Oι βιομηχανίες χάλυβα και τσιμέντου εκτιμάται ότι είναι πρώτες που θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τον μηχανισμό για την επιβολή φόρου άνθρακα στα σύνορα της ΕΕ, που σχεδιάζουν να επιβάλλουν οι Βρυξέλλες στο πλαίσιο της πολιτικής για το Κλίμα αλλά και για τη χρηματοδότηση του περίφημου Ταμείου Ανάκαμψης των 750 δισ. ευρώ.
Οι τεχνοκράτες της Κομισιόν εξετάζουν επί του παρόντος διάφορα προσχέδια για την ανάπτυξη του νέου Συνοριακού Μηχανισμού Προσαρμογής Άνθρακα ( Carbon Border Adjustment Mechanism, CBAM), ο οποίος θα επιβάλλεται σε εισαγόμενα αγαθά από τρίτες χώρες που δεν εφαρμόζουν τα υψηλά περιβαλλοντικά στάνταρ της ΕΕ με αποτέλεσμα είτε να γίνονται πόλος έλξης για την μετεγκατάσταση ευρωπαϊκών βιομηχανιών λόγω χαμηλότερου κόστους, είτε, για τους ίδιους λόγους, να ανταγωνίζονται τα ευρωπαϊκά προϊόντα, τόσο εντός όσο και εκτός ΕΕ.
Ακόμα είναι ασαφές ποιοί ακριβώς τομείς θα καλυφθούν από την νέα αυτή πολιτική, αν και αρμόδιο στέλεχος της Επιτροπής δήλωσε στο Euractiv, ότι οι βιομηχανίες χάλυβα και τσιμέντου βρίσκονται στην πρώτη γραμμή επειδή είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε αυτό, που ονομάζεται διαρροή άνθρακα, δηλαδή τη μετεγκατάσταση σε τρίτες χώρες
Ο νέος φόρος, που αποτελεί πλέον μία από τις βασικές προτεραιότητες της ΕΕ, επιδιώκεται να σχεδιαστεί αφενός κατά τρόπο σύμφωνο με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ), προκειμένου να αποτραπούν εμπορικές διαφορές και αφετέρου κατά τρόπο που να προωθεί αποτελεσματικά τις πράσινες αρχές της ΕΕ, τόσο εκτός όσο και εντός ευρωπαϊκών συνόρων.
Στα τέλη Οκτωβρίου έκλεισε μία πρώτη δημόσια διαβούλευση για το θέμα, αλλά η Επιτροπή σχεδιάζει να δημοσιεύσει την πρότασή της το δεύτερο τρίμηνο του 2021.
Ο μηχανισμός θα πρέπει να εξασφαλίζει ότι η τιμή εισαγωγής ενός προϊόντος αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια το περιεχόμενο άνθρακα του ίδιου του προϊόντος
Το επίπεδο του φόρου θα μπορούσε να κυμαίνεται ανάλογα με την τιμή των δικαιωμάτων εκπομπής CO2 στο σύστημα εμπορίας εκπομπώνCO 2 της ΕΕ. Παράλληλα είναι απαραίτητονα διασφαλιστεί ότι ο φόρος θα είναι συμβατός με τους κανόνες του ΠΟΕ.
Εν τω μεταξύ, μεγάλοι εμπορικοί εταίροι της ΕΕ ανακοινώνουν μέτρα για το Κλίμα. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο μηνών, η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότιος Κορέα έχουν ανακοινώσει δεσμεύσεις για τη μείωση των εκπομπών ρύπων- σε διαφορετικό επίπεδο η κάθε χώρα- , ενώ η νίκη του Τζο Μπάιντεν στις αμερικανικές εκλογές, σχεδόν σίγουρα θα αλλάξει την κλιματική πολιτική της Ουάσινγκτον.
Οι εξελίξεις αυτές πιθανόν να εξηγούν τη δήλωση του αντιπροέδρου της Επιτροπής, Frans Timmermans, ότι «το επίπεδο του μηχανισμού και η ένταση της χρήσης του θα εξαρτηθούν από τους διεθνείς εταίρους μας. Εάν κάνουν το ίδιο πράγμα όπως εμείς , εάν θέλουν να δείξουν την ίδια φιλοδοξία και να βαδίσουνστην ίδια κατεύθυνση, τότε η ανάγκη για τον Μηχανισμό θα είναι λιγότερη», είπε χαρακτηριστικά
Η Κίνα ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα στοχεύσει στην ανθρακική ουδετερότητα έως το 2060. Μέχρι σήμερα πάντως το Πεκίνο δέχεται κριτική γιατί δεν συμπεριλαμβάνει στην πολιτική μείωσης άλλους ρύπους εκτός CO2, ενώ υπάρχουν αμφιβολίες για το κατά πόσον ο Τζο Μπάιντεν θα πετύχει φιλόδοξους κλιματικούς στόχους, δεδομένης της αντιπολίτευσης στη Γερουσία.
Δύσκολη θα είναι και η εξασφάλιση της έγκρισης από τον ΠΟΕ, αφού αρκετές χώρες, όπως η Ρωσία για παράδειγμα έχουν ήδη εκφράσει τις επιφυλάξεις τους.
Διπλωματικοί κύκλοι προτείνουν την συνεργασία με τις ΗΠΑ για την από κοινού εισαγωγή του CBAM σε ορισμένους τομείς, προσθέτοντας ότι η διαδικασία αυτή θα πρέπει να είναι διαφανής και ανοικτή σε άλλες χώρες, ώστε να αποφευχθούν οι εμπορικοί πόλεμοι που θα μπορούσαν να προκληθούν από την κλιματική πολιτική.
Τα έσοδα
Η Κομισιόν εκτιμά ότι ο νέος μηχανισμός θα μπορούσε να αποφέρει ετήσια έσοδα μεταξύ 5-14 δισεκατομμυρίων ευρώ, ανάλογα με το εύρος και την έντασή του. Το πού θα διοχετευτούν τελικά τα έσοδα αυτά έχει γίνει αντικείμενο μεγάλης συζήτησης στους κόλπους των Βρυξελλών.
¨Οταν η Επιτροπή ανακοίνωσε το σχέδιό της για το Ταμείο Ανάκαμψης, τότε είχε δηλώσει ότι τα έσοδα από τον ανθρακικό φόρο στα σύνορα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την εξόφληση μέρους των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ του Ταμείου, κυρίως ενός τμήματος από τα κεφάλαια που το Ταμείο πρόκειται να δανειστεί από τις κεφαλαιαγορές τους επόμενους μήνες.
Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν δίνει την έγκρισή του σε αυτήν την πτυχή του σχεδίου αποπληρωμής, ενώ η Επιτροπή έχει κληθεί από ορισμένες χώρες- μέλη αλλά και φορείς να μην χρησιμοποιήσει τα έσοδα από τον φόρο για οτιδήποτε άλλο εκτός από τα προγράμματα απανθρακοποίησης.
Τα έσοδα του CBAM πρέπει να αποσκοπούν στον περιορισμό των διεθνών ανταγωνιστικών στρεβλώσεων επιμένουν πολλοί, υπογραμμίζοντας ότι η διασφάλιση ότι τα έσοδα από τον φόρο στα σύνορα δεν θα εκλαμβάνονται από τις τρίτες χώρες ως ανάληψη μετρητών θα μπορούσε να ενισχύσει την κλιματική διπλωματία των Βρυξελλών στον ΠΟΕ.