Οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν προχωρήσει γρήγορα στην υιοθέτηση νέων πηγών ενέργειας μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2022. Οι κυβερνήσεις μείωσαν τις εισαγωγές ρωσικής ενέργειας, με τη ζήτηση φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) να μειώνεται κατά 13% πέρυσι σε σύγκριση με τον μέσο όρο σε ετήσια βάση. Η Διεθνής Οργάνωση Ενέργειας (IEA) το Μάρτιο του τρέχοντος έτους δήλωσε ότι ήταν η μεγαλύτερη ετήσια μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου στην ΕΕ που έχει καταγραφεί ποτέ.
Οι κυβερνήσεις έχουν στραφεί, πλέον, στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με προσθήκες δυναμικού παραγωγής ηλιακής και αιολικής ενέργειας σε πολλές χώρες. Οι φόβοι για ενεργειακή κρίση, που οδηγούνται από τις ενέργειες της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχουν επιταχύνει τις πολιτικές που υποστηρίζουν εναλλακτικές λύσεις στην παραγωγή άνθρακα και φυσικού αερίου. Ωστόσο, ενώ οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αναγνωρίζουν την ανάγκη να έχουν περισσότερο έλεγχο επί των ενεργειακών τους πόρων, υπάρχουν πολλές προκλήσεις και δυσκολίες επί του πρακτέου, για την ταχεία δημιουργία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, άρα φυσικό αέριο, άνθρακας και πυρηνική ενέργεια θα παραμείνουν μέρη του ενεργειακού μείγματος στην ευρύτερη περιοχή. Η Γερμανία, στην πραγματικότητα, δήλωσε ότι θα διατηρήσει ορισμένους πυρηνικούς σταθμούς στο διαδίκτυο τουλάχιστον προσωρινά, μετά την υπόσχεση για πλήρη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργειας μέχρι το τέλος του περασμένου έτους.
Η SolarPower Europe ανέφερε ότι η ΕΕ εγκατέστησε 41,4 GW ηλιακής ενέργειας το 2022, αύξηση 47% από τα 28,1 GW που εγκαταστάθηκαν το 2021. Η Γερμανία πρωτοστάτησε με 7,9 GW ηλιακής ενέργειας που εγκαταστάθηκαν πέρυσι, ακολουθούμενη από την Ισπανία με 7,5 GW. Η ομάδα ανέφερε ότι ο στόλος παραγωγής ηλιακής ενέργειας της ΕΕ αυξήθηκε κατά 25% σε ετήσια βάση, σε σχεδόν 209 GW. Η ενεργειακή ομάδα σκέψης Ember, στην πρόσφατη «Ευρωπαϊκή Επισκόπηση Ηλεκτρισμού για το 2023», είπε ότι η ηλιακή και η αιολική ενέργεια παρήγαγαν μαζί περίπου το 22% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ πέρυσι.
Επιταχύνονται τα έργα αποθήκευσης ενέργειας
Η αποθήκευση ενέργειας κάνει επίσης «εισβολή» σε όλη την Ευρώπη. Ο τεχνολογικός όμιλος Wärtsilä στις αρχές Μαρτίου ανακοίνωσε ότι έφερε στο διαδίκτυο ένα σύστημα αποθήκευσης ενέργειας μπαταρίας 25 MW/100 MWh (BESS) στο Βέλγιο, σε συνεργασία με την ιαπωνική Nippon Koei Energy Europe και την Aquila Clean Energy EMEA, την ευρωπαϊκή πλατφόρμα ανάπτυξης καθαρής ενέργειας του Aquila Capital. Το BESS (Business Development Energy Storage) κλίμακας δικτύου, που βρίσκεται στην τοποθεσία ενός πρώην σταθμού ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα 800 MW, είναι από τα μεγαλύτερα που συνδέονται με το βελγικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας υψηλής τάσης και επίσης ένα από τα πρώτα τετράωρα μακράς διάρκειας μονάδες BESS στην Ε.Ε. Αξιωματούχοι κατά τη διάρκεια τελετής έναρξης τον Μάρτιο δήλωσαν ότι το έργο «τονίζει τη σημασία των συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας από μπαταρίες για την ενεργειακή μετάβαση σε όλη την Ευρώπη».
Οι αξιωματούχοι αναγνωρίζουν ότι η αποθήκευση ενέργειας γίνεται πιο σημαντική καθώς αυξάνεται η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, υποστηρίζοντας την ενοποίηση της ηλιακής και αιολικής ενέργειας και τη σταθερότητα των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Είναι μεταξύ πολλών παραγόντων που επηρεάζουν το μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης.
Καμπανάκι για τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς
Ορισμένες χώρες που έχουν βασιστεί στην υδροηλεκτρική ενέργεια ανησυχούν για έναν ήπιο χειμώνα σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Η έλλειψη χιονιού και βροχοπτώσεων τους τελευταίους μήνες, μετά τα κύματα καύσωνα σε ορισμένες περιοχές το περασμένο καλοκαίρι, σημαίνει ότι θα μπορούσε να υπάρχει λιγότερο διαθέσιμο νερό για την υδροηλεκτρική ενέργεια, η οποία ιστορικά ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος ανανεώσιμος πόρος ενέργειας της Ευρώπης. Η Διεθνής Οργάνωση Ενέργειας είπε ότι η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από την υδροηλεκτρική ενέργεια στην Ευρώπη μειώθηκε κατά 18% πέρυσι. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μεγαλύτερο ρόλο για άλλους πόρους παραγωγής.
Οι επενδύσεις σε υπεράκτιες αιολικές εγκαταστάσεις στην Ευρώπη μειώθηκαν πέρυσι, σύμφωνα με την WindEurope, παρόλο που ανακοινώθηκαν πολλά νέα έργα. Η WindEurope ανέφερε ότι αρκετά υπεράκτια αιολικά πάρκα αναμενόταν να κλείσουν οικονομικά πέρυσι, αλλά οι τελικές επενδυτικές αποφάσεις καθυστέρησαν λόγω πληθωριστικών πιέσεων, παρεμβάσεων στην αγορά και αβεβαιότητας για τα μελλοντικά έσοδα.
Οι τιμές ενέργειας καθοριστικός παράγων
Ενώ οι επενδύσεις και η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας επεκτείνονται σύμφωνα με την ενεργειακή μετάβαση, φαίνεται ότι μπορεί να μην είναι μια «απλή ιστορία ανάπτυξης». Ένας παράγοντας που συμβάλλει σε αυτό μπορεί να είναι η απόφαση των μεγάλων εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου όπως η BP να στραφούν πάλι προς τους υδρογονάνθρακες και να περιορίσουν τους κλιματικούς στόχους τους. Η τάση είναι πιθανό να οφείλεται εν μέρει στις απίστευτα υψηλές τιμές της ενέργειας και στους φόβους για τις ελλείψεις φυσικού αερίου που είδαμε στην Ευρώπη πέρυσι. Για παράδειγμα, τα ετήσια έσοδα της BP για το 2022 ήταν περίπου 249 δισεκατομμύρια δολάρια, αύξηση σχεδόν 52% από το 2021, σύμφωνα με τη Macrotrends, μια ερευνητική ομάδα επενδύσεων.
Οι κινήσεις της ΕΕ προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υποστηρίχθηκαν από τους στόχους για το κλίμα και την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές πολλών κυβερνήσεων. Η ΕΕ έχει δεσμευτεί από το «πακέτο για το κλίμα και την ενέργεια» του 2007 να αυξήσει το μερίδιό της στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Οι στόχοι της για το 2020 έχουν επιτευχθεί και έχουν ξεπεραστεί σε μεγάλο βαθμό, έτσι ώστε η ΕΕ έθεσε ακόμη πιο τολμηρούς στόχους για το 2030 στο επόμενο πακέτο «Fit for 55». Αυτό το πακέτο απαιτεί μείωση τουλάχιστον 55% των εκπομπών άνθρακα στην ΕΕ έως το 2030. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία πρόσθεσε ακόμη πιο στρατηγικό επείγοντα χαρακτήρα στην ευρωπαϊκή ενεργειακή μετάβαση για να καταστήσει την ήπειρο πιο ανεξάρτητη από βασικούς προμηθευτές ορυκτών καυσίμων [όπως η Ρωσία], θέτοντας ένα σχέδιο για σταδιακή κατάργηση του ρωσικού φυσικού αερίου έως το 2030. Ένα στοίχημα για το πράσινο υδρογόνο ως το κύριο υποκατάστατο του φυσικού αερίου απαιτεί ακόμη μεγαλύτερη εστίαση στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η οποία απαιτείται με ακόμη μεγαλύτερη δυναμικότητα για να επιτευχθεί ο στόχος των 10 εκατομμυρίων τόνων εγχώριας παραγωγής πράσινου υδρογόνου που έχει τεθεί από το μπλοκ.
Τεράστια κέρδη στις εταιρίες πετρελαίου και φ.α.
Τα υψηλά επιτόκια μπορεί επίσης να παρασύρουν τους θεσμικούς επενδυτές προς πιο παραδοσιακές κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων χαμηλού κινδύνου [όπως τα κρατικά ομόλογα] αντί να συνεχίσουν να επενδύουν σε έργα υποδομής και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου απολαμβάνουν εξαιρετικά κέρδη λόγω των σχετικά υψηλών τιμών των ορυκτών εμπορευμάτων.
Το άλλο σημαντικό εμπόδιο στα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι η εξασφάλιση αδειών γης. Καθώς οι «εύκολες» τοποθεσίες [αυτές με εύκολη πρόσβαση και σύνδεση με το δίκτυο] έχουν ήδη αξιοποιηθεί, τα νεότερα έργα είναι πιο περίπλοκα και συχνά επιβραδύνονται είτε από αντικρουόμενες πολυεπίπεδες (κυβερνητικές) διοικήσεις ή/και από το λεγόμενο Not in My Backyard (NIMBY), βάσει του οποίου τοπικές κοινωνίες αντιτίθενται σθεναρά στην ανάπτυξη έργων κοντά στα σπίτια τους. Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ για τις «ενεργειακές κοινότητες» προσανατολίζονται στο να ξεπεραστούν οι αντιστάσεις του NIMBY, αλλά μπορεί πράγματι να δημιουργήσουν ακόμη πιο περίπλοκα προβλήματα διακυβέρνησης.
