Σοβαρές είναι οι αντιδράσεις των εταιριών ηλεκτρισμού, εντός και εκτός Ελλάδος, για την  πρόθεση της Κομισιόν να επιβάλλει νέα κριτήρια στους μελλοντικούς διαγωνισμούς για την εγκατάσταση ΑΠΕ, στα οποία δεν θα περιλαμβάνεται η τιμή. Κοινή ανησυχία της αγοράς είναι ότι τα “κριτήρια εκτός τιμής” θα οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση του κόστους των ΑΠΕ και κατ’ επέκταση της τιμής του ηλεκτρισμού, σε μία προσπάθεια της ΕΕ να στηρίξει την παραπαίουσα ευρωπαϊκή παραγωγή κυρίως φωτοβολταϊκών συστημάτων, που έχουν περιθωριοποιηθεί στη αγορά από τα κατά τρεις φορές φθηνότερα κινεζικά φωτοβολταϊκά. 

Τα  κριτήρια εκτός τιμής εστιάζονται στη βιωσιμότητα και ανθεκτικότητα, καθώς και ευρύτερους κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς αλλά και τεχνικούς στόχους. Εχουν ενταχθεί στον Κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης NZIA (Net Zero Industrial Act) , την Πράξη για το Καθαρό Μηδενικό αποτύπωμα της Βιομηχανίας, ο οποίος βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο των  διαπραγματεύσεων για την υιοθέτηση του. Τα «κριτήρια εκτός τιμής» θα καθορίζουν το 50% της αξιολόγησης των έργων ΑΠΕ.  

Στις αιτιάσεις της αγοράς, η ΕΕ απαντά ότι το μέτρο στοχεύει συνολικά στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής “πράσινης” παραγωγής, όπως  οι  νέες τεχνολογίες χαμηλού άνθρακα όπως η αντλίες θερμότητας, η αποθήκευση, οι μπαταρίες, οι τεχνολογίες δικτύου, ο εξοπλισμός ηλεκτρόλυσης κλπ. Κοινό μυστικό είναι πάντως ότι ο πραγματικός στόχος είναι να περιορίσει την εξάρτηση από τρίτες χώρες και κυρίως από την Κίνα, της οποία τα προϊόντα πράσινης εφαρμοσμένης τεχνολογίας και κυρίως τα φωτοβολταϊκά, έχουν πλημμυρίσει την αγορά. 

Οσον αφορά στα φωτοβολταϊκά η Ευρώπη δείχνει να έχει χάσει το παιχνίδι . Το Πεκίνο ελέγχει πάνω από το 80% της παγκόσμιας παραγωγικής ικανότητας και η Ευρώπη μόλις το 3% των Φ/Β που εγκαταστάθηκαν το 2023 στις χώρες της ΕΕ.

Όπως επισημαίνουν στελέχη εταιριών, αν τελικώς κυριαρχήσουν τα κριτήρια εκτός τιμής στα φωτοβολταϊκά και σε άλλες ΑΠΕ, το κόστος των εγκαταστάσεων στην ΕΕ σε συνδυασμό και με τα υψηλά επιτόκια, μπορεί να οδηγήσει στη ματαίωση επενδύσεων και στη μη επίτευξη των στόχων που έχουν θέσει οι Βρυξέλλες για διείσδυση των ΑΠΕ ως το 2030.  

Μόνον για τα τα φωτοβολταϊκά ο στόχος είναι ως το τέλος της δεκαετίας να εγκατασταθούν περισσότερα από 600 GW ηλιακής ισχύος, η οποία είναι πολύ υψηλότερη από τις δυνατότητες παραγωγής της ευρωπαϊκής βιομηχανίας τα επόμενα έξι χρόνια.( περί τα 5 GW το 2023)

Στην περίπτωση που τα κριτήρια εκτός τιμής ισχύσουν τελικώς και για τους διαγωνισμούς εγκατάστασης φωτοβολταϊκών, πολλές εταιρίες που έχουν προχωρήσει τα στάδια της αδειδότησης και δεν έχουν εγκαταστήσει τα έργα, κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωπες με μία τεράστια αύξηση του κόστους

Μεγάλοι ελληνικοί ενεργειακοί όμιλοι που συμμετέχουν στις δημοπρασίες έργων ΑΠΕ αλλά και μικρότερες εταιρίες θεωρούν ότι τα μέτρα άμεσης στήριξης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας παραγωγής τεχνολογιών καθαρής ενέργειας θα ήταν καταλληλότερα από τα έμμεσα μέτρα, όπως τα «κριτήρια εκτός τιμής» στις δημοπρασίες ΑΠΕ για τη στήριξη της τοπικής παραγωγής.

Εταιρίες ελληνικές και ξένες υπογραμμίζουν επίσης τη διαφορά μεταξύ των διαφόρων τύπων ΑΠΕ όσον αφορά τις αλυσίδες εφοδιασμού, τις δομές κόστους, τις επιπτώσεις στη χρήση γης και άλλους κοινωνικούς στόχους, τονίζοντας ότι  τα «κριτήρια εκτός τιμής» θα πρέπει να σχεδιαστούν με τρόπο που να  ανταποκρίνονται στα τεχνολογικά χαρακτηριστικά και τις προκλήσεις των αντίστοιχων τεχνολογιών, είτε είναι ηλιακή, χερσαία αιολική ή υπεράκτια. Προσθέτουν δε ότι όσο πιο περιοριστικά είναι τα κριτήρια, τόσο λιγότεροι φορείς εμπλέκονται στη διαδικασία υποβολής προσφορών, ο ανταγωνισμός μειώνεται και η τιμή ανεβαίνει. 

Τέλος ζητούν οι δημοπρασίες να περιλαμβάνουν και ένα μηχανισμό τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των προσφορών, λόγω του μεγάλου χρονικού διαστήματος που μεσολαβεί από την υποβολή της προσφοράς σε μία δημοπρασία ως την υλοποίηση του έργου, επισημαίνοντας ότι στο μεσοδιάστημα μπορεί να έχουν αυξηθεί σημαντικά οι τιμές του εξοπλισμού και των άλλων υλικών.