Την εισαγωγή τιμής αναφοράς, εν είδη πλαφόν, για το φυσικό αέριο ηλεκτροπαραγωγής, αλλά και της λεγόμενης “τιμής τοποθεσίας” ανάλογα με τη γεωγραφική ζώνη είναι ορισμένα από τα μέτρα που εξετάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του πακέτου των  παρεμβάσεων στην αγορά ηλεκτρισμού, το οποίο αναμένεται να παρουσιάσει στις 30 Μαίου, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η εκτόξευση των τιμών ηλεκτρισμού. Το προσχέδιο της Επιτροπής μάλιστα αφήνει σαφή περιθώρια και για τον νέο Μηχανισμό Στήριξης, που ανακοίνωσε πρόσφατα η κυβέρνηση, καθώς θεωρεί δικαιολογημένα τα φορολογικά ή τα ρυθμιστικά μέτρα που λαμβάνει μία χώρα προκειμένου να περιορίσει ή να καταργήσει τα υπερκέρδη από τη χονδρική αγορά ηλεκτρισμού.

Το σχέδιο της της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία έχει καλέσει το Συμβούλιο των υπουργών να το επεξεργαστεί, περιλαμβάνει  βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις στην αγορά ηλεκτρισμού, που αφορούν τόσο στην παραγωγή, όσο και στην προμήθεια αλλά και στα δίκτυα.

Σύμφωνα με το έγγραφο της Επιτροπής , που έχει το Businessenergy, τα βραχυπρόθεσμα μέτρα αφορούν:

• Πρώτον, η Επιτροπή θεωρεί δικαιολογημένα τα φορολογικά ή ρυθμιστικά μέτρα που αποσκοπούν στην κατάργηση της υπερεσόδωνπου αποκομίζουν μονάδες  ηλεκτρικής ενέργειας βασικού φορτίου, εξ αιτίας της τρέχουσας κρίσης μπορεί. Τα έσοδα μπορούν να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση στοχευμένων και προσωρινών μέτρων για τη στήριξη ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Δεδομένων των προοπτικών για τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας τους επόμενους μήνες και της ανάγκης να διατηρηθούν σε ισχύ τα μέτρα ελάφρυνσης των καταναλωτών για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, η Επιτροπή θεωρεί ότι τα μέτρα αυτά μπορούν να παραταθούν πέρα ​​από τις 30 Ιουνίου 2022 για να καλύψουν την επόμενη περίοδο θέρμανσης.

• Δεύτερον, θα προβλεφθεί μια προσωρινή επέκταση του πεδίου εφαρμογής των ρυθμιζόμενων τιμών λιανικής για να καλύψει και τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η παράταση αυτή θα ήταν περιορισμένη ως προς τις καλυπτόμενες ποσότητες, ώστε να μην προκαλέσει αύξηση της κατανάλωσης.

• Εισαγωγή τιμής αναφοράς για το φυσικό αέριο ηλεκτροπαραγωγης Ορισμένα κράτη μέλη προβλέπουν προσωρινά μέτρα για την επιδότηση του κόστους εισροών των τεχνολογιών οριακής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (π.χ. εισαγωγή τιμής αναφοράς για το αέριο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) με σκοπό τη μείωση των τιμών στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Τέτοια μέτρα μπορούν να σχεδιαστούν κατά τρόπο συμβατό με τις Συνθήκες της ΕΕ, ιδίως όσον αφορά την απουσία περιορισμών στις διασυνοριακές εξαγωγές και τους κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις. Τα κράτη μέλη που αποφασίζουν να θεσπίσουν τέτοια μέτρα θα πρέπει επίσης να διαβουλεύονται με τους επηρεαζόμενους γείτονες και τους ενδιαφερόμενους φορείς, να αποφεύγουν να τιμωρούν τους συμμετέχοντες στην αγορά που εξασφάλισαν την ηλεκτρική τους ενέργεια με προθεσμιακές συμβάσεις, να προσδιορίζουν και να παρακολουθούν την πρόσθετη κατανάλωση αερίου και τις αυξημένες εκπομπές CO2 που προκύπτουν από την παρέμβαση. Τα μέτρα για την επιδότηση της παραγωγής από ορυκτά καύσιμα θα πρέπει επίσης να συμπληρωθούν με μέτρα για τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας.

