Παράκαμψη προς το κυρίως περιεχόμενο
Ανακουφισμένη, αλλά πληγωμένη η Ε.Ε.
Τρίτη, 21/07/2020

Πριν ακόμα γίνουν οι όποιες επίσημες ανακοινώσεις για τα αποτελέσματα της τετραήμερης συνόδου των Βρυξελλών πολλοί σχολιαστές από διαφορετικές χώρες και με διαφορετικές ιδεολογικές αναφορές συμφωνούσαν σε ένα σημείο. Οι μέρες αυτές θα αφήσουν ανεξίτηλα σημάδια στο «κουρασμένο» κορμί της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Πολλά εμπόδια ξεπεράστηκαν, αλλά η συζήτηση για το χαρακτήρα και τον προσανατολισμό της ΕΕ δεν τελείωσε. Ουσιαστικές εκκρεμότητες θα συνεχίσουν να υφίστανται και θα οδηγούν σε δυστοκία λήψης αποφάσεων και στο μέλλον, αν οι Ευρωπαίοι δε καταλήξουν τελικά στο «ποια ακριβώς Ευρώπη θέλουν».

 

Μερικές σημαντικές παρατηρήσεις που μπορούν να γίνουν είναι οι εξής:

  1. Ο γαλλογερμανικός άξονας δεν είναι τόσο παντοδύναμος, όσο φαντάζονταν Μέρκελ και Μακρόν όταν στα μέσα Μαΐου ανακοίνωναν τη φιλόδοξη ιδέα τους. Δεν είναι μόνο η επιμονή των «φειδωλών» να ρίξουν με κάθε κόστος το νούμερο των 500 δισ. που είχε αρχικά προταθεί για τις απευθείας επιδοτήσεις μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Είναι οι δηλώσεις των (Ολλανδού) Ρούττε και (Αυστριακού) Κουρτς ότι δεν γίνεται να συσκέπτονται οι δύο και στην συνέχεια να καλούνται οι υπόλοιποι 25 να επικροτήσουν. Με δεδομένο ότι οι μέρες της κυρίας Μέρκελ στην πολιτική τελειώνουν και ο Μακρόν κάθε άλλο παρά ισχυρός είναι εσωπολιτικά, δεν χρειάζονται προφητικές ικανότητες για να εκτιμηθεί ότι ο ρόλος και η βαρύτητα του περιβόητου «άξονα» στο μέλλον θα είναι πολύ διαφορετικός.

  2. Η Ολλανδία επιδιώκει όπως λένε τουλάχιστον κάποιοι στις Βρυξέλλες κατά κάποιο τρόπο να υποκαταστήσει την αποχωρήσασα Μεγάλη Βρετανία, στο ρόλο του σκεπτικού, σκληρά φιλελεύθερου μέλους, που θα αντιδρά «από άποψη» σε απότομα βήματα «οικονομικής ενοποίησης». Αποκτά ξεκάθαρα το ρόλο του «εκπροσώπου» ενός μπλοκ με χώρες, που βλέπουν με τον ίδιο τρόπο την Ενωση.

  3. Οι βαριές κουβέντες που ακούστηκαν ανάμεσα στους αρχηγούς των κυβερνήσεων ήταν μάλλον πρωτόγνωρες. Δεν είναι μόνο ότι θα αφήσουν κάποια απωθημένα σε όλους τους συμμετέχοντες. Είναι κυρίως ότι αντικατοπτρίζουν και βαθιές διαφωνίες αντίληψης για το αν και κατά πόσο η ΕΕ θα είναι ένας θεσμός, που θα επιδιώκει τη σύγκλιση των οικονομιών μέσω της αναδιανομής. Αυτό που διαδραματίστηκε στις Βρυξέλλες δεν θα το έλεγες και «φεστιβάλ αλληλεγγύης». Οι χώρες του Βορρά είναι σαφές ότι δεν πετάνε τη σκούφια τους για μια τέτοια προοπτική. Οπως είναι ξεκάθαρο ότι οι ουλές, που κληρονόμησε η προηγούμενη κρίση της ευρωζώνης έχουν κάνει όλους πιο καχύποπτους και «επιθετικούς».

  4. Η συνοχή της Ευρώπης και της ευρωζώνης θα συνεχίσει να κρίνεται στην Ιταλία. Αυτή ήταν από την πρώτη στιγμή στο επίκεντρο του Ταμείου Ανάκαμψης. Η οικονομία της είναι «πολύ μεγάλη για να χαθεί». Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Δικές της σπασμωδικές κινήσεις φοβάται το Βερολίνο, που δεν θέλει να αποκοπεί από την ιταλική αγορά, αλλά και το Παρίσι που μπορεί να μην αυτοτοποθετείται σε ένα «στρατόπεδο του Νότου», αλλά γνωρίζει καλά ότι χωρίς την Ιταλία θα είναι πολύ πιο ευάλωτο απέναντι στις γερμανικές απαιτήσεις, με τους «Βόρειους» που προαναφέραμε να υπερθεματίζουν πλέον των Γερμανών.

  5. Η Ευρώπη ως θεσμός και κοινότητα αξιών θέλησε να «συνδέσει» την οικονομική στήριξη με το σεβασμό στο κράτος δικαίου, τα πολιτικά δικαιώματα και τις δημοκρατικές αξίες. Είναι έτσι κι αλλιώς μια αμφισβητήσιμη λογική. Δηλαδή οι Ανατολικοευρωπαίοι θα πρέπει να σέβονται τη δημοκρατία μόνο επί πληρωμή; Σε κάθε περίπτωση αυτός ο όρος ήταν και ο πιο εύκολος να παραμεριστεί στο τέλος για να μην καταλήξει η σύνοδος σε αδιέξοδο. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπαν, που απειλούσε συνεχώς με βέτο έχει κάθε λόγο να αισθάνεται ότι φεύγει από τις Βρυξέλλες καταχωρισμένος στο στρατόπεδο των νικητών. Εχει κι αυτός αναδειχτεί σε άτυπο ηγέτη της ομάδας των «ατάκτων» του Βίζεγκραντ, ρόλο που δεν θα εγκαταλείψει σε καμιά περίπτωση... εθελοντικά.

  6. Η εικόνα των αλληλοσπαραγμών και των παζαριών για επιδοτήσεις, επιστροφές, δάνεια, κάθε άλλο παρά μπορεί να πείσει τους μεγάλους παγκόσμιους παίκτες ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία ότι αυτή η ΕΕ μπορεί να τα βάλει μαζί τους ως ένας «τέταρτος παίκτης». Αντιθέτως αυτό που περιμένουν όλοι είναι ότι οι διχασμοί και οι κόντρες δεν θα εκλείψουν και θα αποδυναμώσουν ακόμα περισσότερο το κύρος της. Οπως και η προσπάθεια των «νέων» σχετικά επικεφαλής των οργάνων Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Σαρλ Μισέλ να αποδείξουν ότι έχουν και λόγο και ρόλο, συχνά ο ένας σε βάρος του άλλου. Μια βαθιά διχασμένη Ευρώπη δεν εμπνέει όχι φόβο, αλλά μάλλον ούτε καν σεβασμό. Είναι πιθανό να αναζωπυρωθούν στο επόμενο διάστημα συζητήσεις για «διαφορετικές ταχύτητες», «ομόκεντρους κύκλους», «συμμαχίες των προθύμων» και άλλες ιδέες, που θα κινούνται στη γενική αντίληψη ότι «δεν μπορούν να πάνε μαζί όλοι σε όλα». Στην Αθήνα είναι καλό να το έχουν κατά νου.