Τους κινδύνους για την ενεργειακή ασφάλεια που ανέδειξε η ακραία κακοκαιρία του Τέξας αλλά και τις διεξόδους που μπορεί να δώσει σε μία ανάλογη κατάσταση η διασύνδεση των ηλεκτρικών δικτύων αναλύει σε σχετικό άρθρο στο Euractiv ο Christian Zinglersen, διευθυντής του Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών της ΕΕ (ACER).

Το ακραίο ψύχος που επικράτησε στην πολιτεία του Τέξας, στα μέσα Φεβρουαρίου είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί δραστικά η παραγωγή ηλεκτρισμού ακριβώς την ώρα που η κατανάλωση ανέβαινε κατακόρυφα, καθώς  πάγωσαν οι ανεμογεννήτριες, τα φωτοβολταϊκά, οι μονάδες καύσης φυσικού αερίου. Ακόμα και πυρηνικές μονάδες τέθηκαν εκτός λειτουργίας λόγω ψύχους. Το αποτέλεσμα ήταν μαζικές διακοπές ρεύματος, πάνω από τέσσερα εκατομμύρια νοικοκυριά να μείνουν χωρίς ρεύμα και νερό επί ημέρες, να χαθούν ανθρώπινες ζωές και να πληγεί η οικονομία. Επιπρόσθετα, οι τιμές του λιγοστού ρεύματος στη σποτ αγορά ηλεκτρισμού εκτοξεύτηκαν στα 9.000 δολ/MWh , από 40-60 δολ/MWh που κινούνται συνήθως. Πολίτες που είχαν τιμολόγια ρεύματος με ρήτρα χονδρικής αγοράς ή άλλα τιμολόγια που συνδέονται απ΄ευθείας με τη χονδρική είδαν τους λογαριασμούς ρεύματος να φθάνουν στα 6.500 και τα 7.000 δολάρια, ενώ εταιρίες προμήθειας και παραγωγοί που δεν μπόρεσαν να καλύψουν τα συμβόλαια παράδοσης αναγκάστηκαν να αγοράσουν ρεύμα στη σποτ αγορά στα 9.000 δολ/MWh (που είναι το ανώτατο όριο) και μάλιστα επί πολλές ώρες, με αποτέλεσμα να χρεωθούν με τεράστια ποσά. Τώρα διεκδικούν νομικά λύση. Αν δεν δικαιωθούν από τα δικαστήρια, τότε κινδυνεύουν να υποστούν σημαντική ζημιά.

Επιπλέον ας  σημειωθεί ότι το ηλεκτρικό σύστημα του Τέξας, αποτελεί μία   πλήρως απελευθερωμένη αγορά που λειτουργεί σαν νησίδα,  δηλαδή δεν έχει διασυνδέσεις με το υπόλοιπο δίκτυο των ΗΠΑ.

“Πολλοί θεωρούν ότι το πρόβλημα του Τέξας μπορεί να αποτελεί αφύπνιση για εμάς στην Ευρώπη.” γράφει ο κ. Zinglersen στο άρθρο του, τονίζοντας ότι λανθασμένα κατηγορήθηκαν οι ΑΠΕ για την κατάσταση. ‘Αλλοι επέρριψαν την ευθύνη στις δυνάμεις του laissez-faire στις αγορές, δηλαδή της πλήρως απελευθερωμένη αγορά και άλλοι στον κακό σχεδιασμό.

Οπως αναφέρει το άρθρο, ο ACER, ο  φορέας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών, βρίσκει τα γεγονότα του Τέξας διδακτικά, από την άλλη πλευρά όμως υπογραμμίζει τη μεγάλη διαφορά: Tη διασύνδεση των ευρωπαϊκών δικτύων.

Πιθανά μαθήματα για την Ευρώπη

Το ευρωπαϊκό σχέδιο ολοκλήρωσης της αγοράς  ηλεκτρισμού είναι το πιο φιλόδοξο - και συνεπώς το πιο απαιτητικό - πολυεθνικό έργο δημιουργίας ενιαίας αγοράς σε όλο τον  κόσμο, αναφέρει το άρθρο.

Για πολλούς, αποτελεί προϋπόθεση για μια πιο αποτελεσματική, ασφαλή και βιώσιμη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και για μια επιτυχημένη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια. Το καίριο ερώτημα είναι αν μια τέτοια αναταραχή  θα μπορούσε να συμβεί στην Ευρώπη και αν ναι, πώς θα μπορούσαμε να τη χειριστούμε.

Λειτουργία και προγραμματισμός συστήματος ισχύος

Τα γεγονότα στο Τέξας αναδεικνύουν  τους κινδύνους ενεργειακής ασφάλειας που σχετίζονται με ακραία καιρικά φαινόμενα. Στο Τέξας, το 30-40% της παραγωγικής ικανότητας έγινε μη διαθέσιμο σε σύντομο χρονικό διάστημα με τρομερές συνέπειες.

Ενώ  κανείς να μπορεί να εξαλείψει πλήρως τον κίνδυνο ενός μαζικού μπλακ άουτ στην Ευρώπη σε ακραίες καιρικές συνθήκες ψύχους ή ζέστης, τα τελευταία 10 χρόνια γίνεται μία τεράστια συλλογική προσπάθεια για τη διαμόρφωση και την εφαρμογή φιλόδοξων ευρωπαϊκών κανόνων, προκειμένου ακριβώς να μειωθεί ο κίνδυνος τέτοιων φαινομένων.

Στο πλαίσιο αυτό έχουν ληφθεί μέτρα για τον  συντονισμό και τη συνοχή των εκτιμήσεων κινδύνου μεταξύ των χωρών, για τη διαχείριση κρίσεων εφοδιασμού  κλπ και έχουν θεσπιστεί κοινοί κανόνες προκειμένου να οικοδομηθεί εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών κατά τη διάρκεια κρίσεων ηλεκτρικής ενέργειας ·

Οι ευρωπαϊκοί κανόνες έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλιστεί ότι το σύστημα λειτουργεί καλύτερα σε κανονικές συνθήκες, ενώ ταυτόχρονα απαιτούν από τους διαχειριστές δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας να αλληλοϋποστηρίζονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, διακοπής ρεύματος ή αποκατάστασης ·

Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στη σημαντική ενίσχυση του περιφερειακού συντονισμού.

Οι κοινοί κανόνες της Ευρώπης αποσκοπούν στον προγραμματισμό του συστήματος, στον μετριασμό των επιπτώσεων από ενδεχόμενες κρίσεις και την αντιμετώπιση ακραίων γεγονότων, όπως συνέβη  στο Τέξας.

Ενα άλλο στοιχείο που έφερε στην επιφάνεια η κρίση στο Τέξας είναι ότι ενώ η παραγωγή ηλεκτρισμού μειώθηκε ξαφνικά και σε μεγάλο βαθμό- γεγονός που αποτελεί  πρόκληση για τη διαχείριση οποιουδήποτε συστήματος ηλεκτρισμού οι εφεδρείες ισχύος του συστήματος ήταν ασυνήθιστα περιορισμένες.

Υπό κανονικές συνθήκες, οι λιγοστές εφεδρείες μπορεί να είναι επωφελείς, καθώς μειώνεται το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας για τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά. Όμως, όταν τα λιγοστά αποθέματα  γίνονται ακόμη πιο λίγα, το πρόβλημα εμφανίζεται. Αυτό αναδεικνύει την ανάγκη αξιολόγησης και σχεδιασμού για επαρκείς ενεργειακούς πόρους σε διάφορα σενάρια.

Στην ΕΕ έχει συμφωνηθεί  μία ενιαία προσέγγιση για την αξιολόγηση της επάρκειας των πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο (με διαφορετικά σενάρια και διαφορετικούς χρονικούς ορίζοντες από εποχιακά έως 10 χρόνια) που βοηθούν στην καλύτερη επικαιροποίηση του εθνικού σχεδιασμό επάρκειας πόρων σε κάθε χώρα- μέλος.  Η αντιμετώπιση των αναγκών επάρκειας του συστήματος με συντονισμένο τρόπο θα πρέπει να συμβάλει στη διατήρηση των επιθυμητών επιπέδων ασφάλειας εφοδιασμού με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.

Η παρακολούθηση της αγοράς από τον ACER δείχνει ότι η αντιμετώπιση της επάρκειας σε πανευρωπαϊκό (και όχι εθνικό) επίπεδο θα αποφέρει ετήσια οφέλη περίπου 3 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Με απλά λόγια, η πρόσβαση σε πόρους των γειτονικών κρατών -μελών μειώνει το συνολικό κόστος της εξασφάλισης επαρκών πόρων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πρόκειται για ένα ζήτημα αυξανόμενης σημασίας σε μια εποχή μαζικής ανάπτυξης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

Το ευρωπαϊκό σύστημα διευκολύνει επίσης την είσοδο νέων, καινοτόμων παικτών στην αγορά. Εξάλλου, η διατήρηση της περιττής πλεονάζουσας δυναμικότητας στο σύστημα μπορεί να μειώσει τεχνητά τις τιμές.  

Η  διασύνδεση των ηλεκτρικών συστημάτων των χωρών-μελών έχει πολλά  οφέλη.

Και εδώ είναι μία μεγάλη διαφορά από την Ευρώπη: To Tέξας, το οποίο δεν διασυνδέεται με το δίκτυο άλλων πολιτειών στις ΗΠΑ παραμένει ένα ασυνήθιστα απομονωμένο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας σε πλήρη αντίθεση από τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Αυτό φυσικά αποτελούσε επιλογή της πολιτείας και γι΄αυτό σχεδιάστηκε κατά τον τρόπο αυτό. Το απομονωμένο σύστημα έχει οφέλη, όπως για παράδειγμα ότι είναι σχετικά απρόσβλητο από αλυσιδωτά γεγονότα όπως για πχ η διαταραχή του ηλεκτρικού συστήματος που συνέβη στην Ευρώπη στις 8 Ιανουαρίου. Από την άλλη όμως έχει και μειονεκτήματα: H έλλειψη  διασυνδεσιμότητας άφησε το Τέξας μόνο στην τύχη του, την κρίσιμη στιγμή.

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης είναι διασυνδεδεμένη εδώ και δεκαετίες. Τέτοια αλληλεξάρτηση αποφέρει οφέλη για τους παραγωγούς όπως η διεύρυνση του μεγέθους της αγοράς, περισσότερες επιλογές για τη βιομηχανία και τα νοικοκυριά  και μείωση του κόστους εξισορρόπησης, της εφεδρείας και της λειτουργίας του συστήματος για τους Διαχειριστές όταν λειτουργούν συντονισμένα.

Σε περίπτωση κρίσης σε ένα τοπικό σύστημα , μία χώρα της ΕΕ μπορεί να υπολογίζει στη βοήθεια από τις γειτονικές της χώρες σε άμεσο χρόνο.

Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ασφάλεια λειτουργίας του διασυνδεδεμένου ευρωπαϊκού συστήματος  είναι περίπλοκη και απαιτεί ένα λεπτομερές πλαίσιο κανονισμών με πολλαπλές δικλείδες ασφαλείας, το οποίο πρέπει όχι μόνον να εφαρμόζεται αλλά και να αναβαθμίζεται συνεχώς.

Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική είναι και η πολιτική διάσταση του όλου εγχειρήματος. Το “όλοι μαζί στην προσπάθεια” απαιτεί συντονισμό, αμοιβαία κατανόηση των αναγκών και συνεχή πολιτική δέσμευση. Ο πολιτικός διάλογος και οι πολιτικές διαφωνίες στην ΕΕ θα πρέπει να έχουν πάντα κατά νου τα πρόσφατα μαθήματα από το Τέξας, καταλήγει το άρθρο.