• Οι αυξημένες εμπορικές ροές μεταξύ των ζωνών υποβολής προσφορών λόγω της διαφοράς τιμής μεταξύ αυτών των ζωνών μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των λεγόμενων εσόδων συμφόρησης, που απορρέουν από τις μισθώσεις δυναμικού στο  δίκτυο μεταφοράς. Τα  έσοδα συμφόρησης πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την επέκταση της χωρητικότητας ή για τη μείωση των τιμολογίων του δικτύου σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες. Επίσης θα μπορούσαν κατ' εξαίρεση να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση έκτακτων μέτρων που στοχεύουν στην ελάφρυνση του κόστους για καταναλωτές και επιχειρήσεις.

Ιδιαίτερη αναφορά η Κομισιόν κάνει σε μέτρα επιτάχυνσης της απόκρισης ζήτησης (demand response).  Προτρέπει σε  αποτελεσματική και ταχεία εφαρμογή της οδηγίας για την ηλεκτρική ενέργεια, ιδίως των διατάξεων που υποστηρίζουν τους ενεργούς καταναλωτές και την απόκριση ζήτησης. Στο πλαίσιο αυτό η Κομισιόν  έχει ήδη ξεκινήσει συζητήσεις με τα κράτη μέλη για να αντιμετωπίσει συλλογικά τις προκλήσεις που σχετίζονται με τοdemand response.

Μακροπρόθεσμα Μέτρα

Σχεδιασμός αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας για το μέλλον- Προστασία των καταναλωτών από τις υψηλές τιμές και την υπερβολική αστάθεια

1) Προθεσμιακά συμβόλαια: Ένας τρόπος μετριασμού του κινδύνου μελλοντικών αυξήσεων στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας είναι η αντιστάθμιση. Ο απλούστερος τρόπος αντιστάθμισης είναι η σύναψη συμφωνίας προμήθειας σε σταθερή τιμή. Υπάρχουν εδραιωμένες αγορές σε όλη την ΕΕ, όπου η ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να διαπραγματεύεται για προθεσμιακή παράδοση. Ωστόσο, ορισμένες από αυτές τις αγορές στερούνται ρευστότητας, ιδιαίτερα για τα συμβόλαια παράδοσης με μεγάλη διάρκεια, επομένως ενδέχεται να απαιτηθούν ρυθμιστικές παρεμβάσεις για τη βελτίωση της ρευστότητας στις προθεσμιακές αγορές ενέργειας.

2) Ασφάλιση κινδύνου τιμών: Η τρέχουσα κρίση κατέδειξε τα οφέλη από την εισαγωγή εργαλείων της  αγοράς, για την προστασία των καταναλωτών από τους κινδύνους τιμών. Η ασφάλιση κινδύνου τιμής περιλαμβάνει συνήθως μια συμβατική υπόσχεση από έναν παραγωγό να διαθέσει ηλεκτρική ενέργεια σε ορισμένες κατηγορίες καταναλωτών υπό προκαθορισμένους όρους, όταν  η κανονική τιμή αγοράς φτάσει σε ένα ορισμένο επίπεδο. Ως εκ τούτου, προβλέπεται μια συμβατική ασφάλιση έναντι του κινδύνου τιμής. Όπως σε κάθε είδους ασφάλιση, η μείωση του κινδύνου τιμής σε τέτοιες περιπτώσεις έχει  κόστος. Ορισμένα κράτη μέλη ήδη χρησιμοποιούν τέτοιους συμβατικούς μηχανισμούς ως μέρος των μηχανισμών προστασίας  από τις πολύ έντονες βραχυπρόθεσμες αυξήσεις των τιμών (πρόκειται για τις λεγόμενες επιλογές αξιοπιστίας),. Ακαδημαϊκοί έχουν προτείνει παραλλαγές των μέτρων αυτών, με συγκεκριμένη στόχευση σε περιόδους διαρκών υψηλών τιμών ( γι ‘ αυτό το λόγο -ονομάζονται επιλογές προσιτότητας).

3) Χρεοκοπίες προμηθευτών : Μετά τη ραγδαία αύξηση των τιμών χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας, ορισμένοι προμηθευτές χρεοκόπησαν και δεν μπόρεσαν να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Αυτό σήμαινε ότι οι πελάτες έπρεπε να επιλέξουν νέους προμηθευτές σε σύντομο χρονικό διάστημα και συχνά δεν μπορούσαν να διαπραγματευτούν καλούς όρους στα νέα τους συμβόλαια. Οι απαιτήσεις για τους προμηθευτές να αντισταθμίζουν μέρος των υποχρεώσεών τους  στην προμήθεια και άλλες ρυθμιστικές απαιτήσεις που θα διασφαλίζουν ότι οι προμηθευτές είναι επαρκώς ανθεκτικοί ώστε να αντέχουν μελλοντικές κρίσεις μπορεί να είναι κατάλληλες για να εξασφαλιστεί ότι οι πελάτες μπορούν να βασίζονται στους προμηθευτές τους και να μην πληρώνουν περισσότερο για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας από ό,τι αρχικά συμφώνησαν.

