Πάνε 10 χρόνια από τότε που κυκλοφόρησε το «V for Vendetta». Ναι, εκείνη η ταινία που μας χάρισε τη μάσκα των «Anonymous». Και αξίζει τον κόπο να θυμηθούμε πώς ξετυλίγεται μέσα στο σενάριο της η διαδικασία για την εγκαθίδρυση ενός «δυστοπικού» καθεστώτος, δηλαδή μιας δικτατορίας στη Μεγάλη Βρετανία: Χάος, βία, καταστροφή ανοίγουν το δρόμο σε ένα πανίσχυρο στρατιωτικό «σωτήρα». Ιστορικά αυτά ήταν πάντα τα καλύτερα συστατικά, που έδιναν άλλοθι σε μια συνταγή επιβολής ενός αυταρχικού καθεστώτος, όπου τα ατομικά δικαιώματα περνούν σε δεύτερη και τρίτη μοίρα.
Σε μια άλλη ταινία του 2015 το «Our Brand is Crisis» η Σάντρα Μπούλοκ στο ρόλο του πολιτικού συμβούλου ανακαλύπτει τη δική της συνταγή για να μετατρέψει σε νικητή των προεδρικών εκλογών στη Βολιβία τον αχώνευτο, σκληρό και ουσιαστικά ήδη αποτυχημένο πρώην πρόεδρο και εκ νέου υποψήφιο για το ύπατο αξίωμα της χώρας. Η μαγική λέξη είναι μία: «Κρίση». Και οι κρίσεις απαιτούν ένα στιβαρό χέρι, έναν ηγέτη που δεν χρειάζεται να είναι συμπαθής, αλλά θα πρέπει να μπορεί να κρατά γερά το τιμόνι και να παίρνει γρήγορα και χωρίς να ρωτά κανέναν ακόμα και δυσάρεστες αποφάσεις.
Πρόκειται ουσιαστικά για διαβαθμίσεις της ίδιας μεθόδου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πάντα αυτοί που αξιοποιούν την θεωρία «αντιμετώπισης της κρίσης» έχουν επίγνωση ότι ανοίγουν το δρόμο και στο επόμενο στάδιο που εμφανίζεται ως «η αντιμετώπιση του χάους». Πάρτε για παράδειγμα την Ανγκέλα Μέρκελ, η οποία κατάφερε να εδραιώσει την εικόνα μιας αποφασισμένης πηδαλιούχου σε ταραγμένα από την κρίση νερά. Τώρα κινδυνεύει να θεωρηθεί «λίγη» για να αντιμετωπίσει ένα απειλούμενο πανευρωπαϊκό «χάος» από το μεταναστευτικό.
Δικαιώματα αντιπαροχή
Η μέθοδος όμως παραμένει η ίδια, βασίζεται στην ανασφάλεια, στο φόβο ότι θα χάσουμε και αυτά τα λίγα που έχουμε, άρα θα πρέπει να θυσιάσουμε ένα μέρος τους για να μην τα χάσουμε όλα. Να τα δώσουμε «αντιπαροχή» σε έναν ηγέτη πιο δυνατό, πιο φωτισμένο από εμάς, που θα μας απαλλάξει από άσχημες αποφάσεις. Το γεγονός ότι η περιστολή των δικαιωμάτων ξεκινά συνήθως από κάποιες «μειονότητες» (βλέπε ας πούμε τους ξένους στη Βρετανία) από τη μια μας κάνει να συνηθίζουμε στην ιδέα της «παραίτησης» και από την άλλη κάνει τις δικές μας μελλοντικές θυσίες να φαντάζουν σαφώς πιο ήπιες.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα; Αφού έχουμε ζυμωθεί όλοι εδώ και μια εξαετία με την λογική ότι βρισκόμαστε εν μέσω μιας «βαθιάς και πολυδιάστατης κρίσης» που στην επιχειρηματολογία ορισμένων έχει πάρει χαρακτηριστικά αναπάντεχου αλλά και αναπόφευκτου «φυσικού φαινομένου», ολοένα και συχνότερα τρυπώνει στις καθημερινές μας συζητήσεις και η λέξη «χάος» για να περιγράψει την κατάσταση και να αναζητήσει (μάταια προς το παρόν) έναν ικανό «καπετάνιο».
Η πολιτική φαίνεται να ευνοεί αυτή την κατάσταση χρησιμοποιώντας ένα ακόμα επιχείρημα: «αφού οι πολιτικοί είναι υπεύθυνοι για την κρίση, αυτοί θα πρέπει να αναλάβουν και την υπέρβασή της». Ακούγεται λογικό και πολύ υπεύθυνο και θα το ακούσετε από στόματα και συντηρητικών και προοδευτικών. Κρύβει όμως μια άλλη καθόλου δευτερεύουσα λεπτομέρεια. Αυτοί που είχαν ως τώρα την εξουσία, θα πρέπει να συνεχίζουν να την κρατούν στα χέρια τους. Και δεν είναι μόνο οι «πολιτικοί» με τη στενή έννοια. Μπορεί να είναι και οι επιχειρηματίες, οι σύμβουλοι, οι διανοούμενοι, οι δημοσιογράφοι, οι κάθε είδους αυτόκλητοι ειδικοί. Οι ίδιοι άνθρωποι, με τις ίδιες μεθόδους και τους ίδιους μηχανισμούς. Αλλά με πολύ μεγαλύτερη ευχέρεια δράσης, γιατί η «κρίση» και η απειλή του χάους δικαιολογούν και κάποιες «εκπτώσεις» σε ατομικά δικαιώματα: κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά. Οχι φυσικά στα δικά τους δικαιώματα, αλλά σε εκείνα των άλλων. Ο τρομαγμένος άνθρωπος, που ψάχνει ένα καταφύγιο για να τρυπώσει δεν ρωτά αν αυτό έχει τρεχούμενο νερό ή ακόμα περισσότερο κλιματισμό και δωρεάν wi-fi.
