Το σχέδιο της ΕΕ για την εισαγωγή ενός φόρου άνθρακα στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να οδηγήσει στη σταδιακή κατάργηση της  κατανομής δωρεάν δικαιωμάτων ρύπων στη βιομηχανία, όπως εκτιμούν κύκλοι στις Βρυξέλλες.

Η επόμενη πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Ursula von der Leyen,  έχει δεσμευτεί στην επιβολή ενός πανευρωπαϊκού φόρου CO 2 στα σύνορα , σε μια προσπάθεια να  εξασφαλίσει ίσους όρους ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις.  

Ο φόρος στα σύνορα  θα επιβάλλεται  στα εμπορεύματα που εισέρχονται στην ΕΕ, προκειμένου η τιμή των εισαγόμενων από τρίτες χώρες προϊόντων να επιβαρύνεται με ένα κόστος ανάλογο με το κόστος του διοξειδίου  του άνθρακα,  το οποίο πληρώνουν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις.  Στόχος είναι να αποφευχθεί η λεγόμενη «διαρροή άνθρακα», δηλαδή  ο κίνδυνος επιχειρήσεις της ΕΕ να μετεγκατασταθούν σε τρίτες χώρες, όπου δεν υφίστανται τέτοιες επιβαρύνσεις

Γενική εκτίμηση είναι  ότι ο φόρος άνθρακα στα σύνορα το πιθανότερο είναι ότι  θα αντικαταστήσει τη κατανομή δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων για τη βιομηχανία  και όχι ότι θα λειτουργήσει παράλληλα με αυτά.

 Η ΕΕ παρέχει επί του παρόντος δωρεάν δικαιώματα εκπομπής  σε βιομηχανικούς κλάδους που αντιμετωπίζουν κίνδυνο διαρροής άνθρακα, προκειμένου να μειώσει το κόστος τους για το CO2.

 Διπλή προστασία

Σε περίπτωση που ισχύσουν παράλληλα και τα δύο μέτρα υπάρχει κίνδυνος  διπλασιασμού της πολιτικής  για την προστασία της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από τη διαρροή άνθρακα, πρακτική που δεν είναι συμβατή με τους κανονισμούς του  Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ο οποίος δεν επιτρέπει  τη διπλή  προστασία.  Περιβαλλοντικές οργανώσεις επισημαίνουν επίσης ότι διπλή προστασία δεν θα έδινε κίνητρα στις ευρωπαϊκές βιομηχανίες να εφαρμόσουν πιο καθαρές τεχνολογίες. Αλλωστε, όπως υποστηρίζουν, η κατανομή των δωρεάν δικιαωμάτων έχει ήδη λειτουργήσει ως αντικίνητρο, αφού οι εκπομπές από τη βιομηχανία της ΕΕ ανήλθαν σε 587 εκατ. τόνους ισοδυνάμου CO2 πέρυσι - σχεδόν αμετάβλητες από το 2013.

Μεγάλοι ενεργοβόροι βιομηχανικοί κλάδοι της ΕΕ, όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο, εκτιμάται ότι θα αντιμετωπίσουν αυξημένη πίεση για τη μείωση του CO2 τα επόμενα χρόνια, όσο θα ξεδιπλώνεται και θα εφαρμόζεται το νέο «Πράσινο deal» της Ούρσουλας von der Leyen με στόχο την κλιματική ουδετερότητα ως το  2050 .

Η επίτευξη του στόχου αυτού απαιτεί μεγάλες περικοπές CO2 σε όλους τους τομείς. Ένας συνοριακός φόρος, που θα βοηθούσε τη βιομηχανία να παραμείνει ανταγωνιστική καθ’ ο χρόνο εναρμονίζεται με τις πολιτικές για μηδενικό άνθρακα, αμβλύνοντας τις ανησυχίες όσων εκτιμούν ότι η φιλόδοξη πολιτική των Βρυξελλών  για το Κλίμα θα επιβαρύνει τις βιομηχανίες και θα θέσει σε κίνδυνο τις θέσεις εργασίας

Υπέρ της επιβολής  συνοριακού φόρου άνθρακα έχουν ταχθεί ορισμένες  από τις μεγαλύτερες βιομηχανικές επιχειρήσεις της Ευρώπης, οι οποίες ήδη απειλούνται  με  διαρροή άνθρακα λόγω της απότομης αύξησης των τιμών των ρύπων από το 2018.

Η ArcelorMittal, που εδρεύει στο Λουξεμβούργο, χαρακτήρισε το συνοριακό φόρο άνθρακα "έναν αποτελεσματικό και δίκαιο τρόπο να διασφαλιστεί ότι κάθε χώρα θα συμβάλλει στη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών CO2 “.

Από την άλλη πλευρά η κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στις εξαγωγές προϊόντων προς τρίτες χώρες, λόγω του ανταγωνισμού με κατασκευαστές που δεν έχουν υψηλό περιβαλλοντικό κόστος.

Διπλωματικό τέλμα

Η κα Von der Leyen δεν έχει δώσει μέχρι στιγμής περαιτέρω διευκρινίσεις  σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστεί ο συνοριακός φόρος άνθρακα. Το μόνο που έχει γίνει γνωστό μέχρι στιγμής είναι ότι ανέθεσε το έργο στον νέο επίτροπο Οικονομίας της ΕΕ, Paolo Gentiloni με τη σύσταση ότι πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες του ΠΟΕ.

Ειδικοί πάντως  εκτιμούν ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά περίπλοκο έργο,  τόσο σε οικονομικό επίπεδο με τα διάφορα επίπεδα προσδιορισμού του  φόρου ανάλογα με την υποκατηγορία των προϊόντων, όσο και σε διπλωματικό επίπεδο, λόγω  των συμφωνιών που θα πρέπει να γίνουν με άλλες χώρες. Ακόμα  δεν έχει κλείσει και ο κύκλος των διαβουλεύσεων με τις χώρες-μέλη και τις διάφορες βιομηχανικές οργανώσεις. Πληροφορίες αναφέρουν πάντως ότι ήδη έχει ξεκινήσει μία μελέτη για την κατηγοριοποίηση των προϊόντων και ότι, στη χώρα μας, έχει γίνει μία σχετική συζήτηση στον ΣΕΒ.

Το στάτους της Ευρώπης ως μίας μεγάλης αγοράς, στην οποία οι τρίτες χώρες θέλουν να έχουν πρόσβαση δίνει στην  ΕΕ ένα πλεονέκτημα στις διαπραγματεύσεις

Η επιβολή το φόρου  θα είναι ευκολότερη σε ορισμένους τομείς σε σχέση με άλλους.  Οι ευρωπαϊκές εταιρείες χημικών κατασκευάζουν χιλιάδες διαφορετικά προϊόντα - η εφαρμογή ειδικού φόρου άνθρακα σε καθένα από αυτά θα αποτελούσε μεγάλη πρόκληση, αναφέρουν  εκπρόσωποι της βιομηχανίας του κλάδου.

Ένα άλλο πρακτικό εμπόδιο είναι ότι η εισαγωγή του νέου φόρου απαιτεί την ομόφωνη έγκριση όλων  των κρατών  μελών. Ας σημειωθεί ότι ήδη συζητείται στην Κομισιόν στα θέματα φορολογίας και ενέργειας να αντικατασταθεί η αρχή της ομοφωνίας από την αρχή της ειδικής πλειοψηφίας.