H αύξηση των τιμών της ενέργειας από το 2021 και μετά κατάφερε ένα καίριο πλήγμα στη βαριά βιομηχανία της Ευρώπης, αυξάνοντας κατακόρυφα τη συμμετοχή του ενεργειακού κόστους στο συνολικό κόστος παραγωγή και μάλιστα σε πολλαπλάσιο βαθμό σε σχέση με τη Βόρειο Αμερική και άλλους ανταγωνιστές από τρίτες χώρες.

Μελέτη που εκπόνησε η Trinomics για λογαριασμό της γενικής διεύθυνσης Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατέδειξε αύξηση από 20% ως και 55% του ενεργειακού κόστους για τις μεγάλες βιομηχανίες, κυρίως σε  κλάδους όπως τα σιδηροκράματα και το πυρίτιο με συμμετοχή 38% στο κόστος παραγωγής, το πρωτογενές αλουμίνιο με 34% και τον ψευδάργυρο με 22% 

‘Οπως επισημαίνει η μελέτη, στις χώρες του G-20, εκτός ΕΕ, οι τομείς της μεταποίησης έχουν πολύ πιο χαμηλό  ενεργειακό κόστος, χάρη στις άφθονες εγχώριες πηγές ενέργειας, την απουσία αυστηρών πολιτικών καθαρής ενέργειας και κλίματος αλλά και στις ενεργειακές επιδοτήσεις.

Η έρευνα της Trinomics αφορά στις τιμές και στο κόστος της ενέργειας στην Ευρώπη από το 2010 έως τα μέσα του 2023 .

Σύμφωνα με την έκθεση, οι τιμές χονδρικής ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου παραμένουν υψηλότερες από ό,τι πριν από την κρίση και είναι περίπου διπλάσιες σε σχέση με τα ιστορικά τους επίπεδα, παρά τη σημαντική πτώση από τα τέλη του 2022.

Το πρώτο εξάμηνο του 2023 κυμαίνονταν από 70 έως 120 ευρώ/MWh και ήταν 2 έως 5 φορές υψηλότερες από ό,τι στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της κρίσης. Κατά την προ κρίσης περίοδο, από το 2015 έως το 2019, οι μέσες  τιμές χονδρικής ηλεκτρισμού στην Ευρώπη κυμάνθηκαν μεταξύ 40 και 60 ευρώ/MWh. 

Οι προοπτικές της αγοράς για το 2024 έχουν βελτιωθεί παραμένουν όμως κίνδυνοι που σχετίζονται με την ανάκαμψη της ζήτησης στην Ασία, τις ακραίες καιρικές συνθήκες, τις μειώσεις στις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου και τις ένοπλες συγκρούσεις.

Απο τις διαπιστώσεις της μελέτης προκύπτει ότι : 

Oι επιπτώσεις του αυξανόμενου ενεργειακού κόστους ήταν πολύ μεγάλες για την ευρωπαϊκή βιομηχανία και συγκεκριμένα:  

• Οι τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 2-3 φορές το 1ο τρίμηνο του 2022 σε σύγκριση με το 2021 πλήττοντας ιδιαίτερα έξι βιομηχανικούς τομείς και συγκεκριμένα το αλουμίνιο, τα σιδηροκράματα και το πυρίτιο, τον ψευδάργυρο, τα κεραμικά, το γυαλί και τα λιπάσματα.
• Οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας σχεδόν τριπλασιάστηκαν για το πρωτογενές αλουμίνιο έως το 1ο τρίμηνο του 2022 (από 56,79 ευρώ/MWh το 2021 σε 153,68 ευρώ/MWh το πρώτο τρίμηνο του 2022). Διπλασιάστηκε για τα σιδηροκράματα και το πυρίτιο (από 85,41 ευρώ/MWh σε 156,77 ευρώ/MWh) και αυξήθηκε από 49,6 ευρώ/MWh σε 67,3 ευρώ/MWh για τον ψευδάργυρο.

Οι υψηλότερες τιμές ενέργειας μεταφράζονται σε υψηλότερο απόλυτο και σχετικό ενεργειακό κόστος στο συνολικό κόστος παραγωγής. Έτσι:

• Το μέσο μερίδιο του ενεργειακού κόστους έχει αυξηθεί κατά 20-55% μεταξύ του 2021 και του πρώτου τριμήνου του 2022.
• Το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας ως μερίδιο του κόστους παραγωγής το 1ο τρίμηνο του 2022 ανήλθε σε 49,1% για το πρωτογενές αλουμίνιο, 49,4% για σιδηροκράματα και πυρίτιο και 27,4% για τον ψευδάργυρο.
• Οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας εκτινάχθηκαν στα ύψη για όλους τους τομείς το 1ο τρίμηνο του 2022. Η μέση τιμή ηλεκτρικής ενέργειας αυξήθηκε σε εύρος 153-208 ευρώ/MWh για όλους τους τομείς εκτός από τον ψευδάργυρο, ο οποίος έδειξε κατά μέσο όρο 67 ευρώ/MWh.
• Τα υψηλότερα μερίδια ενεργειακού κόστους στο κόστος παραγωγής εντοπίστηκαν στα Σιδηροκράματα - Πυρίτιο (37,9%) και στο πρωτογενές αλουμίνιο (34,3%).

’Οπως υπογραμμίζει η μελέτη, η κρίση έδειξε ότι οι τιμές της ενέργειας εξακολουθούν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανταγωνιστικότητα αρκετών τομέων : 

. Άμεσο ήταν το αποτέλεσμα της ραγδαίας αύξησης των τιμών της ενέργειας στην περιστολή της παραγωγής και στην παύση λειτουργίας των εργοστασίων, ειδικά στους τομείς  του αλουμινίου, των σιδηροκραμάτων και του πυριτίου και του ψευδαργύρου.

- Ορισμένοι τομείς δεν μπόρεσαν να μετακυλίσουν, τουλάχιστον εν μέρει, την αύξηση του ενεργειακού κόστους στους καταναλωτές, παρά τις αυξήσεις των τιμών των προϊόντων στον κλάδο, ειδικότερα αυτοί που είναι εκτεθειμένοι στο διεθνές εμπόριο, (αλουμίνιο,  σιδηροκράμματα, πυρίτιο, ψευδάργυρος κλπ ) 

- Για να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, πολλές βιομηχανίες μετατόπισαν τις ώρες παραγωγής ώστε να συμπέσουν με τις χαμηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην αγορά spot, απέλυσαν προσωπικό ή εφάρμοσαν υποχρεωτική άδεια άνευ αποδοχών ή διακοπής (με μειωμένο μισθό), μείωσαν τις επενδύσεις στα ελάχιστα επίπεδα, βελτιστοποίησαν  διαδικασίες και υλικοτεχνική υποστήριξη.

Παράλληλα οι βιομηχανίες στην ΕΕ αύξησαν τη χρήση των πράσινων PPAs από 0,5 GW το 2014 σε 24 GW το 2021. Μόνον, το 2021, η αγορά PPAs αυξήθηκε κατά 8,8 GW, με πρωταγωνιστές, τις χώρες της Ιβηρικής (φωτοβολταϊκά), τη Γερμανία (Ηλιακά και Αιολικά), το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο (αιολικά) και τις σκανδιναβικές  χώρες, όπου αυξήθηκαν σημαντικά τα  PPAs με αιολικούς σταθμούς.