Θα μπορούσε επίσης να ζητηθεί από τους προμηθευτές να διαθέτουν προσφορές σταθερής τιμής στο χαρτοφυλάκιό τους, παρόμοιες με τις υπάρχουσες απαιτήσεις για την προσφορά κυμαινόμενων τιμολοίων ή άλλων δυναμικών συμβάσεων.

4) Μηχανισμοί Επάρκειας: Εξασφάλιση επενδύσεων με σταθερή και χαμηλή εκπομπή άνθρακα

Για να εξασφαλιστεί η βεβαιότητα των επενδυτών σε ένα πλαίσιο αυξημένης ρυθμιστικής προσοχής και παρέμβασης στις αγορές, οι μηχανισμοί επάρκειας ενδέχεται να πρέπει να αποκτήσουν μακροπρόθεσμα χαρακτηριστικό  στο  σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας. O σχεδιασμός τους πρέπει να διασφαλίζει επενδύσεις σε σταθερές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και παραγωγικό δυναμικό χαμηλής εκπομπής άνθρακα,   συμβατό με τους κλιματικούς στόχους της Ένωσης. Αυτοί οι μηχανισμοί  μπορούν επίσης να ενσωματώσουν ορισμένους από τους συμβατικούς μηχανισμούς οικονομικής προσιτότητας που αναφέρονται παραπάνω.

5) Συμβόλαια για τη Διαφορά: Η κρίση έδειξε επίσης ότι όπου η παραγωγή υποστηρίζεται από δημόσιους πόρους, όπως συμβαίνει συχνά με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η στήριξη πρέπει να σχεδιάζεται έτσι ώστε να διασφαλίζει τις επενδύσεις, αποφεύγοντας τις υπερβολικές αποδόσεις για τους επενδυτές σε περιόδους που οι τιμές της αγοράς είναι υψηλές. Σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιηθεί για την επίτευξη αυτού του στόχου αμφίδρομες συμβάσεις για τη διαφορά  (CfD), βάσει των οποίων ο φορέας εκμετάλλευσης λαμβάνει μία πρόσθετη αμοιβή όταν οι τιμές της αγοράς είναι χαμηλές και επιστρέφει τα επιπλέον έσοδα όταν οι τιμές είναι υψηλές. Τα καλά σχεδιασμένα CfD μπορούν να συμβάλουν σε διαμόρφωση της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας πιο ανεξάρτητη από το κόστος του φυσικού αερίου και μπορεί το μοντέλο αυτό να χρησιμοποιηθεί ως προεπιλογή για επενδύσεις σε νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και άλλες δημόσιες επενδύσεις στην παραγωγή (όπως για την πυρηνική παραγωγή).

6) Ενίσχυση της απόκρισης ζήτησης και της ευελιξίας για τη μείωση των τιμών αιχμής

Οι πόροι ευελιξίας, όπως η απόκριση από την πλευρά της ζήτησης και η αποθήκευση, επιτρέπουν στους καταναλωτές να αντιδρούν στο σήμα τιμών, καταναλώνοντας περισσότερη ενέργεια όταν υπάρχει διαθέσιμη πλεονάζουσα παραγωγή και μειώνοντας την κατανάλωσή τους όταν οι προμήθειες είναι περιορισμένες. Αυτό τους επιτρέπει να διαχειρίζονται το κόστος  και βοηθά στην αποτελεσματική ενσωμάτωση υψηλών μεριδίων μεταβλητής ενέργειας από ΑΠΕ. Οι επενδύσεις σε τέτοιες ευέλικτες τεχνολογίες θα μειώσουν την ανάγκη για πιο παραδοσιακούς μηχανισμούς επάρκειας που συχνά χρηματοδοτούν την παραγωγή από μονάδες αερίου ή άλλων ορυκτών καυσίμων. Θα μπορούσαν δε να χρηματοδοτηθούν από τα κονδύλια της ευρωπαϊκού προγράμματος  REPower EU

Το σχέδιο δράσης για την ψηφιοποίηση της ενέργειας που θα εγκριθεί φέτος θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Η Επιτροπή προτείνει επίσης να επιταχυνθεί η ανάπτυξη και η έγκριση ενός νέου κώδικα δικτύου αφιερωμένου στην ανταπόκριση της ζήτησης.

