Παράκαμψη προς το κυρίως περιεχόμενο
Η γοητεία της αγέλης
Τρίτη, 28/04/2020

Θυμάμαι σε κάποια τάξη του Γυμνασίου, που η «παρέα» αποφάσισε να κάνει πλάκα στην φιλόλογο. Συμφωνήσαμε λοιπόν να κλείσουμε όλη την επόμενη έκθεση με την ίδια φράση, δανεισμένη από ένα γλυκανάλατο κείμενο, που είχαμε πρόσφατα «διδαχτεί».

Η φράση ήταν: «Ετσι θα επιτύχουμε κάτι ωραίο, μεγάλο κι αληθινό στην πολυκύμαντη ζωή μας». Δεν ήταν φυσικά καμιά συνειδητή επανάσταση. Ηταν περισσότερο μια παρορμητική αντίδραση απέναντι στον τρόπο, που είχαμε υποχρεωθεί να αντιμετωπίζουμε την γλώσσα, ως ένα εργαλείο απόδοσης σκέψεων και ιδεών, εγκλωβισμένοι πάντα σε αυστηρά στερεότυπα του τύπου «εισαγωγή, κεντρική ιδέα, ηθικόν δίδαγμα» με την χρήση «μεταφορών, παρομοιώσεων και άλλων καλολογικών στοιχείων».

Η τότε καθηγήτρια το αντιμετώπισε μάλλον με χιούμορ, εξηγώντας μας ότι το να κοιτάξεις να πάρεις «βαθμό» στο συγκεκριμένο μάθημα ήταν απλά μια πράξη σκοπιμότητας και όχι δημιουργίας χαρακτήρα. Μπορούσαμε λοιπόν να κρατήσουμε τις σκέψεις μας και τις αμφιβολίες μας για μετά και να κοιτάξουμε να γράψουμε «συμβατικά και προκαθορισμένα» όταν θα ερχόταν η στιγμή να αντιμετωπίσουμε έναν ανώνυμο βαθμολογητή, που θα έπρεπε και αυτός από τη θέση του να μας αξιολογήσει, περιορισμένος από τους κανόνες και τις κατευθύνσεις που και σε εκείνον είχαν εκ των άνω επιβληθεί.

Βλέποντας σήμερα «κορυφαίους δημοσιογράφους» να αρθρογραφούν και «φτασμένους καλλιτέχνες» να μας απευθύνουν εκκλήσεις μέσα από τηλεοπτικά σποτάκια για την αντιμετώπιση της κρίσης και την επόμενη μέρα, συνειδητοποιώ ωστόσο ότι δεν ήταν απλώς ένα θέμα τεχνικής. Οι περιορισμοί στις μορφές της έκφρασης είχαν τελικά ως αποτέλεσμα (και έχω σοβαρές υποψίες ότι αυτός ήταν άλλωστε και ο εξαρχής λόγος της ύπαρξής τους) και τον περιορισμό στον τρόπο σκέψης. Γαρνιτούρα σε αυτό το «διάλογο», που θυμίζει (πάλι) μαθητές μετά από τις Πανελλήνιες να συζητούν μεταξύ τους αν ξέχασαν να αναφέρουν κάποιο από τα SOS του βιβλίου και ορισμένοι σύγχρονοι αμπελο-«φιλόσοφοι», που προσδίδουν το χρήσιμο επίχρισμα σοβαρότητας στον προβληματισμό μιας κοινωνίας βολικά αραγμένης σε μια κατάσταση παρατεταμένης εφηβείας.

Οι αμπελο-«φιλόσοφοι», οι «στοχαστές των καιρών μας» έχουν το κληρονομικά παραχωρηθέν δικαίωμα να ισχυρίζονται ότι με δύο κρεμμύδια και δύο καρότα σου μαγείρεψαν μια πεντανόστιμη κρεατόσουπα.

Είχα γράψει και παλιότερα, ότι απέναντι σε αυτήν την κρίση δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Παρατηρώ ωστόσο με κορυφούμενα πλέον συμπτώματα ανίας τους «κορυφαίους», τους «opinion makers» να επιμένουν στα ίδια γνωστά κλισέ, που μοιάζουν ανασυρμένα από σχολικά τετράδια. Η πατρίδα, η πλάτη, το DNA, το φιλότιμο, το όραμα, τα μεγαλουργήματα, η ομοψυχία, η ορθοδοξία, η λύτρωση. Ολα αυτά τα οποία εδώ και δεκαετίες γαλουχούν γενιές ανιστόρητων μαθητών και εύπλαστων αποφοίτων, μαθημένων να μην αμφισβητούν αν θέλουν να γίνουν σαν τους άλλους. Εκείνους που τους κατευθύνουν προς την σωστή «κεντρική ιδέα» και το ορθό «ηθικό δίδαγμα».

Και παρακολουθώ πια εκτός από την παραίνεση προς συμμόρφωση να δραστηριοποιείται λόγω της κρισιμότητας των καταστάσεων και μια εβρισκόμενη σε διαρκή επιφυλακή «αστυνομία λόγου».

Θα μου πείτε, τι σε έπιασε τώρα Πασχαλιάτικα; Είναι απλό. Μια κοινωνία που συνεχίζει να ανακυκλώνει αστήριχτους μύθους και στερεότυπα, που εξοστρακίζει οποιαδήποτε φωνή αμφισβήτησης, που ως εθελόδουλη αγέλη επιμένει να αναζητά ποιμένες και σωτήρες, το μόνο που καταφέρνει είναι να ονειρεύεται μονίμως αλλά μάταια «κάτι ωραίο, μεγάλο κι αληθινό στην πολυκύμαντη ζωή της».