H απόφαση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων να καταργήσει τη δανειοδότηση σε έργα ορυκτών καυσίμων από τα τέλη του 2021 δείχνει το δρόμο που θα ακολουθήσει το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα στο μέλλον. Τα « πράσινα» δάνεια είναι εκείνα που θα μετρούν "θετικά" για τα κεφάλαια των τραπεζών και θα μειώνουν τον συντελεστή έκθεσης κινδύνου για τα πιστωτικά τους ανοίγματα αφού επενδύουν σε βιώσιμες δραστηριότητες, βελτιώνοντας τη συνολική τους θέση.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα κληθούν να χρηματοδοτήσουν τη μετάβαση στην οικονομία της ανθρακικής ουδετερότητας, στο πλαίσιο του στόχου που θέτουν οι Βρυξέλλες για το 2050. Αργά το βράδυ της Δευτέρας, 18 Νοεμβρίου, τα κράτη μέλη της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία για τον προϋπολογισμό του 2020, ύψους 168,7 δις. ευρώ, αυξημένο κατά 850 εκατ. ευρώ σε σχέση με την πρόταση της Κομισιόν. Μεγάλο μέρος θα διατεθεί για τη χρηματοδότηση έργων και δράσεων αποτροπής της κλιματικής αλλαγής, ενώ σημαντικά κονδύλια θα απορροφήσει ο ψηφιακός μετασχηματισμός. Στο ίδιο πνεύμα της αύξησης των κονδυλίων για το Κλίμα κινούνται και οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για την κατάρτιση του πολυετούς προϋπολογισμού της ΕΕ 2021-2027.
Τα περισσότερα από τα νέα (αλλά και τα συνεχιζόμενα) χρηματοδοτούμενα προγράμματα της ΕΕ θα αφορούν σε έργα που εξυπηρετούν τους νέους, φιλόδοξους στόχους των Βρυξελλών για την Κλιματική Αλλαγή : Aνανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ηλεκτρικά δίκτυα και διασυνδέσεις, αποθήκευση ενέργειας , Έρευνα -Καινοτομία – Εξοικονόμηση Ενέργειας, μεταφορές- ηλεκτροκίνηση κλπ. Δράσεις για την ενεργειακή αναβάθμιση του γηρασμένου κτιριακού αποθέματος της Ευρώπης, το οποίο θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας. Χρηματοδοτικά προγράμματα για κατοικίες αλλά και δημόσια κτίρια, καθώς και κτίρια που στεγάζουν επιχειρήσεις αναμένεται να συνεχιστούν και να επαυξηθούν τα επόμενα χρόνια, κινητοποιώντας κοινοτικούς και τραπεζικούς πόρους. Ήδη στη χώρα μας η επιτυχία προγραμμάτων όπως το «Εξοικονομώ Κατ’ Οίκον» μαρτυρούν το ενδιαφέρον για τις πρωτοβουλίες αυτές Ας σημειωθεί ότι αναμένεται και ο τρίτος κύκλος του «Εξοικονομώ», καθώς και η υλοποίηση του προγράμματος « Ηλέκτρα» για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων, ενώ προωθούνται και οι ESCO`s, οι εταιρίες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών.
Πολλά από τα έργα της νέας γενιάς της πράσινης χρηματοδότησης θεωρείται ότι θα καλύπτονται από περαιτέρω εγγυήσεις, μέσω των διαφόρων προγραμμάτων, επομένως θα φέρουν μειωμένο κίνδυνο και ως εκ τούτου οι προβλέψεις που θα τα συνοδεύουν θα είναι μικρότερες, θεωρητικά τουλάχιστον.
Οι περιορισμένες προβλέψεις σημαίνουν ισχυρότερη κεφαλαιακή διάρθρωση για τα πιστωτικά ιδρύματα που χορηγούν παρόμοια δάνεια και ήδη οι ελληνικές τράπεζες φαίνεται να εξετάζουν νέα εργαλεία και προϊόντα, καθώς εισέρχονται σε μια φάση εξωστρέφειας
Στα διάφορα road shows στα οποία συμμετέχουν οι ελληνικές τράπεζες «τρέχουν» ήδη οι συζητήσεις για τα πράσινα προϊόντα που σταδιακά θα αντικαταστήσουν και θα διαφοροποιήσουν το δανειοδοτικό μείγμα, καθώς θα πρέπει να αντισταθμιστούν τα δάνεια σε ρυπογόνους τομείς – κάποιοι εκ των οποίων ήταν και παραδοσιακοί πελάτες των τραπεζών.