Όσοι επενδύουν σε ευρωπαϊκά έργα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας πιθανότατα αναζητούν κάτι περισσότερο από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Εδώ έρχεται ο μακροπρόθεσμος ρόλος που θα διαδραματίσουν οι ΗΠΑ στην παροχή ενεργειακής ασφάλειας στην Ευρώπη, πρώτα με τη μορφή LNG (υγροποιημένου φυσικού αερίου) και όλο και περισσότερο με τη μορφή υδρογόνου/αμμωνίας, ιδιαίτερα με κίνητρα τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη για πράσινο υδρογόνο/αμμωνία.
Βιοκαύσιμα, υδρογόνο, πράσινη αμμωνία κλπ.
Τονίζεται αρμοδίως ότι από την άποψη του καθαρού κόστους, η ηλιακή και η χερσαία αιολική ενέργεια παραμένουν πολύ ελκυστικές. Για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε κλίμακα, η υπεράκτια αιολική ενέργεια είναι όλο και πιο ανταγωνιστική. Το επόμενο σύνορο είναι η απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές των βαρέων βιομηχανιών, των βαρέων μεταφορών, της ναυτιλίας και της αεροπορίας που είναι δύσκολο να υποχωρήσουμε. Για αυτό, θα χρειαστούν λύσεις που θα στηρίζονται στα βιοκαύσιμα και στις τεχνολογίες ενέργειας σε υγρό.
Το υδρογόνο μπορεί να διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο ως καύσιμο από μόνο του και ως πρώτη ύλη για την παραγωγή συνθετικών ή ηλεκτρονικών καυσίμων ή πράσινης αμμωνίας. Η βασική πρόκληση είναι η εξασφάλιση ενός πολύ χαμηλού κόστους παροχής ηλεκτρικής ενέργειας που δεν υπόκειται σε αστάθεια της χονδρικής αγοράς. Η αγορά καθαρού υδρογόνου και παραγώγων καυσίμων παραμένει αβέβαιη, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη διασφάλιση μιας μακροπρόθεσμης απορρόφησης σε τιμή που αντανακλά το πραγματικό κόστος παραγωγής.
Το ευρωπαϊκό φυσικό αέριο παραμένει ζητούμενο…
Το φυσικό αέριο, πάντως, παραμένει σημαντικό για το ενεργειακό μείγμα της Ευρώπης, πράγμα που σημαίνει ότι χρειάζονται εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου ελλείψει εισαγωγών από τη Ρωσία. Η ΕΕ έχει δει αυξημένη ζήτηση για εισαγωγές LNG από αυτές τις χώρες χωρίς πρόσβαση σε φυσικό αέριο μέσω αγωγού. Υπήρξε βιασύνη για τη δημιουργία νέας χωρητικότητας εισαγωγής LNG στην ΕΕ για την αντιμετώπιση αυτής της ζήτησης και υπάρχουν φόβοι ότι μπορεί να υπάρξει υπερπροσφορά δυναμικότητας τερματικών σταθμών εισαγωγής LNG στο εγγύς μέλλον.
Αναμένεται ότι η παραγωγή φυσικού αερίου στην Ευρώπη θα αυξηθεί για να αντισταθμίσει τουλάχιστον ένα μέρος της μείωσης των εισαγωγών από τη Ρωσία. Για να μειώσουν την εξάρτηση και τη μελλοντική εξάρτηση από τις εισαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου από τη Ρωσία, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρχίσει να διερευνούν μια ποικιλία επιλογών για να βοηθήσουν στον ανεφοδιασμό της οικονομικής δραστηριότητας που τονίζεται από την ενέργεια, μακροπρόθεσμα. Το ευρωκοινοβούλιο υποστήριξε πρόσφατα την σημασία των επενδύσεων σε φυσικό αέριο, που είναι τόσο απαραίτητες για την ενεργειακή μετάβαση, ως «πράσινες». Ως αποτέλεσμα, πολλές κοινότητες αλλάζουν τη στάση τους προς την ανάπτυξη, δεδομένου ότι απέχουμε ακόμη δεκαετίες από την πλήρη ηλεκτροδότηση.
Το φυσικό αέριο που παράγεται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει 30% μικρότερο αποτύπωμα σε σύγκριση με όταν παράγεται εκτός της ηπείρου. Η ανάπτυξη των πόρων φυσικού αερίου είναι επίκαιρη, δεδομένης της επείγουσας ανάγκης, και, αποτελεί επίσης γέφυρα για την ενεργειακή μετάβαση που λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη. Μπορούμε να περιμένουμε ότι η ανάπτυξη στον τομέα της παραγωγής φυσικού αερίου θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια.
