Προ των πυλών βρίσκεται πλέον η επιβολή του φόρου άνθρακα στις εισαγωγές από τρίτες χώρες (CBAM), καθώς χθες το πρωί οι εκπρόσωποι των χωρών-μελών της ΕΕ κατέληξαν σε προκαταρκτική συμφωνία για το ζήτημα, ένα θέμα που αρχικά είχε προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από την ευρωπαϊκή, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής βιομηχανίας. Η εφαρμογή του μέτρου σταδιακά εξαλείφει τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπής ρύπων και αυξάνει το κόστος των εισαγωγών πρώτων υλών και άλλων προϊόντων, πράγμα που μπορεί να έχει τελικά επιπτώσεις και στις τιμές καταναλωτή.
Με τον Συνοριακό Μηχανισμό Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM), όπως είναι η πλήρης ονομασία του, η Ευρώπη επιδιώκει να ορίσει εισφορά για τα προϊόντα έντασης άνθρακα που εισάγονται στις ευρωπαϊκές αγορές. Στόχος είναι να προστατεύσει την ευρωπαϊκή βιομηχανία από φθηνότερα, πιο ρυπογόνα προϊόντα που εισάγονται από το εξωτερικό και να αποτρέψει κατά το δυνατόν τη μετεγκατάσταση κοινοτικών βιομηχανιών σε τρίτες χώρες με χαμηλότερο περιβαλλοντικό κόστος.
Η εφαρμογή του μέτρου θα εξαλείψει σταδιακά τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα που σήμερα διανέμονται στις ρυπογόνες βιομηχανίες, ακριβώς για να μπορούν να ανταγωνιστούν τα προϊόντα που παράγονται σε χώρες με φθηνότερο περιβαλλοντικό κόστος.
Με τη χθεσινή της απόφαση η Ευρώπη γίνεται η πρώτη στον κόσμο που θεσπίζει φόρο για τα εισαγόμενα προϊόντα έντασης άνθρακα.
Το μέτρο αρχικά θα ισχύει για εισαγωγές, προϊόντων όπως ο σίδηρος, ο χάλυβας, το τσιμέντο, το αλουμίνιο, τα λιπάσματα, η ηλεκτρική ενέργεια, το υδρογόνο, κάποιες πρόδρομες ουσίες και ορισμένα επεξεργασμένα προιόντα, καθώς και κάποιες έμμεσες εκπομπές ρύπων.
Κατά βάση πρόκειται για μία προκαταρκτική συμφωνία, καθώς για να τεθεί σε ισχύ πρέπει πρώτα να εγκριθεί από τους πρέσβεις των χωρών-μελών της ΕΕ στις Βρυξέλλες ( COREPER 1) και κατόπιν να ψηφιστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και να εγκριθεί επίσημα από τις χώρες-μέλη.
Εξάλλου μέσα στο Σαββατοκύριακο, στις διαπραγματεύσεις που ακολουθούν, θα πρέπει να συμφωνηθούν λύσεις για τη σταδιακή εξάλειψη των δωρεάν δικαιωμάτων και τις εξαγωγές. Ας σημειωθεί ότι η επίσημη έγκριση του κανονισμού για τον CBAM υπόκειται στην επίτευξη συμφωνίας σε όλα τα επιμέρους ζητήματα που προαναφέρθηκαν. Η συμφωνία αυτή θα αποτυπωθεί στην αναθεώρηση της Οδηγίας για τους Ρύπους.
Οπως προβλέπει η προκαταρκτική συμφωνία, το μέτρο θα ξεκινήσει να εφαρμόζεται από την 1η Οκτωβρίου 2023. Στην πρώτη, μεταβατική φάση θα περιοριστεί μόνον στην αναφορά των υποχρεώσεων. Καθώς θα επβάλλεται σταδιακά, θα αποσύρονται επίσης σταδιακά τα δωρεάν δικαιώματα εκπομπής CO2 από τις βιομηχανίες. H προθεσμία λήξης της δοκιμαστικής φάσης δεν έχει ακόμη αποφασιστεί και θα συζητηθεί σε περαιτέρω διαπραγματεύσεις στο τέλος της εβδομάδας.
Το μέτρο θεωρείται συμβατό με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου
Αξίζει να σημειωθεί ότι η χθεσινή συμφωνία επιτεύχθηκε μία ημέρα μετά την ανακοίνωση από την Ομάδα των 7 πλουσιότερων χωρών (G-7), της δημιουργίας μιας «διεθνούς λέσχης για το κλίμα», με στόχο την προώθηση της πιο πράσινης βιομηχανίας.
Η βαριά βιομηχανία της Ευρώπης, όπως και η ελληνική, που είχαν αντιδράσει έντονα στα αρχικά σχέδια της Κομισιόν για τον CBAM, παραμένουν επιφυλακτικές μέχρι να μελετήσουν το τελικό κείμενο της πρότασης, όπως διαμορφώθηκε χθες. Αναλυτές εκτιμούν ότι μπορεί η τελευταία αυτή εκδοχή του Μηχανισμού να είναι ελαφρώς ηπιότερη από την αρχική δεν παύουν όμως να ανησυχούν για το έμμεσο κόστος που θα προσθέσει στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, σε μία περίοδο βαθειάς ενεργειακής κρίσης, που έχει ήδη εκτοξεύσει το κόστος παραγωγής.
