Παράκαμψη προς το κυρίως περιεχόμενο
Αγορά ηλεκτρικής ενέργειας
Σημαντικές παρεμβάσεις - τομές
Πέμπτη, 22/12/2016

Το 2016 ο χώρος της ηλεκτρικής ενέργειας ανέπτυξε σημαντική μεταρρυθμιστική δυναμική με υλοποίηση πλήθους παρεμβάσεων που εκκρεμούσαν όλο το προηγούμενο διάστημα ακόμη και χρόνια θα λέγαμε.  Ξεκινώντας από την χονδρεμπορική αγορά που αποτελεί την ατμομηχανή του χώρου, ο ν. 4414/2016 με την θέσπιση της νέας χρέωσης Προμηθευτών ως αποτέλεσμα της παράλληλης εικονικής επίλυσης της αγοράς (δηλαδή του Ημερήσιου Ενεργειακού Προγραμματισμού) χωρίς ΑΠΕ και του υπολογισμού μιας σκιώδους Οριακής Τιμής Συστήματος της οποίας η διαφορά από την κανονική αντιστοιχεί στο αποφευγόμενο κόστος ανά MWh εξαιτίας των ανανεώσιμων, μια πρόταση που κατατέθηκε δημόσια τον Μάρτιο του 2016 από τον ΣΠΕΦ, αποτελεί ίσως μια από τις σημαντικότερες τομές στο χώρο του ηλεκτρισμού.  Μια τομή που σε ότι αφορά ειδικότερα επίδραση στις ΑΠΕ, ίσως μόνο με τον ν. 2773/1999 ή τον ν. 3468/2006 θα μπορούσε λ.χ. να συγκριθεί, αφού αντίστοιχα οι δύο αυτοί νόμοι μετέβαλλαν ουσιαστικά την πορεία των ΑΠΕ στην χώρα μας θεμελιώνοντας καίρια την παρουσία τους στο ενεργειακό της μίγμα.  Η θεματική μάλιστα πορεία της νέας αυτής συνιστώσας του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ) τους δύο πρώτους μήνες εφαρμογής της, με 4,4 ευρώ/MWh μεσοσταθμικά για τον Οκτώβριο, 10,6 ευρώ/MWh για τον Νοέμβριο και μεσοσταθμικά το πρώτο 20μερο του Δεκεμβρίου στα 15 ευρώ/MWh, αναμφισβήτητα αναδεικνύουν το μέγεθος των προς τα κάτω στρεβλώσεων όλα τα προηγούμενα χρόνια στην Οριακή Τιμή Συστήματος και φυσικά την άδικη δυσφήμιση και βλάβη που υπέστησαν οι ΑΠΕ και το ΕΤΜΕΑΡ εξαιτίας της.  Η Πολιτεία δεν πρέπει να αισθάνεται καμία απολύτως ανησυχία για το μέγεθος της χρέωσης αυτής, αφού αποτελώντας εν τοις πράγμασι το πλασματικά υπερτιμημένο τμήμα του ΕΤΜΕΑΡ, μπορεί εύκολα να αντισταθμιστεί από κατάλληλη μείωση του ΕΤΜΕΑΡ όταν ο ΕΛΑΠΕ ισοσκελιστεί.  Σε κάθε περίπτωση η νέα χρέωση Προμηθευτών προκύπτει από τον ίδιο το μηχανισμό επίλυσης τα αγοράς ανά ώρα καθημερινά, δεν συνιστά Τέλος αφού δεν είναι ρυθμιστικά καθοριζόμενη, οπότε και δεν υπάρχει προς το παρόν τουλάχιστον τίποτα το μεμπτό σε βάρος του καθεστώτος αληθείας της.  

