Πώς να εξηγήσεις σε ένα παιδί που γεννήθηκε γύρω στο 2000 και άρχισε να «καταλαβαίνει» τον κόσμο εν μέσω της κρίσης, ότι θα πρέπει να περιμένει τώρα πάλι ίσως και για δύο με τρία χρόνια για να μπορέσει να ζήσει μια φοιτητική ζωή, όπως την ονειρευόταν και να βρει αργότερα μια δουλειά, που θα του εξασφαλίζει κάτι παραπάνω από μια απλή επιβίωση; Να του εγγυηθείς ότι αυτό δεν θα κρατήσει για πάντα;

Πώς μπορείς να ζητήσεις από τα παιδιά, της ακριβώς προηγούμενης γενιάς που έφτασαν σε αυτή την «παραγωγική» ηλικία μέσα στην εποχή της χρηματοοικονομικής κρίσης ότι πιθανώς τους περιμένει μια ακόμα σκληρή δεκαετία μέχρι να «ανακάμψουν» πάλι οι δείκτες και να μπορούν να ελπίζουν ότι τα όνειρά τους δεν θα μείνουν για πάντα τέτοια.

Μιλήσαμε πολύ για το brain drain τα περασμένα χρόνια, όταν ως κράτος και ΜΜΕ ανακαλύψαμε το προβλημα. Με κάποια χρονοκαθυστέρηση. Αφού είχε ήδη συμβεί. Η επόμενη γενιά βλέπει τώρα ότι ούτε αυτό δεν υπάρχει πια ως επιλογή, σε μια Ευρώπη που κλείνει σύνορα και ευκαιρίες.

Εβλεπα ένα ρεπορτάζ για τους φοιτητές σε μια γαλλική πόλη, που στέκονταν στην ουρά για να πάρουν κάποια βασικά τρόφιμα, από αυτοσχέδιες τράπεζες τροφίμων. Οι περισσότεροι από αυτούς κατάφερναν να σπουδάζουν, κάνοντας ήδη μια σπαρτιατική ζωή, και συμπληρώνοντας το εισόδημά τους με κάποιες περιστασιακές δουλειές σε καφετέριες, μπαρ, εμπορικά καταστήματα. Τώρα που για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες τα πάντα έκλεισαν χάθηκε και αυτό το μικρό συμπλήρωμα. Δεν χρειάζεται να είσαι σοφός για να σκεφτείς ότι το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν και πολλά παιδιά στην Ελλάδα.

Κάποιοι επιστήμονες είπαν στα χρόνια της κρίσης ότι αυτή η γενιά που βγαίνει τώρα στην παραγωγή θα είναι η πρώτη μεταπολεμικά, που θα ζήσει χειρότερα από ότι έζησαν οι γονείς της. Τώρα υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί μια επιπλέον τέτοια γενιά. Ή μήπως πολλές περισσότερες; Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης η πανδημία έφερε μια σημαντική άνοδο της ανεργίας των νέων. Παραζαλισμένες από την αδυναμία τους να εξασφαλίσουν ακόμα και τα στοιχειώδη που όφειλαν στους πολίτες πολλές κυβερνήσεις, ειδικά στις χώρες του Νότου, έχουν χάσει από το οπτικό τους πεδίο αυτό το πρόβλημα.

Η ΕΕ ανακοινώνει συχνά κάποια μεγαλόπνοα προγράμματα με ευρηματικά ακρωνύμια και τίτλους για να στηρίξει τη νεολαία. Στην πράξη έχει αποδειχτεί ότι δεν αρκούν. Παντού η ανεργία των νέων είναι μεγαλύτερη από εκείνη επί του συνόλου του πληθυσμού. Παντού οι ανιστότητες στην Παιδεία διευρύνονται. Στα χρόνια της καραντίνας αυτό γίνεται ακόμα πιο ορατό...

Δεν είναι απλά ένα ζήτημα οικονομίας. Κάποιων δεικτών ή στατιστικών στοιχείων. Κοινωνίες που γαλουχούν γενιές χωρίς το δικαίωμα σε προσδοκίες, γενιές που δουλεύουν κακοπληρωμένα ή καθόλου για μεγάλα χρονικά διαστήματα θα κουβαλούν αυτή την πληγή για πολλές δεκαετίες, σαν τις συνέπειες μιας βαριάς ασθένειας, που σου αφήνει πάντα κάποιο κουσούρι. Οπως απρόβλεπτες θα είναι και οι μακροχρόνιες επιπτώσεις για τα παιδιά, που επί τουλάχιστον δύο χρόνια δεν ζουν μια φυσιολογική σχολική η φοιτητική ζωή. Δεν είναι μόνο τα τεράστια κενά στη μόρφωσή τους, αλλά και οι ψυχολογικές επιπτώσεις, που θα τους αφήσει το τραυματικό 2020 και ποιός ξέρει τι μπορεί να τους επιφυλάσσει και το '21;

Θα είναι ο 21ος αιώνας αυτός που θα περάσει στην ιστορία ως ο αιώνας των «χαμένων γενιών»; Οι ενδείξεις πληθαίνουν ότι αυτά τα παιδιά μόνα τους θα πρέπει να αντιστρέψουν αυτή την τάση. Αυτή είναι η μόνη ελπίδα, απέναντι σε ένα γέρικο και «κουφό» πολιτικό σύστημα. Δεν πρέπει να περιμένουν και πολλά από πολιτικές ηγεσίες, οι οποίες δεν δείχνουν καμιά διάθεση να καταλάβουν. Σε κάποιες χώρες μάλιστα, με την Ελλάδα να αποτελεί ένα από τα πιο ακραία παραδείγματα επιχειρήθηκε πρώτα η στοχοποίησή τους και μετά ο στιγματισμός τους ως των μεγάλων ενόχων για τη σφοδρότητα της πανδημίας. Ηταν το μόνο που είχε να πει ο Ελληνας πρωθυπουργός για τη νεολαία μέσα στη Βουλή. Για τη νεολαία που «ανεύθυνα» σκέφτεαι μόνο τη διασκέδασή της.

Βλέποντας τέτοιους πολιτικούς λογικό είναι να αναρωτιέσαι αν υπήρξαν οι ίδιοι ποτέ νέοι και πώς τελικά τα καταφέραμε να αποφασίζουν κάτι τέτοιοι τύποι για το μέλλον όλων των παιδιών. Γιατί κοινωνίες χωρίς νέους, με τους νέους παροπλισμένους και υποταγμένους είναι κοινωνίες που ψυχορραγούν. Χωρίς αναπνευστήρα.