Ορια ημερήσιας διακύμανσης τιμών στα ενεργειακά χρηματιστήρια και σειρά παρεμβάσεων στις αγορές ενεργειακών παραγώγων σχεδιάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εγκαλώντας μάλιστα την ΕυρωπαΙκή Αρχή Κεφαλαιαγορών και Αγορών (ESMA) για  τη μη εφαρμογή limit up και limit down στις ενεργειακές αγορές , με αποτέλεσμα εξωφρενικές ανόδους τιμών που  απειλούν με κατάρρευση πολλές εταιρίες  ενέργειας της Ευρώπης.

Με αλλεπάλληλες επιστολές στην ESMA,  στην Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (EBA) kαι τον Ενιαίο Μηχανισμό Εποπτείας των τραπεζών (SSM) η Κομισιόν  ,… έστω και με καθυστέρηση ενός χρόνου, αναγνωρίζει ότι η κατάσταση αποτελεί μείζον χρηματοπιστωτικό κίνδυνο και ζητεί να ληφθούν μέτρα προκειμένου να λειτουργήσει πιο ομαλά η αγορά και να προστατευθεί η ρευστότητα των ενεργειακών εταιριών, που, μεταξύ άλλων, πλήττονται από την ενεργοποίηση των margin calls σε μία περίοδο έντονης αστάθειας και μεταβλητότητας των τιμών.

Συμφωνα με έγγραφο που κοινοποίησε χθες η Κομισιόν στους εκπροσώπους των χωρών- μελών,  εν όψει του επικείμενου Συμβουλίου των Υπουργών Ενέργειας στις 30 Σεπτεμβρίου, η Επιτροπή ζητεί να επιβληθούν ενδοημερήσια όρια τιμών, ανώτατα και κατώτατα, (limit up και limit down) στην αγορά ηλεκτρισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην επιστολή προς την ESMA η Κομισιόν υπενθυμίζει  το σχετικό κανονισμό χρηματιστηρίων που προβλέπει τη διακοπή των συναλλαγών σε περίπτωση απότομης και μεγάλης μεταβολής τιμών σε σύντομο χρονικό διάστημα και ζητεί να πληροφορηθεί ποιά είναι τα περαιτέρω μέτρα που πρέπει να ληφθούν προκειμένου ανάλογοι μηχανισμοί να ισχύσουν και στις ενεργειακές αγορές.

Οπως αναφέρει το κείμενο, η Επιτροπή ζήτησε από την ΕSMA  “να διερευνηθεί γιατί δεν ενεργοποιήθηκαν τα λεγόμενα “cirquit breakers”, δηλαδή τα όρια διακύμανσης   για τις τιμές του ηλεκτρισμού κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης και να διερευνηθεί εάν οι  σχετικοί κανόνες θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν σε όλη την ΕΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλες οι ανταλλαγές ηλεκτρικής ενέργειας ακολουθούν μια συνεκτική γραμμή, όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με την υπερβολική αστάθεια της τιμής του φυσικού αερίου.

Στην ίδια επιστολή, η Επιτροπή καλεί την ESMA να εξετάσει περαιτέρω εναρμονισμένη προσέγγιση για την «οριακή τιμολόγηση» και τονίζει ότι τα ανώτατα όρια τιμών θα πρέπει να μπορούν να μετριάσουν την υπερβολική αστάθεια και να επιβραδύνουν την ενεργοποίηση των ενδοημερήσιων margin calls που προκύπτουν από τις μεγάλες  διακυμάνσεις τιμών σε σύντομες περιόδους.

Η ESMA θα πρέπει να υποβάλει σχετική αναφορά  έως τις 17 Οκτωβρίου.

Μargin Calls

Η Επιτροπή στο έγγραφό της αναφέρει  ότι η χρήση παραγώγων είναι απαραίτητη για τις εταιρείες ενέργειας προκειμένου να προγραμματίσουν τις δραστηριότητές τους, καθώς αποκτούν μεγαλύτερη βεβαιότητα σχετικά με την προμήθεια και τις τιμές στο μέλλον. Τα παράγωγα επιτρέπουν  την αντιστάθμιση  κινδύνων στη χονδρική τιμή που πρέπει να πληρώσουν για τις προμήθειες τους ή την τιμή παραγωγής, στην οποία μπορούν να πουλήσουν φυσικό αέριο ή ηλεκτρική ενέργεια, χρησιμοποιώντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης ή spot συμβάσεις.

Όπως τονίζει η Επιτροπή το μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών σε ενεργειακά παράγωγα διεξάγεται σε ρυθμιζόμενες αγορές και εκκαθαρίζονται κεντρικά μέσω κεντρικών αντισυμβαλλομένων εκκαθάρισης (CCP).

Η χρήση παραγώγων περιλαμβάνει την κατάθεση των λεγόμενων margins (περιθωρίων) σε κεντρικούς αντισυμβαλλομένους - συνήθως με τη μορφή εξασφάλισης μετρητών - ως απόδοση εγγύησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις το ύψος του margin συνδέεται με τη διαμόρφωση της τιμής του ενεργειακού προϊόντος, πχ του ηλεκτρισμού στην αγορά. ‘Ετσι, όταν αυξάνεται απότομα η τιμή χονδρικής , αναπροσαρμόζεται ανάλογα και το margin, δηλαδή το ύψος της εγγύησης, καθώς ενεργοποιείται ο μηχανισμός margin call. Aυτές ακριβώς οι τεράστιες εγγυήσεις που κλήθηκαν να καταβάλλουν οι περισσότερες ενεργειακές εταιρίες, εξ αιτίας των απότομων και μεγάλων αυξήσεων στις τιμές του φυσικού αερίου και του ρεύματος έχουν προκαλέσει και το σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εταιρείες ενέργειας έχουν πρόσβαση στους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους μέσω ενός εκκαθαριστικού μέλους, το οποίο είναι ρυθμιζόμενο πιστωτικό ίδρυμα (δηλαδή τράπεζες). Όλες οι εκκαθαρισμένες συναλλαγές σε κεντρικούς αντισυμβαλλομένους με έδρα την ΕΕ διέπονται από τον Κανονισμό EMIR που εφαρμόζει τα διεθνώς συμφωνημένα πρότυπα στην ΕΕ.

