Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Πολωνία και η Ισπανία έχουν ήδη ανακοινώσει σχέδια να αποχωρήσουν από τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας του 1998 -η Ιταλία έφυγε το 2016-, εντείνοντας την πίεση προς τις Βρυξέλλες ώστε να συντονίσουν μια γενικευμένη αποχώρηση σε ολόκληρη την ΕΕ.
Ανεπίσημο έγγραφο που κοινοποιήθηκε σε χώρες της ΕΕ, από την Κομισιόν και το οποίο διέρρευσε στον Τύπο, αναφέρει ότι η «πιο επαρκής» επιλογή θα ήταν να αποχωρήσουν η ΕΕ και τα 27 κράτη μέλη της.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απαριθμεί, πράγματι, εναλλακτικές επιλογές, όπως η επικύρωση της εκσυγχρονισμένης ΣΕΚ και η αποχώρηση στη συνέχεια ή η αποχώρηση και η παραχώρηση παρέκκλισης για την παραμονή ορισμένων χωρών της ΕΕ. Όμως κανένα από αυτά δεν θεωρείται ότι γίνεται πρακτικά.
Υπενθυμίζεται πως η Συνθήκη, που έχει περισσότερους από 50 υπογράφοντες, συμπεριλαμβανομένων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχεδιάστηκε για να προστατεύει τις εταιρείες στον κλάδο της ενέργειας, επιτρέποντάς τους να μηνύσουν τις κυβερνήσεις για πολιτικές που επηρεάζουν τις επενδύσεις τους. Όμως, τα τελευταία χρόνια έχει χρησιμοποιηθεί για να αμφισβητήσει πολιτικές που απαιτούν το κλείσιμο των μονάδων ορυκτών καυσίμων – εγείροντας ανησυχίες ότι αποτελεί εμπόδιο για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
«Η αποχώρηση της ΕΕ και της Ευρατόμ από τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας φαίνεται να είναι αναπόφευκτη», ανέφερε το σχετικό «non-paper». Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιβεβαίωσε ότι θα συνιστούσε έξοδο από την ΕΕ και θα παρουσίαζε την πρόταση σε διπλωμάτες από χώρες μέλη σε συνάντηση την περασμένη Τρίτη. Το έγγραφο της Επιτροπής σημείωνε ότι πολλοί παράγοντες οδήγησαν σε αυτήν την αξιολόγηση.
Τα μέλη της Συνθήκης συμφώνησαν σε ορισμένες μεταρρυθμίσεις πέρυσι, αλλά οι χώρες της ΕΕ τις απέρριψαν -πράγμα που σημαίνει ότι η μη μεταρρυθμισμένη συνθήκη με ισχυρότερη προστασία των επενδύσεων συνεχίζει να ισχύει. Το να παραμείνει μέρος αυτής της συνθήκης θα «υπονόμευε ξεκάθαρα» τους κλιματικούς στόχους της ΕΕ, είπε η Επιτροπή. Δεδομένου του αριθμού των χωρών που αποχωρούν μεμονωμένα, η επαναδιαπραγμάτευση της συνθήκης δεν φαίνεται εφικτή, πρόσθεσε. «Ως αποτέλεσμα, η αποχώρηση της ΕΕ και της Ευρατόμ από τη Συνθήκη για τον Χάρτη Ενέργειας φαίνεται να είναι αναπόφευκτη…».
Μια έξοδος από την ΕΕ θα απαιτούσε υποστήριξη από τουλάχιστον 15 χώρες της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το οποίο έχει ήδη υποστηρίξει ένα ανάλογο ψήφισμα.
Ακόμη και αν οι χώρες αποχωρήσουν, μια «ρήτρα λήξης ισχύος» σημαίνει ότι η συνθήκη θα εξακολουθήσει να προστατεύει τις υπάρχουσες επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα για 20 χρόνια. Ως εκ τούτου, οι χώρες της ΕΕ θα μπορούσαν να συμφωνήσουν μεταξύ τους να μην εφαρμόσουν αυτή τη ρήτρα – καθώς οι περισσότερες ενεργειακές επενδύσεις στην επικράτειά τους πραγματοποιούνται από εταιρείες της ΕΕ. Βεβαίως, θα πρέπει να συμφωνήσουν σε μια τέτοια συμφωνία με άλλα πρόθυμα μέλη της συνθήκης για να αποφύγουν μελλοντικές αγωγές όπως από την Ιαπωνία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Βρετανία πρώην χώρα-μέλος της ΕΕ. Προς το παρόν, κανένα συμβαλλόμενο μέρος εκτός ΕΕ δεν έχει δηλώσει ότι θα είναι ανοιχτό σε μια τέτοια λύση. Υπό αυτές τις συνθήκες, το έγγραφο υποστηρίζει την επιδίωξη τόσο εσωτερικής συμφωνίας ΕΕ όσο και χωριστών διμερών συμφωνιών για την εξουδετέρωση της ρήτρας λήξης ισχύος του ECT.
Το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί απλώς να είναι πρόθυμο να αποσυρθεί και στην πραγματικότητα μπορεί να υπάρχει περισσότερος χώρος για ελιγμούς από ό,τι θα φανταζόταν κανείς», εκτιμά αναλυτής διεθνούς δικαίου στο Διεθνές Ινστιτούτο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (IISD).
Η Ελβετία και η Ιαπωνία μπορεί να είναι πιο δύσκολο να πειστούν. Πράγματι, η Ελβετία επιλέγεται συχνά ως έδρα σε διαιτησίες επενδυτών-κρατών και η χώρα θα μπορούσε να γίνει «προορισμός για αγορές φόρουμ της επιλογής» για εταιρείες που αναζητούν ένδικα μέσα από τα δικαστήρια ECT.
