Αξιολογήσεις, προθεσμίες, διαδικασίες αλλά και πολλές κρυφές πτυχές έχει το σχέδιο Διευκόλυνσης για την Ανάκαμψη και την Αντοχή (Recovery Resilience Facility-RRF) της ΕΕ, βάσει του οποίου κάθε χώρα -μέλος της ΕΕ θα πρέπει να ετοιμάσει το δικό της πλάνο, προκειμένου να διεκδικήσει χρηματοδότηση από το σχετικό Ταμείο.
Η Κομισιόν έχει ήδη αποστείλει σε όλες τις χώρες- μέλη επιστολή για τον τρόπο κατάρτισης του σχεδίου, με ερωτήσεις και απαντήσεις τόσο για το πώς θα λειτουργεί όσο και για την ένταξη σε αυτό των κρίσιμων επενδύσεων και Μεταρρυθμίσεων στην Πράσινη και τη Ψηφιακή Μετάβαση. Στο ίδιο email παρουσιάζεται και ο τρόπος κατανομής των κονδυλίων σε συνδυασμό με τους πρόσθετους πόρους που μπορούν να διεκδικήσουν τα κράτη μέλη. Το βασικό εργαλείο για τη χρηματοδότηση είναι το “κλειδί κατανομής¨, βάσει του οποίου θα τεθεί το πλαφόν για κάθε χώρα, ενώ τα κεφάλαια θα είναι διαθέσιμα, όταν θα υπάρξει το εκτιμώμενο κόστος για την προτεινόμενη επένδυση/μεταρρύθμιση.
Τόσο τα εθνικά σχέδια όσο και οι επενδύσεις θα αξιολογηθούν με βάση τη γενική αρχή της “μη πρόκλησης βλάβης” , αλλά και της συμμόρφωσής τους με τους βασικούς στόχους της ΕΕ για το Περιβάλλον και το Κλίμα, καθώς και τη Ψηφιακή Μετάβαση. Αυτό πάντως δεν σημαίνει ότι έργα που δεν σχετίζονται με τους δύο αυτούς τομείς δεν μπορούν να υπαχθούν στο πρόγραμμα.
Πότε μία χώρα μπορεί να υποβάλει το εθνικό της σχέδιο
Οι χώρες-μέλη μπορούν επισήμως να υποβάλουν τα σχέδιά τους προς αξιολόγηση από τη στιγμή που το RRF θα τεθεί επισήμως σε ισχύ, κάτι που προγραμματίζεται για την 1η Ιανουαρίου 2021. Η προθεσμία για την υποβολή των σχεδίων από τις χώρες- μέλη λήγει στις 30 Απριλίου 2021, ωστόσο τα κράτη μπορούν να καταθέσουν τα προσχέδιά τους στην Κομισιόν από τις 15 Οκτωβρίου 2020. Μάλιστα οι ευρωπαϊκές αρχές συνιστούν στις χώρες - μέλη να ξεκινήσουν όσο το δυνατόν νωρίτερα τις επαφές και την αλληλογραφία με τις Βρυξέλλες προκειμένου να ετοιμάσουν έγκαιρα τα προσχέδιά τους και να προχωρήσει γρήγορα η όλη διαδικασία και η αξιολόγηση.
Ειδικά για την Πράσινη και τη Ψηφιακή Μετάβαση, που αποτελούν δύο βασικούς πυλώνες του όλου προγράμματος ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας, η ΕΕ στο email της προς τις εθνικές κυβερνήσεις αναφέρεται στις βασικές κατευθύνσεις και τον τρόπο αξιολόγησης, τονίζοντας μεταξύ άλλων:
Αξιολόγηση του περιεχομένου των σχεδίων
Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τα προτεινόμενα σχέδια` με βάση τον κανονισμό RRF (Recovery and Resilience Facility), εξετάζοντας κατά πόσο τα υποβαλλόμενα εθνικά πλάνα συμβάλουν στην Πράσινη και τη Ψηφιακή μετάβαση. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Επιτροπή θα αξιολογήσει αν το πλάνο περιλαμβάνει μέτρα που συμβάλουν αποτελεσματικά στη μετάβαση ή αντιμετωπίζουν προκλήσεις που προκύπτουν εξ αιτίας τους.
