Το Ευρωκοινοβούλιο καλεί την Κομισιόν να μην αναγνωρίσει καθεστώς οικονομίας της αγοράς στην Κίνα. Οι ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ δεν εκπληρώνει τα κριτήρια. Το ψήφισμα εγκρίθηκε την περασμένη εβδομάδα με συντριπτική πλειοψηφία, αλλά δεν είναι δεσμευτικό. Η υπόθεση έχει προϊστορία: το 2001 η Κίνα προσχώρησε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) με προοπτική να λάβει το «καθεστώς οικονομίας της αγοράς» μέσα σε 15 χρόνια. Η Κομισιόν καλείται να διασαφηνίσει τη στάση της μέχρι το φθινόπωρο. Τελικά, είναι η Κίνα «οικονομία της αγοράς»; Για την ευρωβουλευτή της Ν.Δ. Μαρία Σπυράκη, η απάντηση είναι σαφής: «Η απάντηση είναι ʻόχιʼ. 

Είναι ʻόχιʼ γιατί δεν τηρεί όλους τους κανόνες και τα κριτήρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Είναι ʻόχιʼ γιατί έχει εμφανιστεί σε πολλές περιπτώσεις να κάνει υπερσυγκέντρωση προϊόντων χαμηλής τιμής, το λεγόμενο ʻντάμπινγκʼ. Να επιχειρεί δηλαδή να πουλήσει στην ΕΕ με τιμές χαμηλότερες, ακόμη και από τις τιμές που έχει στην εγχώρια ζήτηση η Κίνα. Θα αναφέρω μόνο δύο παραδείγματα: τον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας, όπου η Κίνα έχει πάρει το 65% της παγκόσμιας παραγωγής και αυτό το οφείλει κυρίως σε πρακτικές ντάμπινγκ, και βεβαίως τον κλάδο του χάλυβα, όπου τα πράγματα είναι πολύ άσχημα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία: χάθηκαν 85.000 θέσεις εργασίας από το 2008, δηλαδή χάθηκε για την Ευρώπη το 20% της εργασιακής αγοράς εξαιτίας του αθέμιτου ανταγωνισμού που ασκεί η Κίνα».

Το παράδειγμα της χαλυβουργίας επικαλείται, μεταξύ άλλων, και ο γερμανός ευρωβουλευτής Ντάνιελ Κασπάρυ, αντιπροτείνοντας μία ισχυρή ευρωπαϊκή νομοθεσία αντι-ντάμπινγκ. «Είναι σαφές ότι η Κίνα δεν είναι οικονομία της αγοράς, αλλά κρατική οικονομία με κεντρικό σχεδιασμό και πολλές στρεβλώσεις του ανταγωνισμού» επισημαίνει ο γερμανός πολιτικός. «Πρέπει να μπορούμε να αμυνθούμε σε αυτές τις στρεβλώσεις, για εμάς τους Χριστιανοδημοκράτες αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Ήδη πριν από πέντε χρόνια οι Κινέζοι είχαν πλημμυρίσει την ευρωπαϊκή αγορά με παπούτσια, πριν από δύο-τρία χρόνια είχαμε μία παρόμοια κατάσταση στα ηλιακά πάνελ, σήμερα την έχουμε στον χάλυβα, με αποτέλεσμα δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι να φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους».

Θέλει δύο το «τανγκό» της εμπορικής συνεργασίας

Ιδιαίτερα ο κλάδος της χαλυβουργίας ασκεί έντονη πίεση στην Κομισιόν για την προστασία της εγχώριας παραγωγής απέναντι σε φθηνές κινεζικές εξαγωγές. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συζήτησης στο Ευρωκοινοβούλιο εργάτες μετάλλου από τη Γερμανία διαδήλωναν την αντίθεσή τους στο «άνοιγμα» προς την Κίνα έξω από το κτίριο του Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο. Όπως επισημαίνει η Μαρία Σπυράκη, το γεγονός και μόνο ότι οι εμπορικές συναλλαγές ΕΕ-Κίνας φτάνουν το 1 δισεκατομμύριο ευρώ την ημέρα, δεν επαρκεί για να αναγνωριστεί η Κίνα ως «οικονομία της αγοράς». Πρέπει όμως να βρεθεί μία λύση, επισημαίνει, η οποία θα εξασφαλίζει τον δίκαιο ανταγωνισμό και την πρόσβαση ευρωπαϊκών προϊόντων στην κινεζική αγορά. 

