή τη φορά, ο πληθωρισμός γενικώς κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα  και ενώ οι τιμές των μετοχών είναι αυξημένες,  βάσιμα θεωρείται ότι η άνοδός τους δεν είναι φούσκα.  Tα νοικοκυριά σε πολλές οικονομίες έχουν μειώσει τη δανειακή μόχλευση.