Τα κυριόερα κριτήρια αξιολόγησης είναι ότι η εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων πρέπει να συμβάλει σημαντικά :
- Στην εδραίωση συστημάτων φιλικών προς το Κλίμα και το Περιβάλλον, καθώς και στο “πρασίνισμα” οικονομικών και κοινωνικών τομέων, που ως σύνολο μπορούν να συνεισφέρουν στην επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας ως το 2050.
- Στη ψηφιακή μετάβαση οικονομικών και κοινωνικών τομέων, ή στην αντιμετώπιση προβλημάτων και προκλήσεων που μπορούν να προκύψουν από την πράσινη και τη ψηφιακή μετάβαση
- Στη δημιουργία μόνιμου αποτελέσματος, τόσον όσον αφορά στο Περιβάλλον όσο και στη Ψηφιακή Μετάβαση.
- Ο Κανονισμός θα χρειαστεί περαιτέρω τροποποίηση προκειμένου να διασφαλίσει ότι τουλάχιστον ένα ορισμένο μερίδιο του εκτιμώμενου κόστους σχετίζεται με τους κλιματικούς στόχους
- Ειδικά για την πράσινη μετάβαση, η Κομισιόν θα πρέπει να εξετάσει ιδιαίτερα κατά πόσον τα προτεινόμενα μέτρα συμβάλλουν στους εθνικούς στόχους για την Ενέργεια και το Κλίμα, καθώς και το μερίδιο συνεισφοράς τους σε κάθε επί μέρους στόχο, όπως αυτοί αναλύονται στα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα, στα Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης κλπ
- Οι χώρες- μέλη πρέπει να εξηγήσουν σε ποιό βαθμό το σχέδιό τους θα συμβάλλει στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας. Ο κλιματικός νόμος που πρότεινε τον Μάρτιο η Επιτροπή θέτει στρατηγικούς κλιματικούς στόχους ως το 2050. Στο πλαίσιο αυτό οι Χώρες- Μέλη θα πρέπει να εξειδικεύσουν την επίδραση των μέτρων στη μείωση της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, στο μερίδιο των ΑΠΕ, στην ενεργειακή αποτελεσματικότητα και στην ηλεκτρική διασύνδεση. Για την τεκμηρίωση των προτάσεών τους οι χώρες μέλη καλούνται να λάβουν ως σημεία αναφοράς, όπου αυτό είναι δυνατόν, τους όρους που προσδιορίζουν τις διατηρήσιμες οικονομικές δραστηριότητες με βάση τον πρόσφατο Κανονισμό Ταξονομίας, ο οποίος ορίζει και κατατάσσει την αειφορία και το “πράσινο περιεχόμενο” διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων.
Αναλόγως, για την Ψηφιακή Μετάβαση ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη συμβολή των μέτρων για των ψηφιακό μετασχηματισμό οικονομικών και κοινωνικών τομέων, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων υπηρεσιών, με σημείο αναφοράς, όποτε αυτό είναι δυνατόν ,τον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (Digital Economy and Society Index -DESI) - Εξάλλου η Επιτροπή θα αναλύσει κατά πόσον η εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων θα έχει μόνιμο αποτέλεσμα. Προς το σκοπό αυτό θα συνεκτιμηθούν οι πρόσθετες νομικές και κανονιστικές ρυθμίσεις που οδηγούν σε μόνιμες, δομικές αλλαγές με στόχο τη δημιουργία μίας φιλικής οικονομίας και κοινωνίας προς το Περιβάλλον και το Κλίμα ή την Ψηφιακή Μετάβαση.
- Πώς θα εισαχθεί η ψηφιακή μετάβαση στα εθνικά σχέδια
Οι χώρες - μέλη μπορούν να ακολουθήσουν τα εξής μέσα για να ελέγξουν τους στόχους των επενδύσεών τους:
- Συνδεσιμότητα: Η τεχνολογία 5G, με την κάλυψη που θα προσφέρουν τα μεγάλης κλίμακας δίκτυα 5G μαζί με τους “διαδρόμους μεταφοράς δεδομένων”, που θα εξασφαλίσουν υψηλής ταχύτητας πρόσβαση και διασυνδεσιμότητα αστικών και αγροτικών περιοχών, οικονομικά και τεχνολογικά προσιτής σε όλα τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.