«Υπάρχουν μία σειρά προϊόντα από την πλευρά της ΕΕ, τα οποία πρέπει να προωθηθούν προς την Κίνα με ίσους όρους. Ένα από αυτά είναι και το γούνινο ρούχο, ενδιαφέρει πάρα πολύ τους εξαγωγείς της δυτικής Μακεδονίας. Υπάρχουν όμως και μία σειρά προϊόντα από την πλευρά της Κίνας, τα οποία έρχονται στην Ευρώπη με πολύ χαμηλές τιμές που νοθεύουν τον ανταγωνισμό και αυτό δημιουργεί τεράστια προβλήματα. Για να χορέψουμε αυτό το τανγκό σε κάθε περίπτωση χρειάζονται δύο. Η ΕΕ και η Κίνα είναι οι δύο μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι στον κόσμο. Είναι προς αμοιβαίο όφελος η Κίνα να συμμορφωθεί, να τηρήσει τους κανόνες και η Κομισιόν να το καταστήσει σαφές».

Εδώ όμως φαίνεται ότι υπάρχει μία παρεξήγηση: για το Πεκίνο η προσχώρηση στον ΠΟΕ αποτελούσε ρητή δέσμευση για παροχή «καθεστώτος οικονομίας της αγοράς» εντός 15ετίας, ενώ για πολλούς Ευρωπαίους η «οικονομία της αγοράς» προϋποθέτει και συγκεκριμένα κριτήρια, όπως η αποφυγή πρακτικών ντάμπινγκ. Το Κοινοβούλιο θεωρεί ότι το Πεκίνο δεν εκπληρώνει αυτά τα κριτήρια καθώς, όπως επισημαίνεται στο ψήφισμά του, 56 από τα τρέχοντα 73 μέτρα αντιντάμπινγκ της ΕΕ εφαρμόζονται σήμερα σε εισαγωγές από την Κίνα. «Τι γίνεται όμως με την υπόσχεση που η Κίνα θεωρεί ότι έλαβε το 2001;» ρωτάμε τον Ντάνιελ Κασπάρυ. «Δεν θα ήθελα να συζητήσω για το αν και τί είδους υποσχέσεις είχαν δοθεί εκείνη την εποχή, υπάρχουν διαφορετικές νομικές ερμηνείες γι αυτό το ζήτημα» λέει ο γερμανός ευρωβουλευτής. «Για μένα η ουσία είναι ότι δεν είναι οικονομία της αγοράς, είτε λάβουν την πλακέτα που λέει ʻοικονομία της αγοράςʼ είτε δεν τη λάβουν. Και στις δύο περιπτώσεις πρέπει να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια, ώστε να προστατέψουμε τις θέσεις εργασίας στην Ευρώπη. Και για να γίνει αυτό, χρειαζόμαστε ένα αποτελεσματικό εργαλείο εμπορικής προστασίας».

«Ναι μεν, αλλά» από την Κομισιόν;

Θεωρητικά η Κομισιόν έχει τρεις επιλογές: να αναγνωρίσει την Κίνα ως «οικονομία της αγοράς», να μην την αναγνωρίσει ή να συνδέσει την αναγνώριση με προσωρινούς μηχανισμούς προστασίας σε συγκεκριμένους κλάδους. Στις αρχές του 2016 πηγές της Κομισιόν ανέφεραν στο πρακτορείο Reuters ότι θεωρούσαν πιθανή αυτή την εξέλιξη. Άλλωστε και η Ευρώπη δεν έχει συμφέρον να εμπλακεί σε εμπορικό πόλεμο με την Κίνα, προειδοποιεί ο Ντάνιελ Κασπάρυ. «Αυτό ακριβώς θα πρέπει να αποφύγουμε. Γι' αυτό η παράκλησή μου είναι: ας μην αγωνιζόμαστε για συμβολικές νίκες. Ας μη ρισκάρουμε να έρθει αύριο η Κίνα και να απαγορεύσει τις εισαγωγές ελαιολάδου από την Ιταλία, κρασιών από τη Γαλλία, μηχανολογικού εξοπλισμού από τη Γερμανία, μόνο και μόνο για να μην αναγνωρίσουμε το καθεστώς ʻοικονομίας της αγοράςʼ. Πρέπει να διαπραγματευθούμε ως ίσος προς ίσον με την Κίνα, οι ίδιοι οι Κινέζοι γνωρίζουν ότι πολύ απέχουν από το καθεστώς της «οικονομίας της αγοράς». Είναι καλύτερα να διαπραγματεύεσαι, παρά να επισείεις απειλές εμπορικού πολέμου».