Το σχέδιο της για την μόχλευση πόρων που θα κινητοποιήσουν κεφάλαια ύψος 1 τρισ. ευρώ σε επενδύσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής ως το 2030 παρουσίασε χθες η Κομισιόν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Από τους πόρους αυτούς αναμένεται να χρηματοδοτηθεί και ο Μηχανισμός Δίκαιης Μετάβασης, από το οποίο πολλές χώρες που χρησιμοποιούν άνθρακα ή λιγνίτη για την ηλεκτροπαραγωγή, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας, περιμένουν τα αναγκαία κεφάλαια για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στις περιοχές που θα πληγούν εξ’ αιτίας της κατάργησης των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τον άνθρακα/λιγνίτη, όπως η Δυτική Μακεδονία και η Μεγαλόπολη.
Πρόκειται για μία τεράστια οικονομική πρόκληση για την ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπολογίζει ότι θα χρειαστούν επενδύσεις ύψους 260 δισ. ευρώ ετησίως για κάθε χρόνο ως το 2030, προκειμένου να εκπληρωθεί ο στόχος της μείωσης κατά 50% των εκπομπών CO 2. Oι επενδύσεις αυτές αφορούν κυρίως τους τομείς της Ενέργειας, των Μεταφορών και των Κατασκευών.
Ωστόσο, το από πού ακριβώς θα βρεθούν οι πόροι αυτοί, δεν είναι ακόμα απολύτως σαφές, αφού ακόμα υπάρχει σχετική αβεβαιότητα. Από το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ του δεκαετούς επενδυτικού πλάνου, περίπου τα μισά αναμένεται να προέλθουν από τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ, περιόδου 2021-2027 (και τις αναγωγές που γίνονται για τα επόμενα χρόνια). Ωστόσο μέχρι σήμερα και παρά τις πολύμηνες διαπραγματεύσεις των χωρών- μελών, συμφωνία για το ύψος του προϋπολογισμού της ΕΕ δεν έχει επιτευχθεί. Επιπλέον η αποχώρηση της Βρετανίας, η οποία είχε καθαρές συνεισφορές στον κοινοτικό προϋπολογισμό ( έδινε περισσότερα από όσα έπαιρνε), δυσκολεύει και περιπλέκει την κατάσταση, καθώς μειώνεται ο αριθμός των χωρών με καθαρές συνεισφορές, ενώ οι χώρες που έχουν λαμβάνειν διεκδικούν περισσότερα, καθώς πολλά κράτη κυρίως της ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία, η Τσεχία και η Ουγγαρία έχουν σημαντική εξάρτηση από τον άνθρακα.
Σύμφωνα με το σχεδιασμό, για να συμπληρωθεί το 1 τρισεκατομμύριο, στα ποσά που θα συνεισφέρει ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός πρέπει να προστεθούν πάνω από 100 δισ. ευρώ, που θα καταβληθούν από τις εθνικές κυβερνήσεις συν 300 δισ. ευρώ από ιδιωτικές επενδύσεις, συν τα 100 δισ. ευρώ του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης για τις περιοχές που θα πληγούν από την κατάργηση του άνθρακα.
Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης δήλωσε στο politico ότι η Ελλάδα θα προσπαθήσει να είναι μία από τις πρώτες χώρες που θα χρησιμοποιήσει τους πόρους του νέου Ταμείου. Οπως είναι γνωστό, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι ως το το 2028 θα έχει αποσυρθεί όλη η εγχώρια λιγνιτική ηλεκτροπαραγωγή, περιλαμβανομένης της υπό κατασκευή μονάδας της ΔΕΗ στην Πτολεμαϊδα που θα τεθεί σε λειτουργία το 2022. Μάλιστα το σχέδιο της ΔΕΗ προβλέπει ότι όλες οι υφιστάμενες μονάδες λιγνίτη θα έχουν κλείσει στο τέλος του 2023.
Σύμφωνα πάντως με τον αρχικό σχεδιασμό της Κομισιόν, από το νέο Μηχανισμό Δίκαιης Μετάβασης, η περιφέρεια της Δυτικής Μακεδονίας , θα λάβει 294 εκατομμύρια Ευρώ (τα οποία θα συμπληρωθούν με 1,2 δισ. Ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και μαζί με τα δάνεια της ΕΤΕπ υπολογίζεται ότι μπορεί να φτάσουν τα 3,7 ως 4,4 δισ.Ευρώ).
Ο νέος Μηχανισμός θα επικεντρωθεί σε τρεις άξονες: οικονομική διαφοροποίηση, επανακατάρτιση εργαζομένων και περιβαλλοντική μετάβαση. Για τη χρηματοδότησή του θα μεταφερθεί ένα μέρος των πόρων του Ταμείου για την Πολιτική Συνοχής, πράγμα που έχει προκαλέσει τη διαφωνία αρκετών χωρών-μελών, οι οποίες δεν θέλουν ανακανομή πόρων αλλά εισφορά νέων πόρων. .
Ο μηχανισμός θα στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: το Just Transition Fund -Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης-, το πρόγραμμα Invest EU (πρώην πακέτο Γιούνκερ) και τα δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).
Το Just Transition Fund θα περιλαμβάνει 7,5δις ευρώ «φρέσκα χρήματα» από τον μελλοντικό μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ για την υποστήριξη σχεδίων χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων επανακατάρτισης για τους ανθρακωρύχους, θέσεις εργασίας σε νέους οικονομικούς τομείς και εξοικονόμηση ενέργειας.