- Ψηφιακές επενδύσεις στην Ερευνα και την Ανάπτυξη
- Ανθρώπινο Κεφάλαιο: Ανάπτυξη ψηφιακού δυναμικού για ανθεκτική και αποτελεσματική εκπαίδευση και εκπαιδευτικά συστήματα. Ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων για τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη δημιουργία ενός αξιόπιστου ευρωπαϊκού ψηφιακού εκπαιδευτικού οικοσυστήματος με περιεχόμενο, εργαλεία, υπηρεσίες και πλατφόρμες.
4) e- κυβέρνηση (e-government): εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης χρησιμοποιώντας ψηφιακά εργαλεία, κινητοποίηση των πολιτών και των επιχειρήσεων μέσω διασυνοριακής διαλειτουργικότητας, επιτάχυνση διοικητικών διαδικασιών και διευκόλυνση της ψηφιακής διάδρασης μεταξύ των διοικητικών υπηρεσιών και των πολιτών/επιχειρήσεων.
5) Ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων: Στόχοι πολιτικής όπως αυτοί προσδιορίζονται από τη Νέα Βιομηχανική Στρατηγική για την Ευρώπη, τη Στρατηγική Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων για τη διατηρήσιμη και ψηφιακή Ευρώπη, ιδιαίτερα μέσω των hub Ψηφιακής Καινοτομίας.
6) Επενδύσεις στις ψηφιακές δεξιότητες και την ανάπτυξη προηγμένων τεχνολογιών όπως τα σούπερ κομπιούτερ, η τεχνητή νοημοσύνη, οι υποδομές για quantum computing κλπ.
Προσδιορισμός του μέρους του κόστους που είναι αφιερωμένο στην Πράσινη και την Ψηφιακή Μετάβαση
Τα κράτη - μέλη θα κληθούν να επισημάνουν το πράσινο και το ψηφιακό περιεχόμενο των προτεινόμενων μέτρων, όπως ορίζει η μεθοδολογία για την ιχνηλάτηση του κλιματικού και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, που εφαρμόζεται ήδη στο Ταμείο Συνοχής . Στο πλαίσιο αυτό τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσδιορίσουν με σαφήνεια κατά πόσο μία μεταρρύθμιση ή μία επένδυση συμβάλλει πλήρως (100%), ή συμβάλλει μερικώς (40%) ή δεν έχει καμία επίδραση (0%) σε κάθε έναν από τους στόχους. Ο συνδυασμός αυτών των επισημάνσεων μαζί με την εκτίμηση κόστους των μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων θα επιτρέψει τον υπολογισμό του ύψους της χρηματοδότησης των εθνικών σχεδίων , ως σύνολο που συμβάλει την πράσινη και τη ψηφιακή μετάβαση. Κάθε σχέδιο πρέπει να προβλέπει ένα μίνιμουμ ποσοστό (το όριο θα αποφασιστεί αργότερα) επί του προτεινόμενου πλάνου, το οποίο θα είναι αφιερωμένο στην πράσινη μετάβαση.
Ειδικά όσον φορά στους στόχους για το Κλίμα και το Περιβάλλον τα κράτη μέλη καλούνται επίσης να σεβαστούν την “Αρχή της μη πρόκλησης βλάβης”, καθώς και να παρουσιάσουν δείκτες κόστους/ οφέλους και δείκτες άμεσης ή έμμεσης επίδρασης ως προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της προτεινόμενης μεταρρύθμισης ή επένδυσης. Ένα χαμηλό ποσοστό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη χαμηλή προτεραιότητα για την επένδυση, εφόσον είναι κατανοητό ότι όλες οι επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις υπό τον νέο μηχανισμό δεν χρειάζεται κατ’ ανάγκη να συμβάλλουν στην πράσινη ή τη ψηφιακή μετάβαση.
