Tα γεωπολιτικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη «ρότα» του EastMed, του αγωγού που σχεδιάζεται για τη μεταφορά κατ’ αρχήν του ισραηλινού και κυπριακού αερίου στην Ευρώπη ; Πρόκειται για ένα ερώτημα που απασχολεί πολλούς διεθνείς αναλυτές και διεθνολόγους, παρότι στην παρούσα φάση το Τελ Αβιβ με τη βοήθεια των ΗΠΑ και τη στήριξη της ΕΕ δείχνει να ποντάρει στον EastMed και να κινείται γρήγορα προς μία κατεύθυνση μετασχηματισμού της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς.
Οι ισορροπίες στην περιοχή είναι εξαιρετικά εύθραυστες και τα συμφέροντα πολλά. Γι΄αυτό και η πρόσφατη αντίδραση του Λίβανου δεν εξέπληξε πολλούς.
Τον περασμένο μήνα η γαλλική Total, όπως αναφέρει σε σχετικό του άρθρο στο Euractiv, oειδικός αναλυτής Joseph Dana, ανέδειξε μια πτυχή του προβλήματος. O διευθύνων σύμβουλος του γαλλικού κολοσσού Patrick Pouyanne δήλωσε στους Financial Times πως το Ισραήλ είναι πολύ «πολύπλοκο» για επενδύσεις, «too complex», όπως είπε χαρακτηριστικά. Διευκρίνισε ότι ηTotal δεν είναι πρόθυμη να ρισκάρει τις σχέσεις που έχει με άλλες χώρες στην περιοχή, υπογράφοντας νέες συμφωνίες με το Ισραήλ. Η θέση αυτή της Total δεν αποτελεί βέβαια έκπληξη δεδομένου ότι η εταιρία φαίνεται ότι εξακολουθεί να επιθυμεί τη συνεργασία με το Ιράν, μία συνεργασία, η οποία προσωρινά έχει τεθεί σε αναμονή λόγω της ανανέωσης των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Τεχεράνης. Επίσης, ο γαλλικός όμιλος δουλεύει στενά με τον Λίβανο για την έρευνα και εκμετάλλευση offshore κοιτασμάτων στην ανατολική Μεσόγειο.
Ας σημειωθεί ότι η Total έχει δώσει το παρών στις έρευνες στην Κύπρο.
Πιθανόν η εταιρία να δέχεται και άλλες πιέσεις προκειμένου να μην συνεργαστεί με το Ισραήλ. Την περασμένη δεκαετία δυναμικές ομάδες ακτιβιστών, απειλώντας με μποικοτάζ οδήγησαν ευρωπαϊκές εταιρίες στην απόφαση να διακόψουν τις εργασίες τους στο Ισραήλ .Για παράδειγμα η γαλλική εταιρία Systra αποσύρθηκε από το έργο του τραμ της Ιερουσαλήμ, ενώ αποχώρησε και η βρετανική εταιρία σεκιούριτι G4S.
Πέρα από τις πιέσεις που μπορούν να δεχθούν οι εταιρίες, οι οποίες στο τέλος της ημέρας θα αποφασίσουν με γνώμονα τα συνολικά οικονομικά τους συμφέροντα, υπάρχουν και οι άλλες διαστάσεις στο παζλ.
Υπάρχει για παράδειγμα ο παράγων Τουρκία. Όταν το Ισραήλ έκανε την πρώτη μεγάλη ανακάλυψη αερίου στο κοίτασμα Λεβιάθαν, υπήρχε μία έντονη διεθνής ώθηση προς το Τελ Αβίβ το αέριο να μεταφερθεί στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Ανάλογη πίεση δέχθηκε και η Κύπρος, για το δικό της αέριο, την περίοδο εκείνη.
Μετά την αραβική άνοιξη όμως, οι σχέσεις Ισραήλ- Τουρκίας πέρασαν σε κρίση, καθώς η ‘Αγκυρα προσπάθησε να αναδειχθεί σε ηγέτη της αλλαγής στην περιοχή, Το Ισραήλ άρχισε να αναζητεί άλλους συμμάχους, ενώ ταυτόχρονα ενίσχυε την κατοχή στη Δυτική Όχθη. Καθώς το χαρτί της Αραβικής Άνοιξης κάηκε πολύ γρήγορα για την Τουρκία , η χώρα έμπλεξε με το παλαιστινιακό ζήτημα, χρησιμοποιώντας το ως μέσο για να εδραιωθεί σαν τη μαλακή δύναμη στη καρδιά και στο νου των πληθυσμών στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Οι σχέσεις με το Ισραήλ επιδεινώθηκαν σημαντικά.