Οπλα, κοριοί και κάμερες
Οι τρομαγμένες κοινωνίες που είναι έτοιμες να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Αυτή τη στιγμή η κρίση και οι έξωθεν απειλές δικαιολογούν όχι μόνο την πλήρη διάλυση δοκιμασμένων και επιτυχημένων κοινωνικών δικτύων και συστημάτων προστασίας σε ολόκληρη την Ευρώπη. Εχουν κάνει αυτονόητες και καταστάσεις στρατιωτικού νόμου σε μια σειρά από χώρες της. Οι πάνοπλοι στρατιώτες στους δρόμους έγιναν καθημερινότητα στη Γαλλία, στο Βέλγιο, στην Ισπανία, στη Μεγάλη Βρετανία ακόμα και στην ιστορικά βεβαρημένη Γερμανία. Οι κάμερες παρακολούθησης αποτελούν έτσι κι αλλιώς κάτι το απολύτως φυσιολογικό εδώ και χρόνια, χωρίς κανείς να έχει αισθανθεί ποτέ την ανάγκη να αποτιμήσει αν η χρήση τους έκανε τη ζωή μας πιο άνετη και πιο ασφαλή. Η εισβολή στην ιδιωτικότητά μας θεωρείται σχεδόν ως χάρη, που μας κάνουν για το καλό μας.
Δεν είναι ίσως πολύ μακριά η μέρα, που τα παιδιά που θα γεννιούνται στην Ευρώπη θα φακελώνονται γενετικά σε μια τεράστια τράπεζα δεδομένων, με πρόσχημα την μελλοντική εξιχνίαση εγκλημάτων ή και την πρόληψη ασθενειών. Ισως να έχουν και ένα μικροτσίπ, φυτεμένο σε κάποιο σημείο του σώματός τους για να μπορούν να είναι πάντα και παντού ανιχνεύσιμοι πολίτες. Σας ακούγονται υπερβολικά όλα αυτά; Οσο υπερβολικό μπορεί να φαινόταν πριν από 15-20 χρόνια στους υποψήφιους γιάπηδες, που διάβαζαν «κλικ» και «downtown» στην Πάρο, ότι σήμερα θα πηγαίνουν να πάρουν χαρτζιλίκι από την πετσοκομένη σύνταξη της μάνας τους.
Οι αμφισβητίες
Είναι προφανές ότι αυτή τη στιγμή οι δυτικές «ελίτ» προσπαθούν να επιβάλουν αυταρχικές, σχεδόν μιλιταριστικές λύσεις για τα προβλήματα, που τις έχουν προ πολλού ξεπεράσει. Προτιμούν πολίτες τρομοκρατημένους από τους αμφισβητίες. Γιατί υπάρχουν και αυτοί. Δεν είναι τυχαίο ότι σε ολόκληρη την Ευρώπη υπάρχουν ψήγματα έστω αμφισβήτησης του υπάρχοντος συστήματος μέσα από κάποια έστω αφελή μερικές φορές κινήματα. Οτι στην Βρετανία του Κάμερον και των Καμερών παρακολούθησης οι σοσιαλδημοκράτες ψήφισαν έναν πολιτικό, που και στους ίδιους φαινόταν μέχρι πρότινος ως επικίνδυνος αριστεριστής. Οτι ξαφνικά ακόμα και στη χώρα των couchpotatoes εμφανίζεται με σοβαρές ελπίδες να διεκδικήσει το χρίσμα των Δημοκρατικών ένας αυτοαποκαλούμενος «σοσιαλιστής». Ο τρόμος δεν έχει ακόμα κυριεύσει τα πάντα. Οι κοινωνίες έχουν ακόμα αντιστάσεις και δεν έχουν σηκώσει όλα τα κομμάτια τους λευκή σημαία. Νοιώθουν έστω και με μια πρωτόλεια μορφή ότι το σύστημα έχει εξαντλήσει τις δυνατότητές του να παρουσιάζεται ως παιδί της ΤΙΝΑ (there is no alternative). Και επειδή πράγματι δεν υπάρχουν τόσες πολλές συμπτώσεις, το σίγουρο είναι ότι οι επιθέσεις τρομοκράτησης θα συνεχιστούν το επόμενο διάστημα με στόχο να διαλύσουν την παραμικρή αμφισβήτηση. Ολοι θα πρέπει να φοβόμαστε κάτι. Αριστεροί, Δεξιοί, Κεντρώοι... Δεν έχει σημασία. Μέχρι να πειστούμε να παραδώσουμε οικειοθελώς όλα τα κλειδιά στους «καθοδηγητές».
Πώς το είχε πει ο Αλαν Μουρ, ο συγγραφέας του «V for Vendetta»; «Δεν θα πρεπε οι πολίτες να φοβούνται τις κυβερνήσεις τους, αλλά οι κυβερνήσεις τους πολίτες». Εσείς τι πιστεύετε ότι συμβαίνει στις περισσότερες χώρες της Δύσης; Αυτό ακριβώς. Κοινωνίες που επιλέγουν τους ηγέτες τους με κριτήριο το φόβο καταλήγουν να φοβούνται τους ίδιους τους ηγέτες τους. Και μετά αδυνατούν να απαλλαγούν από αυτούς.
Eυχαριστούμε το 28europe,blogspot,com