Πέραν της αξιολόγησης της πράσινης επιχειρηματικότητας ως βιώσιμης-στοιχείο που από μόνο του δίνει ένα πρώτο credit στη τραπεζική χρηματοδότηση που θα τη συνοδεύσει, εισέρχεται και ένα επιπλέον κριτήριο : Πρόκειται για την αναθεώρηση των κριτηρίων κινδύνου της δανειακής έκθεσης των τραπεζών στα οποία σταδιακά συνυπολογίζονται τα μέτρα για την επίτευξη του στόχου της Συμφωνίας του Παρισιού για το Κλίμα. ‘Ηδη οι δανειοδοτήσεις σε εταιρίες με ρυπογόνες δραστηριότητες έχουν αρχίσει να θεωρούνται ότι αυξάνουν τον παράγοντα κινδύνου , ενώ πολλές από τις μεγάλες διεθνείς τράπεζες έχουν περιορίσει σημαντικά ή ακόμα και καταργήσει τις χορηγήσεις σε εταιρίες που δραστηριοποιούνται σε φθίνοντες κλάδους με υψηλές εκπομπές CO 2, όπως πχ τα ορυχεία άνθρακα, η ηλεκτροπαραγωγή από άνθρακα κλπ , ακόμα και τη ναυπήγηση νέων τάνκερ μεταφοράς πετρελαίου .
Το θέμα απασχολεί τις εποπτικές αρχές των τραπεζών με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και άλλες 34 εθνικές κεντρικές τράπεζες να έχουν συστήσει το Δίκτυο για ένα Πράσινο Χρηματοοικονομικό Σύστημα, το NGFS.
Σε σχετική έκθεση της , η NGFS αναγνωρίζει ως ισχυρό ενδεχόμενο τον χρηματοοικονομικό κίνδυνο που συνδέεται με το Κλίμα, εκτιμώντας ότι σήμερα δεν αντανακλάται πλήρως στις αξιολογήσεις ενεργητικού.
Προς το παρόν η NGFS, ως συνασπισμός των προθύμων, δεν έχει προχωρήσει σε υποχρεωτικά μέτρα και περιορίζεται σε συστάσεις. Είναι όμως θέμα χρόνου, όπως εκτιμούν οι περισσότεροι αναλυτές, οι συστάσεις αυτές να γίνουν υποχρεωτικές
Οι έξι συστάσεις των κεντρικών τραπεζών
1) Ενσωμάτωση των κινδύνων που συνδυάζονται με το Κλίμα στην εποπτεία χρηματοοικονομικής σταθερότητας και στην μικροεποπτεία
2) Ενσωμάτωση παραμέτρων που σχετίζονται με την βιωσιμότητα και τη διατηρησιμότητα στο υπό διαχείριση χαρτοφυλάκιο
3) Καλύτερη πληροφόρηση: H NGFS προτείνει στις αρμόδιες αρχές να ενημερώνουν για τα δεδομένα που σχετίζονται με την Αξιολόγηση Ρίσκου Κλίματος (`CRA) και όταν είναι εφικτό να στοιχεία αυτά να είναι δημόσια προσβάσιμα
4) Οικοδόμηση επίγνωσης και ανάπτυξη του κατάλληλου επιστημονικού δυναμικού με ενθάρρυνση της τεχνικής βοήθειας και της διάχυσης της γνώσης
5) Διαφάνεια και συνεχής ενημέρωση σε διεθνές επίπεδο για τα δεδομένα που σχετίζονται με το Κλίμα και το Περιβάλλον
6) Στήριξη της δημιουργίας ενός συστήματος ταξινόμησης των οικονομικών δραστηριοτήτων με βάση τις εκπομπές CO 2
( Aς σημειωθεί ότι οι συστάσεις 5 και 6 δεν εμπίπτουν ακριβώς στη δικαιοδοσία των κεντρικών τραπεζών αλλά αφορούν σε δράσεις που μπορούν να προωθήσουν οι πολιτικοί, οι οποίοι λαμβάνουν τις αποφάσεις, προκειμένου να διευκολύνουν το έργο των κεντρικών τραπεζών και των εποπτικών αρχών.
Εξάλλου η ΕΕ την περίοδο αυτή προχωρεί στην ανάπτυξη μίας νέας κατηγοριοποίησης επενδύσεων που θα προσδιορίζει ποιές οικονομικές δραστηριότητες συμβάλουν στη μετάβαση σε μία οικονομία χαμηλού άνθρακα, καθώς και ποιες οικονομικές δραστηριότητες είναι περισσότερο εκτεθειμένες στον περιβαλλοντικό κίνδυνο. Με βάση την ταξινόμηση αυτή θα κρίνεται στο μέλλον η επιλεξιμότητα μία επένδυσης για να ενταχθεί σε ευρωπαϊκό χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα και κατ’ επέκταση το ρίσκο που συνοδεύει τον τραπεζικό δανεισμό της.
Επιπλέον η κατάταξη αυτή θα επέτρεπε τον προσδιορισμό των χρηματοοικονομικών οργανισμών ανάλογα με το πώς διαχειρίζονται τις παραμέτρους Κλίμα και Περιβάλλον, καθώς και την αξιολόγησή τους με βάση τους κινδύνους που σχετίζονται με το Κλίμα και το Περιβάλλον,
Η ενσωμάτωση του κριτηρίου του Κλίματος αλλάζει εκ βάθρων το προφίλ της τραπεζικής χρηματοδότησης, καθώς πολλές, από τις παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες του περασμένου αιώνα δεν θα είναι πια επιλέξιμες για χρηματοδότηση αλλά και όποτε γίνονται επιλέξιμες θα επιβαρύνονται με υψηλά επιτόκια ή επασφάλιστρα κινδύνου, λόγω της έκθεσης της ίδιας της τράπεζας στον κίνδυνο Κλίματος.