Το σχέδιο για τη μεταφορά του οffoshore αερίου του Ισραήλ και της Κύπρου με αγωγό από την Τουρκία φάνηκε να μπαίνει στις καλένδες στα τέλη του περασμένου χρόνου.
Με τη βοήθεια των ΗΠΑ και τη στήριξη της ΕΕ, ο αγωγός EastMed, ένα πρότζεκτ που είχε συζητηθεί στο παρελθόν, χωρίς τότε να κερδίζει την πρώτη θέση, πέρασε στο προσκήνιο. Με τονEastmed, το αέριο του Ισραήλ, της Κύπρου και ενδεχομένως και άλλων χωρών θα μπορούν να μεταφερθούν στην Κρήτη και από εκεί στην ηπειρωτική Ελλάδα και την υπόλοιπη Ευρώπη.
Όταν φθάσει σε πλήρη λειτουργία ο αγωγός αυτός θα μπορεί να μεταφέρει περί τα 10 δις. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως στις αγορές της ΕΕ, αποδίδοντας δισεκατομμύρια δολάρια στο Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο.
Όμως το story δεν τελειώνει εδώ. Ένα στοιχείο που δείχνει πόση πολύπλοκη είναι η πολιτική κατάσταση για το αέριο της Μεσογείου είναι η απόφαση της Μόσχας να προχωρήσει σε δικές της έρευνες για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων σε θαλάσσια περιοχή έξω από τις ακτές της Συρίας (και του Λιβάνου σε συνεργασία με τη Total). Aν βρεθεί αξιόλογο κοίτασμα τότε η μεταφορά του αερίου θα γίνει κατά πάσα πιθανότητα μέσω Τουρκίας, δεδομένης της εγγύτητάς της με τα κοιτάσματα και των πρόαφατα αναβαθμισμένων σχέσεων της Αγκυρας με τη Μόσχα.
Ας σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα, περίπου 10 χρόνια μετά τη ανακάλυψή τους, η εκμετάλλευση στο κοίτασμα Λεβιάθιαν του Ισραήλ δεν έχει ξεκινήσει, ενώ στην Κύπρο, οι ποσότητες που έχουν ανακαλυφθεί (συμπεριλαμβανομένου και του «Γλαύκου», που εντόπισε το γεωτρύπανο της ExxonMobil) δεν επαρκούν ούτε για την κατασκευή μονάδας υγροποίησης αερίου στο νησί. Ετσι προς το παρόν για το κυπριακό αέριο, καθώς και για ορισμένες ποσότητες ισραηλινού αερίου παραμένει σαν πρώτη επιλογή η εξαγωγή, όταν και όποτε ξεκινήσει, μέσω Αιγύπτου.
Σήμερα οι σχέσεις Ρωσίας και Ισραήλ είναι καλές. Οι δύο χώρες επικοινωνούν για τις ρωσικές κινήσεις στη Συρία ενώ η παρουσία ενός εκατομμυρίου και περισσότερων Ρώσων στο Ισραήλ βοηθά στη σύσφιξη των πολιτιστικών και κοινωνικών δεσμών. Όμως μόλις ισραηλινό αέριο αρχίσει να ρέει προς την Ευρώπη, οι σχέσεις μεταξύ των δύο μπορεί να αλλάξουν , αφού η Μόσχα, όπως το έδειξε και η πρόσφατη ενασχόλησή της με τις έρευνες στη Συρία, δεν θέλει με τίποτα να χάσει ή να μειώσει τη θέση της στην αγορά αερίου της ΕΕ.
Mέσα σε όλο αυτό το σκηνικό δεν προκαλούν εντύπωση οι προειδοποιητικές επιστολέ του Λίβανου σχετικά με την κατασκευή του αγωγού EastMed, με κατεύθυνση από το Ισραήλ στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τονίζοντας πως δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση ο συγκεκριμένος αγωγός να παραβιάζει τα θαλάσσια σύνορά του.
Υπενθυμίζεται ότι η Βηρυτός εξακολουθεί να έχει μία ανεπίλυτη θαλάσσια συνοριακή διαμάχη με το Ισραήλ για μια περιοχή στη θάλασσα, περίπου 860 τετραγωνικών χιλιομέτρων, που εκτείνεται κατά μήκος τριών ενεργειακών οικοπέδων του Λιβάνου. Ασάφεια, που για να ξεκαθαρίσει θα πρέπει πρώτα να τελειώσει ο πόλεμος στη Συρία, υπάρχει και για τη θαλάσσια περιοχή έξω από τις συριακές ακτές , όπου επικεντρώνονται τώρα οι ρωσικές έρευνες…..