Μέσω της μεγαλύτερης ενδυνάμωσης των καταναλωτών, είναι επίσης σημαντικό να προωθηθούν συλλογικά και ατομικά συστήματα ιδιοκατανάλωσης με ηλιακή ενέργεια

7) Καινοτομία στις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου

Η καινοτομία στις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου δεν φαίνεται να παρέχεται ρητά ούτε να αναγνωρίζεται στο εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιο πολλών κρατών μελών. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερο ζήτημα, καθώς  τα κέρδη από τις καινοτόμες προσεγγίσεις είναι αβέβαια. Επιπλέον, τα εθνικά ρυθμιστικά πλαίσια πολλών κρατών μελών φαίνεται να θέτουν εμπόδια στην καινοτομία για τις υποδομές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Για παράδειγμα,  δεν προβλέπουν ειδικές διατάξεις για την καινοτομία ή έχουν σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο, που να μεροληπτούν υπέρ των λύσεων που βασίζονται σε κεφαλαιουχικές δαπάνες (CAPEX) αντί για λειτουργικές δαπάνες (λύσεις OPEX) ή να αποτρέπουν τους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς  από επενδύσεις λόγω του υψηλού κινδύνου του  έργου και των αυστηρών κυρώσεων για τη μη τήρηση των προθεσμιών. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να άρουν αυτά τα εμπόδια στην καινοτομία και να αναπτύξουν ρυθμιστικά πλαίσια προσανατολισμένα στην καινοτομία.

8) Μείωση των ουρανοκατέβατων κερδών μέσω τιμολόγησης της γεωγραφικής περιοχής, όπου που βρίσκεται η παραγωγή - Τιμολόγηση Τοποθεσία

Ένα άλλο ζήτημα που εντόπισε ο ευρωπαίος ρυθμιστής  (ACER) στην πρόσφατη έκθεσή του,  είναι η ανάγκη για περισσότερη προσοχή στις ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές όπου βρίσκονται οι μονάδες  κατά τον σχεδιασμό της ευρωπαϊκής αγοράς. Αυτό συνεπάγεται τη δημιουργία διαφορετικών τιμών αγοράς σε διαφορετικά μέρη για να αντικατοπτρίζει την τοπική ισορροπία προσφοράς και ζήτησης και τη διαθεσιμότητα της μεταφοράς. Μια μελέτη του 2019 εντόπισε εξοικονόμηση κόστους 4% από την εισαγωγή της λεγόμενης Τιμολόγησης Τοποθεσίας στην Ευρώπη. Όσο μεγαλύτερη είναι η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα, τόσο πιο σημαντικά αναμένεται να γίνουν αυτά τα οφέλη. Τα μέτρα θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν διαφορετικές διαμορφώσεις ζώνης προσφοράς ή την εισαγωγή μορφών κομβικής τιμολόγησης. Μια μελέτη του 2020 προβλέπει 10% υψηλότερο κόστος συστήματος το 2040, λόγω της απουσίας των λεγόμενων  τιμών τοποθεσίας . Τα οφέλη θα μπορούσαν ήδη να είναι μεγάλα από σήμερα, δεδομένων των υπερεσόδων που αποκομίζουν οι παραγωγοί με μη οριακές μονάδες, εξ αιτία  των συνεχιζόμενων υψηλών τιμών του φυσικού αερίου.

9) Εποπτεία και διαφάνεια της αγοράς

Μολονότι δεν υπάρχουν αποδείξεις κατάχρησης της αγοράς κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης, ένα επικαιροποιημένο και φιλόδοξο πλαίσιο προστασίας από τέτοιες καταχρήσεις είναι πολύ σημαντικό σε περιόδους υψηλών τιμών και αστάθειας της αγοράς. Το πλαίσιο REMIT θα μπορούσε να αναθεωρηθεί, προκειμένου να  διερευνηθούν τα περιθώρια πιο αποτελεσματικών τρόπων μετριασμού των κινδύνων κατάχρησης της αγοράς,  μέσω μεγαλύτερης διαφάνειας, βελτίωσης της  ποιότητας και της συλλογής δεδομένων αγοράς καθώς και καλύτερης επιβολής σε επίπεδο ΕΕ.