Στο βιβλίο του με τίτλο «Εναντίον της αντιδραστικής σκέψης» ο Ραφαέλ Γκλύκσμαν αναφέρει σαν την πραγματικά μεγάλη χαμένη ευκαιρία της Ευρώπης τη σύνοδο κορυφής της Βιέννης το Δεκέμβριο του 1998. Κατά σύμπτωση ήταν μια σύνοδος, που έτυχε να ζήσω από κοντά, και δε μπορώ να ξεχάσω επειδή ήταν λίγο πριν εγκαταλείψω οριστικά την αυστριακή πρωτεύουσα στην οποία εργαζόμουν ως ανταποκριτής.

Ηταν τότε η εποχή, που ακόμα «δέναμε τα σκυλιά με τα λουκάνικα». Ο ψυχρός πόλεμος είχε τελειώσει, κρίσεις δεν φαίνονταν στον ορίζοντα, μια σειρά χώρες χτυπούσαν ικετευτικά την πόρτα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Στην Ευρώπη φαινόταν να υπάρχει μια κυριαρχία της Κεντροαριστεράς: Γκέρχαρντ Σρέντερ, Τόνι Μπλερ, Μάσιμο Ντ' Αλέμα, Λιονέλ Ζοσπέν, o Aυστριακός Βίκτορ Κλίμα και από την Ελλάδα ο Κώστας Σημίτης. «Φιλοευρωπαϊστές, ανοιχτοί, ούτε πολύ σοσιαλιστές, ούτε πολύ φιλελεύθεροι. Ούτε ένας αντιδραστικός, ούτε ένας κομμουνιστής, ούτε ένας Μπερλουσκόνι, ούτε μια Θάτσερ για να χαλάσει το "συμπόσιο της δημοκρατίας του κέντρου"» όπως το περιγράφει ο Γκλύκσμαν.

Ηταν η φάση προετοιμασίας του ευρώ, στην Αμερική κυβερνούσε ο «συνεργάσιμος» Μπιλ Κλίντον και η ΕΕ αναζητούσε πράγματι ένα νέο παγκόσμιο ρόλο, επειδή είχε ακριβώς αυτή την άνεση χρόνου και χώρου. Ο Γκλύκσμαν θυμίζει λοιπόν αυτό που «μετανοών» ομολόγησε αργότερα ο Μάσιμο Ντ΄Αλέμα: «Κατά 90% συζητήσαμε για τα duty free». Και ο Γκλύκσμαν σχολιάζει: «Ο θρίαμβος της λογικής κατέληξε σε μια ροζ Ευρώπη». Θυμάμαι κι εγώ δημοσιογράφους να αναζητούν ροζ θέματα, να ρωτούν με το χάρτη ανά χείρας για τα αξιοθέατα της Βιέννης για κάποιο γύρισμα, για να δικαιολογήσουν το ταξίδι τους, αφού η σύνοδος δεν είχε καμιά σημαντική είδηση να τους προσφέρει. Πόσα να γράψεις πια για τα duty free;

Το περιστατικό αυτό είναι καλό να το φυλάμε στη μνήμη μας. Δείχνει ακριβώς μια νοοτροπία. Δείχνει πώς βλέπουν οι ηγέτες την Ευρώπη.

Ακολούθησαν δεκάδες ή μάλλον εκατοντάδες σύνοδοι κορυφής από τότε. Κάποιες σε πολύ πιο δύσκολες περιόδους κρίσης που δεν πρόσφεραν τέτοιες ευκαιρίες για την ευρωπαϊκή ιδέα. Σήμερα ξεκινά μια ακόμα και αυτή τη φορά τα καυτά, άμεσα προβλήματα είναι τέτοια και τόσα που δεν προσφέρονται για διαλογισμό. Και οι συσχετισμοί δυνάμεων γέρνουν πολύ δεξιότερα. Αλλά τελικά αυτό δεν έχει και τόση σημασία, όταν έχεις να κάνεις με ματαιόδοξους διαχειριστές μιας πολιτικής ρουτίνας που συχνά τη βαριούνται εμφανώς και οι ίδιοι.

Η Μέρκελ προσέρχεται με την γνωστή της ψυχρή αποστασιοποιημένη απάθεια, που θέλει να αφαιρέσει κάθε τι προσωπικό από τη διαδικασία. Απλά να τηρούνται οι τύποι και οι διαδικασίες. Ο Μακρόν είναι λέει «πληγωμένος» γιατί του έστειλαν πίσω με συνοπτικές διαδικασίες την εκλεκτή του που είχε προτείνει για επίτροπο. Και μπλοκάρει αποφάσεις. Το παίζει «δύσκολος». Αυτός, ο μεγάλος οραματιστής. Κάποιοι άλλοι μετέχοντες επιλέγουν να είναι απλώς συνοδοιπόροι. Κρύβονται πίσω από κάποιο μεγάλο. Αλλοι δεν έχουν πρόβλημα να διατυπώσουν φωναχτά ότι άφησαν «εκκρεμότητες» στο σπίτι και πρέπει να γυρίσουν γρήγορα πίσω. «Ας τελειώνουμε λοιπόν γρήγορα, γιατί ο χρόνος είναι πεπερασμένος».

Η αίγλη αυτών των συναντήσεων, που προσπαθούν να δώσουν οι ίδιοι οι πολιτικοί μέσα στη ματαιοδοξία τους και υποχρεώνονται να αναπαράγουν και οι δημοσιογράφοι, συχνά δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ξεθωριασμένη ροζ βιτρίνα. Πίσω της κρύβει μετριότητα, άγνοια, αδιαφορία, αμηχανία. Μόνο που το ροζ, που έγραψε ο Γκλύκσμαν, έχει πια ξεθωριάσει και έχει γίνει γκρι...