Της έδωσαν τον τίτλο «καγκελάριος των κρίσεων». Η Ανγκέλα Μέρκελ θα κλείσει τον ερχόμενο Σεπτέμβριο 16 χρόνια θητείας. Εζησε την κατάρρευση της Lehmann Brothers, το χρηματοπιστωτικό σοκ, την κρίση της ευρωζώνης, το δράμα του προσφυγικού, την περίοδο Τραμπ. Τώρα της έτυχε και η πανδημία. Το δεύτερο κύμα της συνέπεσε μάλιστα με την ανάληψη της γερμανικής προεδρίας της ΕΕ. Από την 1η Ιανουαρίου η σκυτάλη παραδίδεται στην Πορτογαλία, οπότε στα γερμανικά ΜΜΕ μπορεί κανείς να διαβάσει διαφορετικές εκτιμήσεις και απολογισμούς για αυτό το εξάμηνο.
Το σίγουρο είναι ένα. Η κυρία Μέρκελ δεν είχε ούτε κανένα μεγάλο σχέδιο, ούτε καμιά ιδιαίτερη φιλοδοξία. Στόχος της ήταν αυτός που σταθερά καθορίζει την πολιτική της σταδιοδρομία. Να διαχειριστεί καταστάσεις και πρόσωπα. Να αποφύγει περαιτέρω συγκρούσεις και να αποτρέψει επιπρόσθετες κρίσεις. Να μην δράσει. Να αντιδράσει στοχευμένα, λελογισμένα, κατόπιν ωρίμου σκέψεως.
Ηταν λογικό να στρέψει πρώτα το βλέμμα της στην πανδημία. Αλλωστε ως θετική επιστήμονας η ίδια μπορούσε να καταλάβει καλύτερα από πολλούς τι εστί κορόνα, γονιδίωμα, μετάλλαξη, εκθετική καμπύλη. Το πρώτο εξάμηνο του 2020 η Ευρώπη είχε δείξει ένα τραγικά εγωϊστικό πρόσωπο, που φαινόταν να δικαιώνει όσους μιλούσαν για μια αργή, αλλά αδιάκοπη διαδικασία αποσύνθεσης. Κάθε χώρα έκανε σε πολλές φάσεις «του κεφαλιού της». Ολες κοιτούσαν να σώσουν τον εαυτό τους. Σύνορα έκλεισαν, αλληλοκατηγορίες εκτοξεύθηκαν, ο ανταγωνισμός κυριάρχησε.
Από το καλοκαίρι και μετά επιχειρήθηκε να δοθεί μια εικόνα μεγαλύτερης συνοχής. Η πρόταση για ένα Ταμείο Ανάκαμψης από την πανδημία και η έγκριση του νέου προϋπολογισμού της ΕΕ απέκτησαν προτεραιότητα και ικανοποίησαν και το μονίμως παραπονούμενο προς το Βερολίνο Εμανουέλ Μακρόν. Η στάση πρώτα των «φειδωλών» και μετά των δύο πιο σκληρών του Βίζεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία) απείλησε να τα τινάξει όλα στον αέρα. Τελικά το μαγαζί γλύτωσε τη διάλυση, αλλά χρειάστηκε να κάνει μεγάλες εκπτώσεις σε θέματα δημοκρατίας και κράτους δικαίου, κάτι το οποίο δεν είναι και ιδιαίτερα τιμητικό και αφήνει πολλά ανοικτά μέτωπα για το μέλλον.
Η κα Μέρκελ προσπάθησε πάντως παράλληλα να αφυπνίσει τους συναδέλφους της Ευρωπαίους όταν κατάλαβε πρώτη από όλους τι έφερνε μαζί της το δεύτερο κύμα της πανδημίας. Ως ένα βαθμό τα κατάφερε, έστω και με καθυστέρηση, για την οποία πάντως δε μπορεί να της ρίξει κανείς παρά ένα μόνο μερίδιο της ευθύνης.
Σχετικά στα ψιλά πέρασε επίσης, παρά τις αρχικές αντιδράσεις κυρίως από το ευρωκοινοβούλιο, ότι ούτε το Green New Deal ήταν τελικά τόσο φιλόδοξο, ούτε ο τομέας της δημόσιας Υγείας έτυχε της προσοχής και οικονομικής στήριξης, που θα του άρμοζε μετά την τραγωδία της covid-19. Αλλά σε κάθε περίπτωση η γερμανική προεδρία το πέρασε στα «συν» της, ότι κατάφερε να κλείσει το θέμα «Ανάκαμψη».
Εκεί που πήρε κάτω από τη βάση, παρά τις σχετικά φιλόδοξες υποσχέσεις του υπουργού Εσωτερικών ήταν στο προσφυγικό, όπου ουσιαστικά καμιά πρόοδος δεν υπήρξε, την ώρα, που οι καταγγελίες για απάνθρωπη μεταχείριση όσων επιβιώνουν σε σύγχρονα στρατόπεδα συγκέντρωσης ή «απωθούνται», χωρίς να υπολογίζεται ο κίνδυνος να πνιγούν έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο.
Η ΕΕ παραμένει δέσμια της επιλογής που έκανε το 2016 να δώσει τα κλειδιά «λύσης» του προσφυγικού στην Τουρκία. Αυτός είναι και ο λόγος, που η Γερμανία επέμεινε στο «διάλογο» με τη γειτονική μας χώρα και αντέδρασε σθεναρά στην επιβολή κυρώσεων, ακόμα και όταν οι στρατιώτες του Ερντογάν και οι διάφοροι «νοικιασμένοι» από το καθεστώς του μισθοφόροι αιματοκυλούσαν τη Συρία, τη Λιβύη, το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η στάση απέναντι στην Αγκυρα μόνο υπερήφανους δεν θα μπορούσε να κάνει όσους ιδρυτές της ΕΕ, την διαφήμιζαν ως κοινότητα αρχών και αξιών. Αλλά και αυτοί κατά βάθος σκληροί πραγματιστές υπήρξαν.
Εξίσου απρόσωπη και χλιαρή ήταν συνολικά η παρουσία της ΕΕ σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, την ώρα που η Κίνα έμοιαζε να βγαίνει όλο και περισσότερο κερδισμένη από τα παγκόσμια lockdown και η Αμερική αγκομαχούσε να απαλλαγεί από το «παρατράγουδο», που λεγόταν τετραετία Τραμπ. Η κακή σχέση του τελευταίου με την καγκελάριο δεν αρκεί ως λόγος για τις δικαιολογίες με τις οποίες η ΕΕ απέφυγε να τοποθετηθεί σε ζητήματα αιχμής, με πρόσχημα ότι περιμένει να διατυπωθούν οι θέσεις του διαδόχου του. Ο ετεροκαθορισμός δεν είναι γρίππη που περνά. Μάλλον μετατρέπεται σε μόνιμη ασθένεια, που δεν μπορείς να αποτινάξεις. Αλλά η Μέρκελ είναι εξόχως ειλικρινής. Οταν «διάβαζε» στην Ανατολική Γερμανία δεν ονειρευόταν την Ευρώπη, αλλά τα Rocky Mountains. Ποτέ της δεν είχε κάποιο φιλόδοξο σχέδιο για το «ευρωπαϊκό οικοδόμημα». Το μόνο, που δεν επιθυμούσε ήταν να το αφήσει να καταρρεύσει. Τουλάχιστον επί της δικής της εξάμηνης προεδρίας.