Για να αντικρύσουμε το θέμα ολιστικά σε επίπεδο χρημάτων που καταβάλουν οι καταναλωτές για ηλεκτρική ενέργεια, με βάση τα στοιχεία του 2015 έχουμε περίπου 5 δις να αφορούν το ανταγωνιστικό σκέλος των λογαριασμών, 1 δις να αφορά τέλη χρήσης δικτύου και συστήματος για την μεταφορά και διανομή του ρεύματος αυτού, 850 εκατ. ευρώ Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) δηλαδή το πρόσθετο κόστος που πληρώνουμε όλοι μας ώστε τα μη διασυνδεδεμένα με την ηπειρωτική χώρα νησιά να απολαμβάνουν ίδιο και όχι ακριβότερο τιμολόγιο παρά την ακριβή πετρελαϊκή εκεί παραγωγή τους και επίσης την συνεισφορά όλων μας ώστε οι ευάλωτοι καταναλωτές του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου (ΚΟΤ) να έχουν ρεύμα σε προνομιακές τιμές, ΕΤΜΕΑΡ 1 δις ευρώ ώστε να αποπληρώνεται με διακριτό τρόπο η παραγωγή των ΑΠΕ και τέλος ΕΦΚ περί τα 120 εκατ. ευρώ.  Αντιλαμβανόμαστε καταρχήν λοιπόν όλοι πως από τα χρήματα αυτά το ανταγωνιστικό σκέλος, τα ΥΚΩ αλλά και το ΕΤΜΕΑΡ αφορούν πραγματικά το ρεύμα της χώρας ενώ τα τέλη δικτύου και συστήματος την μεταφορά του.  Η νέα λοιπόν χρέωση που στο δελτίο ΕΛΑΠΕ του ΛΑΓΗΕ προϋπολογίζεται στα 370 εκατ. ευρώ ετησίως δεν πρόκειται να αντλήσει νέα χρήματα από τους καταναλωτές αλλά αντίθετα θα ανακατανείμει τα ποσά μεταξύ ΕΤΜΕΑΡ που σταδιακά θα μειωθεί και ανταγωνιστικού σκέλους που θα αυξηθεί.  Μάλιστα ο ν. 4414/2016 έθεσε τις βάσεις για την σταδιακή περαιτέρω έως και πλήρη ενσωμάτωση του ΕΤΜΕΑΡ στο κόστος των Προμηθευτών (δηλαδή στο ανταγωνιστικό σκέλος των λογαριασμών), αφού τόσο η ΡΑΕ όσο και το ΣτΕ το έχουν αναγνωρίσει ως κόστος ρεύματος που πούλησαν οι Προμηθευτές στους πελάτες τους και μάλιστα στρεβλά υπερτιμημένο, αίροντας τοιουτοτρόπως ολοκληρωτικά μια σημαντική στρέβλωση στον τρόπο τιμολόγησης του ηλεκτρικού.  Σε αυτά λοιπόν τα 7,85 δις εφαρμόζεται και ΦΠΑ 13%, το οποίο δίνει 1 δις ακόμη.  Συνεπώς από τα 8,85 δις αυτά τα 6,85 είναι αμιγώς ρεύμα, ήτοι το 77% περίπου.  Χαμηλότερα ποσοστά που ακούγονται κατά καιρούς στην αγορά, είτε αναφέρονται επί της βάσης συνυπολογισμού και των δημοτικών τελών, ΕΡΤ κλπ, που συνυπάρχουν στους λογαριασμούς, είτε λόγω της άγνοιας στο τι πραγματικά είναι οι ΥΚΩ και το ΕΤΜΕΑΡ δεν τα συμπεριλαμβάνουν στο ρεύμα.  

Παραπέμποντας τέλος απευθείας στα στοιχεία της Eurostat για το κόστος του ρεύματος των νοικοκυριών με συνήθη ετήσια κατανάλωση μεταξύ 2,5 έως 5 MWh στις χώρες της Ευρώπης το δεύτερο π.χ. εξάμηνο του 2015, φαίνεται πως η Ελλάδα παραμένει εκ των φθηνότερων μεταξύ των χωρών του ευρώ, ενώ θα πρέπει ιδιαιτέρως να ληφθεί υπόψη πως στην κατάταξη όσες χώρες είναι εκτός ευρώ (π.χ. Τουρκία) μπορεί και λόγω της συναλλαγματικής διολίσθησης του νομίσματος τους να εμφανίζονται συγκυριακά στην χρονική περίοδο του διαγράμματος φθηνότερες σε όρους ευρώ.    

