Mάχη για επιδοτήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα εξακολουθούν να δίνουν οι ελληνικές βιομηχανίες, όπως και οι ομοειδείς επιχειρήσεις σε όλη την ΕΕ, καθώς η ενεργειακή κρίση και οι προκλήσεις της πράσινης μετάβασης κατέδειξαν πως η πολιτική για την ηλεκτρική ενέργεια παίζει καταλυτικό ρόλο για τη βιομηχανική πολιτική.
Mάλιστα, οι επιδοτήσεις που έχουν χορηγήσει τα τελευταία χρόνια πολλές ευρωπαϊκές χώρες για την επιδότηση του βιομηχανικού ρεύματος ώστε να παραμείνει ανταγωνιστικό, λειτουργούν άνισα, αφού όλες οι χώρες δεν έχουν τις ίδιες δυνατότητες, με την Ελλάδα μάλιστα να καθυστερεί να εφαρμόσει ακόμα και τα προβλεπόμενα από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς και την εγχώρια νομοθεσία. Είναι χαρακτηριστικό ότι, η ΕΒΙΚΕΝ, ο φορέας που εκπροσωπεί τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, διεκδικεί με επανειλημμένες επιστολές προς την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος- Ενέργειας το μειωμένο βιομηχανικό ΕΤΜΕΑΡ που δικαιούνται οι παραγωγικές μονάδες της Μέσης Τάσης ή τις αποζημιώσεις για την αντιστάθμιση του κόστους ρύπων, προκειμένου να περιοριστεί το ενεργειακό κόστος, καθιστώντας ανταγωνιστική την εγχώρια βιομηχανία, εντός και εκτός Ευρώπης.
Μόνον για την αντιστάθμιση του 2023, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της ΕΒΙΚΕΝ, το συνολικό ποσό που πρέπει να δοθεί στη βιομηχανία, με βάση τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς, είναι 305 εκατ. ευρώ, αλλά όπως φαίνεται διαθέσιμα είναι μόνο 165 εκατ. ευρώ. Για το 2022 διατέθηκαν 170 εκατ. ευρώ και καλύφθηκε η βασική αποζημίωση, χωρίς όμως την πρόσθετη αποζημίωση που δικαιούντο οι κλάδοι που πλήττονται περισσότερο, όπως τα μέταλλα, που καλύφθηκαν μόνον κατά το 1/3, καθώς οι δικαιούχοι δεν έλαβαν περί τα 20 εκατ ευρώ.
“Οι όποιες εξαγγελίες της κυβέρνησης για μέτρα υπέρ της βιομηχανίας ξεθωριάζουν αφού δεν ικανοποιούνται, ούτε τα ελάχιστα που ήδη προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα οποία έχουν ήδη λάβει οι Ευρωπαίοι ανταγωνιστές της ελληνικής βιομηχανίας» ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της ΕΒΙΚΕΝ κ. Αντώνης Κοντελέων.
Πάντως, μέτρα μείωσης του ενεργειακού κόστους διεκδικούν οι βιομηχανίες σε όλη την ΕΕ, με τις κυβερνήσεις να βρίσκουν κατά καιρούς διάφορες φόρμουλες για να τις επιδοτήσουν.
Οσο προχωρά ο εξηλεκτρισμός της οικονομικής δραστηριότητας και η διείσδυση των ΑΠΕ στο σύστημα, η αντιμετώπισή του ενεργειακού κόστους θα γίνεται όλο και πιο επιτακτική, αν θέλει η Ευρώπη να διατηρήσει τη βιομηχανία της.
Κορυφαία στελέχη του Bruegel, του σημαντικότερου ίσως think tank των Βρυξελλών, επισημαίνουν ότι ο ρόλος των εθνικών κυβερνήσεων στον καθορισμό των τελικών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας έχει γίνει κεντρικό θέμα συζήτησης για τη βιομηχανική πολιτική. Τα διαφορετικά τιμολόγια ανά κατηγορία πελατών, καθώς και η κατανομή των φόρων και των τελών προκαλούν μία τεράστια απόκλιση στις τελικές τιμές που πληρώνουν οι διάφορες ομάδες καταναλωτών στην ίδια αγορά.
Ταυτόχρονα, η ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης εξαρτάται από την αύξηση του εξηλεκτρισμού της οικονομίας και την αύξηση του μεριδίου της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες πηγές. Και οι δύο αυτοί παράγοντες θα αυξήσουν τον συσχετισμό των φόρων, τελών και των ρυθμιζόμενων χρεώσεων στους λογαριασμούς ρεύματος.
Η οξεία φάση της ενεργειακής κρίσης μπορεί να έχει παρέλθει όμως οι ανησυχίες για τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα αυξάνονται, δημιουργώντας πολιτικές πιέσεις στις κυβερνήσεις για να συνεχίσουν την πολιτική των επιδοτήσεων ή των φορολογικών απαλλαγών, σημειώνουν οι αναλυτές του Bruegel.
Ενδεικτικά είναι τα παραδείγματα της Γαλλίας και της Γερμανίας, της πρώτης για τον τρόπο με τον η κρατική εταιρία ηλεκτρισμού EDF πουλά την πυρηνική ενέργεια και της δεύτερης για την επιθετική επιδότηση των τιμών ηλεκτρισμού για τις επιχειρήσεις έντασης ενέργειας. Σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ακολουθούν και άλλες χώρες, εν εν μέσω μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής συζήτησης σχετικά με τη μεταρρύθμιση των κανόνων που διέπουν τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ.