Όσον αφορά τα margins και τις σχετικές εξασφαλίσεις, ο EMIR ρυθμίζει μόνο τη σχέση μεταξύ του κεντρικού αντισυμβαλλομένου και του εκκαθαριστικού μέλους.  Οι σχέσεις μεταξύ των εκκαθαριστικών μελών και των τελικών πελατών – στην προκειμένη περίπτωση, των εταιριών ενέργειας – βασίζεται κυρίως σε το δίκαιο των συμβάσεων που επιτρέπει τη δυνατότητα πιο ευέλικτων ρυθμίσεων για το margin και τις εξασφαλίσεις.

Εν μέσω της απότομης αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας τους τελευταίους μήνες, οι ενεργειακές εταιρείες χρειάστηκε να καταθέτουν διαρκώς αυξανόμενα ποσά εξασφάλισης σε μετρητά στους κεντρικούς αντισυμβαλλομένους ως margin calls τα οποία μάλιστα αυξάνονται όσο αυξάνονται οι τιμές.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα προβλήματα ρευστότητας για κάποιες ενεργειακές εταιρίες και προκάλεσε αιτήματα για επανεκτίμηση των κανόνων που διέπουν τις απαιτήσεις εξασφαλίσεων για μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες.

Μέτρα

Η Επιτροπή εστιάζει σε μέτρα στο πλαίσιο του Κανονισμού EMIR που θα είναι προσωρινά και θα ισχύουν μόνο για το φυσικό αέριο και τα παράγωγα ηλεκτρικής ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό :

• Η ESMA πρέπει να αξιολογήσει τις αντίστοιχες τάσεις στις οργανωμένες αγορές και τις εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές, να εξετάσει και να παρουσιάσει κατάλληλες τροποποιήσεις του σχετικού Κανονισμού. Οι αλλαγές μπορεί να αφορούν τη διεύρυνση του καταλόγου των αποδεκτών εξασφαλίσεων και τους όρους υπό τους οποίους οι τραπεζικές εγγυήσεις θα μπορούσαν να γίνονται δεκτές ως εξασφάλιση.

• Η Επιτροπή ζήτησε επίσης από την Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών (ΕΒΑ), σε συνεργασία με την  ESMA και τον SSM, να αξιολογήσουν με ποιο τρόπο παρέχουν οι τράπεζες σήμερα υπηρεσίες μετασχηματισμού εξασφαλίσεων.

• Η ESMA και η EBA καλούνται επίσης να εξετάσουν τρόπους βελτίωσης της διαφάνειας και της προβλεψιμότητας των μοντέλων margins έναντι των πελατών και τις λεπτομέρειες βάσει των οποίων μπορούν να ενεργοποιούνται τα margin calls στις ενδοημερήσιες συναλλαγές. Επίσης καλούνται να διερευνήσουν εάν η ενεργοποίηση των margin calls εντός της ημέρας θα έπρεπε να ισχύουν για μη χρηματοοικονομικούς αντισυμβαλλομένους, όπως οι ενεργειακές επιχειρήσεις.

• Δεδομένης της αύξησης των τιμών της ενέργειας το 2022, η Επιτροπή κάλεσε τον ESMA να αξιολογήσει εάν πρέπει να αυξηθεί το εκκαθαριστικό όριο για τα εμπορεύματα και άλλα παράγωγα σε 4 δισ. ευρώ.

Επίσης, η Γενική Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Οικονομική Σταθερότητα (FISMA) θα προσκαλέσει, τις επόμενες ημέρες και εβδομάδες, εμπειρογνώμονες των κρατών μελών, καθώς και εκπρόσωπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του ESMA, της EBA, της ΕΚΤ και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικού Κινδύνου (ESRB) για να συζητήσουν τα μέτρα για να διευκόλυνση των margin των ενεργειακών επιχειρήσεων.

Οι τελικές αποφάσεις πάντως για όλα τα θέματα αυτά έχουν ακόμα πολύ δρόμο μπροστά τους, καθώς στην φάση αυτή το σχετικό έγγραφο της Κομισιόν αποσκοπεί κυρίως στην ενημέρωση των “27” χωρών-μελών για τις παρεμβάσεις που σχεδιάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις ενεργειακές αγορές.

Εν τω μεταξύ χθες η τιμή του αερίου TTF εκτινάχθηκε στα 208 ευρώ/MWh, μετά από ένα άλμα 19,654%, λόγω των διαρροών αερίου από τους αγωγούς Nord Stream 1 και 2. Ακόμα διερευνάται αν πρόκειται για σαμποτάζ, ατύχημα ή τεχνική βλάβη, το σίγουρο είναι όμως ότι κανένας από τους αγωγούς- που ήταν και οι δύο εκτός λειτουργίας- δεν θα μπορέσει να μεταφέρει ρωσικό αέριο στη Γερμανία για πολύ καιρό ακόμα.