Κοιτώντας τώρα το μέλλον, ο ν. 4414 μεταρρυθμίζοντας το καθεστώς λειτουργικής ενίσχυσης των νέων στο εξής σταθμών ΑΠΕ που θα αναπτυχθούν, εισάγει σταδιακά τα απαραίτητα θεμέλια ώστε μεταφέροντας μέρος του ρυθμιστικού κινδύνου στους εν δυνάμει νέους επενδυτές, να μην φθάσουμε κάποια στιγμή να απορρίπτουμε αφειδώς ενέργεια ΑΠΕ που δεν μπορεί για λόγους ευστάθειας του συστήματος να απορροφηθεί σε κάθε δεδομένη ώρα του 24ώρου.  Την αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας για να την αντιληφθούμε καλύτερα, πρέπον είναι να την αντιμετωπίζουμε ως ισοζύγιο ισχύος, που χωρίς δυνατότητες αποθήκευσης όπως είναι, πρέπει κάθε στιγμή η προσφορά να ισορροπεί με την ζήτηση.  Συνεπώς δεν έχει νόημα μόνο να μετράμε kWh κατανάλωσης και παραγωγής σε ετήσια βάση αλλά και να βλέπουμε πως αυτές κατανέμονται στην διάρκεια του καθημερινού 24ώρου.  Το 24ωρο λοιπόν διεθνώς αλλά και στην χώρα μας έχει από  πλευράς ζήτησης δύο αιχμές, την μεσημεριανή και την βραδινή.  Τα φωτοβολταϊκά που κατασκευάστηκαν και λειτουργούν μέχρι σήμερα στην Ελλάδα και που σημειωτέον έχουν φθάσει τον στόχο του 2020 με βάση τον εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό του 2010, έχουν σχεδόν πλήρως εξαφανίσει την μεσημεριανή αιχμή, η οποία ήταν και ιδιαίτερα κοστοβόρα όταν καλυπτόταν από συμβατικά καύσιμα και εισαγωγές.  Επειδή τα φωτοβολταϊκά ωστόσο λειτουργούν χρονικώς συγκεντρωτικά και στο μέγιστο της δυναμικότητας τους το μεσημέρι, μεγαλύτερη διείσδυση μεμονωμένα δεν θα είχε και πολλά περισσότερα να προσφέρει αν δεν έχουν και οι υπόλοιπες τεχνολογίες ΑΠΕ αναπτυχθεί εξίσου και που μη εγχέοντας συγκεντρωτικά στην ίδια ζώνη, συνδράμουν με την συνεισφορά τους στο να καλυφθεί ομαλά και το υπόλοιπο χρονικό φάσμα του 24ωρου.  Καλό είναι τέλος να λαμβάνεται υπόψη και η ύφεση που παρατηρείται στην ζήτηση λόγω της πτώσης του ΑΕΠ αλλά και των προγραμμάτων εξοικονόμησης που πλέον έχουν φιλόδοξους στόχους.  Επιπλέον από την στιγμή που οι ΑΠΕ έχουν μεταβαλλόμενη παραγωγή, απαιτείται στο σύστημα να υπάρχουν και να παραμένουν ενεργές και κάποιες συμβατικές μονάδες που θα καλύπτουν τις διακυμάνσεις.  Χρειάζεται δηλαδή σφαιρική θεώρηση των πραγμάτων όσο αυξάνουν οι διεισδύσεις και βεβαίως στην άκρη του τούνελ αξιόπιστες και οικονομικές υποδομές αποθήκευσης που να μπορούν οι καταναλωτές να τις πληρώσουν, αφού εκείνοι ως λήπτες του αγαθού του ηλεκτρισμού νομοτελειακά καλύπτουν όλα τα κόστη του συστήματος.