Πρόκειται για εξελίξεις ιδιαίτερα σημαντικές επειδή τα επόμενα χρόνια οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ξοδέψουν δισεκατομμύρια ευρώ για να εκσυγχρονίσουν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και να τα καταστήσουν ικανά να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις του μεγάλου όγκου των ΑΠΕ.
Σύμφωνα με τα στελέχη του Bruegel, ο διάλογος θα πρέπει να περιστραφεί γύρω από πέντε βασικά ζητήματα , τα οποία επί του παρόντος δεν συζητούνται επαρκώς στις διαβουλεύσεις για την Ενέργεια και τη Βιομηχανική Πολιτική.
Το πρώτο ερώτημα είναι εάν η χρηματοδότηση του εξηλεκτρισμού της οικονομίας θα πρέπει να αντληθεί μέσω των τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας ή της γενικής φορολογίας. Ιστορικά, οι κυβερνήσεις ανακτούν το κόστος για την επιδότηση των ΑΠΕ και την επέκταση του δικτύου μέσω των τιμολογίων ηλεκτρικής ενέργειας, ωστόσο τα τελευταία δύο χρόνια μετατόπισαν μεγάλα μερίδια αυτών των δαπανών στον κρατικό προϋπολογισμό για να προστατεύσουν τους καταναλωτές από τις υψηλές τιμές ενέργειας. Αυτή η δυναμική μπορεί να είναι ευνοϊκή για την ενθάρρυνση του εξηλεκτρισμού της οικονομίας. Ωστόσο, η μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω επιδοτήσεων και άλλων παρεμβάσεων από τον κρατικό προϋπολογισμό, περιορίζει τα κίνητρα για ενεργειακή απόδοση και εξοικονόμηση.
Το δεύτερο ερώτημα αφορά στον τρόπο κατανομής της φορολογίας μεταξύ νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Η μέχρι σήμερα πρακτική των ευρωπαϊκών χωρών είναι να επιβάλλουν μεγαλύτερο μερίδιο φόρων στα νοικοκυριά για την επιδότηση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας των επιχειρήσεων. Καθώς οι κυβερνήσεις πιέζουν τα νοικοκυριά να εγκαταστήσουν αντλίες θερμότητας και να υιοθετήσουν ηλεκτρικά οχήματα, τόσο θα αυξάνονται και οι κοινωνικές πιέσεις για την αντιστροφή αυτής της πολιτικής. Ταυτόχρονα, οι ανησυχίες για τη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα προσανατολίζουν τις κυβερνήσεις στη μείωση της φορολογίας για τις ενεργοβόρες βιομηχανίες και τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
Το τρίτο ζήτημα που τίθεται είναι εάν οι ενεργοβόρες βιομηχανίες θα πρέπει να επωφελούνται από τη χαμηλότερη φορολογία/επιδοτήσεις στο ρεύμα σε σχέση με τις μη- ενεργοβόρες επιχειρήσεις. Το Bruegel δικαιολογεί κάποιο επίπεδο στήριξης ως αντιστάθμιση για το υψηλότερο κόστος εκπομπών CO2 στην ΕΕ σε σύγκριση με τους διεθνείς ανταγωνιστές. Aπό την πλευρά τους οι περισσότερες κυβερνήσεις θεωρούν ότι οι επιχειρήσεις έντασης ενέργειας παρέχουν πολλαπλά οικονομικά οφέλη για την ασφάλεια κλπ όπως πχ η κατασκευή χάλυβα. Σύμφωνα με τους αναλυτές του ευρωπαϊκού think tank όμως, οι εταιρείες έντασης ενέργειας παράγουν συνήθως χαμηλότερη προστιθέμενη αξία ανά μονάδα κατανάλωσης ηλεκτρισμού και απασχολούν λιγότερα άτομα.
Ως τέταρτο ερώτημα, τα στελέχη του Bruegel θέτουν το ενδεχόμενο συμβιβασμών για την προσέλκυση νέων εργοστασίων παραγωγής καθαρής τεχνολογίας, η οποία, κατά κανόνα, περιλαμβάνει πολλά στάδια παραγωγής υψηλής έντασης ηλεκτρικής ενέργειας, όπως τον καθαρισμό του πολυπυριτίου για ηλιακούς συλλέκτες ή την παραγωγή κυψελών μπαταρίας. Ακριβώς όπως, οι κλασικές ενεργοβόρες βιομηχανίες, έτσι και οι μονάδες παραγωγής καθαρής τεχνολογίας έρχονται αντιμέτωπες με τα ίδια προβλήματα ενεργειακού κόστους και ανταγωνισμού. Πρόκειται για εγκαταστάσεις που καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες ενέργειας και αν η Ευρώπη θέλει να προσελκύσει και να διατηρήσει εντός των τειχών τη νέα βιομηχανία παραγωγής καθαρής τεχνολογίας θα πρέπει να διαμορφώσει και την κατάλληλη πολιτική για το ενεργειακό κόστος.
Το πέμπτο και τελευταίο ερώτημα που θέτουν οι αναλυτές του Bruegel είναι αν θα πρέπει να προτιμηθεί ο συντονισμός των ενεργειακών επιδοτήσεων από την ΕΕ αντί των μεμονωμένων εθνικών δράσεων, που εκτός των άλλων προκαλούν και έναν άνισο ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών, καθώς οι εθνικές επιδοτήσεις έχουν διασυνοριακές επιπτώσεις.
Η απάντηση στα 5 αυτά ερωτήματα θα καθορίσει τον μελλοντικό χαρακτήρα της ενιαίας αγοράς της ΕΕ, αλλά και την τροχιά της οικονομικής ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης
