Τη θεσμοθέτηση ενός συστήματος εκπτώσεων για τις εξαγωγές, παράλληλα με  τον νέο φόρο  άνθρακα της ΕΕ, που  θα επιβληθεί στις εισαγωγές ορισμένων προϊόντων από τρίτες χώρες, ζητούν οι  ευρωπαϊκές βιομηχανίες, συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών, οι οποίες έχουν εκφράσει αρκετές επιφυλάξεις για το νέο μέτρο της ΕΕ.

Το πακέτο για το Κλιμα, που ανακοίνωσαν οι Βρυξέλλες στις 14 Ιουλίου, προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων, που χορηγούνται σήμερα σε ορισμένες ρυπογόνες βιομηχανίες παράλληλα με τη προοδευτική εφαρμογή του  Μηχανισμού Προσαρμογής ‘Ανθρακα στα Σύνορα  (CBAM), όπως ονομάζεται ο νέος φόρος.

Ο CBAM θα εφαρμοστεί σε έξι κατηγορίες εισαγωγών: ηλεκτρισμός, σίδηρος και χάλυβας, αλουμίνιο, λιπάσματα και τσιμέντο. Ο μηχανισμός θα αναπτυχθεί σταδιακά σε μία δεκαετία, αρχής γενομένης από το 2026. Μέσα στη δεκαετία αυτή  οι βιομηχανίες της ΕΕ που καλύπτονται από το νέο σύστημα θα πάψουν να λαμβάνουν δωρεάν δικαιώματα εκπομπής CO2, προκειμένου να μην εκληφθεί ο όλος μηχανισμός ως διπλή επιδότηση και να είναι συμβατός με τους κανονισμούς του   Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου .

Το νέο καθεστώς φιλοδοξεί να λειτουργήσει αφενός ως κίνητρο για τη μείωση της εκπομπής CO2 παγκοσμίως και τη λήψη περιβαλλοντικών μέτρων, όπως το εμπόριο ρύπων, σε τρίτες χώρες και αφετέρου να προστατεύσει τις βιομηχανίες της ΕΕ από τον ανταγωνισμό φθηνότερων εισαγωγών από χώρες χαμηλότερου περιβαλλοντικού κόστους, αποτρέποντας ταυτόχρονα τη μετεγκατάσταση των ευρωπαϊκών βιομηχανιών εκτός ΕΕ, για τους ίδιους λόγους.

Ωστόσο πολλοί βιομηχανικοί φορείς έχουν εκφράσει αμφιβολίες για την πρόταση και ζητούν να συνοδευτεί τουλάχιστον από ένα καθεστώς επιστροφών/εκπτώσεων κατά την εξαγωγές, που θα βοηθήσει τα πράσινα προϊόντα της ΕΕ να ανταγωνιστούν στις παγκόσμιες αγορές.

«Όλοι οι τομείς των μετάλλων έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι ο CBAM, όπως έχει σχεδιαστεί, θα πλήξει τους ευρωπαίους παραγωγούς ανεξάρτητα από το ανθρακικό τους αποτύπωμα», τονίζει η Eurofer, η ευρωπαϊκή ένωση σιδήρου-χάλυβα, σε σχετική ανακοίνωση.

Οι Ευρωπαίοι βιομήχανοι θα προτιμούσαν να συνεχιστεί το καθεστώς της διάθεσης δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπής CO 2, που καλύπτουν το σύνολο της παραγωγής τους. Ωστόσο τα δωρεάν δικαιώματα έχουν δεχθεί έντονη κριτική: Eντός  ΕΕ, από τα περιβαλλοντικά λόμπυ, τα οποία θεωρούν ότι όσο συνεχίζεται η διάθεση των δωρεάν δικαιωμάτων οι ευρωπαϊκές ρυπογόνες βιομηχανίες δεν έχουν σοβαρό οικονομικό κίνητρο για να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων. Εκτός ΕΕ, το θέμα τέθηκε έντονα στις διαπραγματεύσεις που είχαν οι Βρυξέλλες με τον ΠΟΕ, προκειμένου να γίνει δεκτός ο CBAM. Kαι τούτο γιατί ο φόρος άνθρακα, που θεωρείται από πολλές τρίτες χώρες ως μέτρο προστατευτισμού σε ταυτόχρονη εφαρμογή με τα δωρεάν δικαιώματα εκλαμβάνεται ως διπλή επιδότηση.

Ας σημειωθεί δε ότι, οι αντιδράσεις τρίτων χωρών, όπως η Αυστραλία, οι ΗΠΑ, η Κίνα κά για τον φόρο άνθρακα στα σύνορα, δεν έχουν σταματήσει.

Στην Ευρώπη έχει ήδη δημιουργηθεί ένας φορέας, η AEGIS Europe, ο οποίος συγκεντρώνει σχεδόν όλες τις βιομηχανίες που καλύπτονται από την πρόταση CBAM, όπως αναφέρει το Euractiv. H AEGIS υποστηρίζει ότι τα δωρεάν δικαιώματα και ο φόρος άνθρακα δεν λειτουργούν εναλλακτικά.

Μέχρι πρόσφατα, οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες που υπόκεινται σε υποχρέωση αγοράς δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων, είχαν ξεπεράσει το πρόβλημα με τα δωρεάν δικαιώματα. Τώρα όμως που οι τιμές των δικαιωμάτων έχουν ξεπεράσει τα 50 ευρώ/τόνο  με την προοπτική να φθάσουν στα 90-100 ευρώ/τόνο ως το 2030 και σταδιακά καταργείται η δωρεάν διάθεση, ανησυχούν για το έξτρα κόστος που θα προκύψει   

Εξαγωγικές εκπτώσεις

Με το τέλος των δωρεάν δικαιωμάτων, η βιομηχανία θα έχει λιγότερα διαθέσιμα κεφάλαια για να επενδύσει σε τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, προειδοποιούν οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές. Και ενώ ο CBAM θα ​​διασφαλίσει την ανταγωνιστική ισότητα με τους ξένους παραγωγούς, η πρόταση της Επιτροπής δεν προβλέπει μία αντιστάθμιση , όσον αφορά στην εξαγωγική διάσταση, αναφέρει το ευρωπαϊκό βιομηχανικό λόμπυ.

«Η προτεινόμενη κατάργηση της δωρεάν διάθεσης δικαιωμάτων ρύπων  και η απουσία εξαγωγικών εκπτώσεων  θα προκαλούσε σημαντικούς κινδύνους για τις επενδύσεις», δήλωσε ο Koen Coppenholle, επικεφαλής της Cembureau, της ευρωπαϊκής ένωσης τσιμεντοβιομηχανίας.

Οι εξαγωγικές εκπτώσεις θα πρέπει να χορηγούνται σε προϊόντα που παράγονται στην ΕΕ και εξάγονται σε ορισμένες χώρες που δεν έχουν τον ισοδύναμα μέτρα περιορισμού του διοξειδίου του άνθρακα ή πολιτικές τιμολόγησης. Θεωρείται δε ότι οι εκπτώσεις αυτές θα μπορούσαν να είναι συμβατές με τους κανονισμούς του ΠΟΕ.

Από την πλευρά της  η AEGIS Europe υπερασπίζεται έναν συνδυασμό δωρεάν κατανομών ETS, φόρου  άνθρακα στα σύνορα και εξαγωγικών εκπτώσεων, υποστηρίζοντας ότι αποτελούν ξεχωριστά στοιχεία μιας ολοκληρωμένης πολιτικής της ΕΕ, που ασχολείται με διαφορετικές πτυχές του εμπορίου και του κλίματος.