Tον Ιούνιο αναμένεται να δώσει η ΕΕ το τελικό, τυπικό ok για το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (JTF), το οποίο θα χρηματοδοτήσει μία σειρά έργων στις λεγόμενες λιγνιτικές/ανθρακικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, για τη μετάβασή τους σε μία οικονομία χωρίς άνθρακα.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε την πρόταση  για τη δημιουργία του Ταμείου με ψήφους 615 υπέρ, 35 κατά και 46 αποχές. Απομένει πλέον η έγκριση από τη Σύνοδο Κορυφής των ηγετών των 27 χωρών- μελών που θα πραγματοποιηθεί τον επόμενο μήνα για να ξεκινήσει η λειτουργία του Ταμείου. Πρόκειται για μία τυπική διαδικασία, καθώς  δεν αναμένεται καμία αλλαγή σε σχέση με το Ταμείο, το οποίο θα τρέξει με προϋπολογισμό 17,5 δισ. ευρώ, κεφάλαια που προέρχονται από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και το Ταμείο Ανάκαμψης. 

“Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (JTF) είναι το κλειδί που μπορεί να διασφαλίσει ότι η μετάβαση σε μία κλιματικά ουδέτερη οικονομία θα γίνει με δίκαιο τρόπο, που δεν θα αφήνει κανέναν πίσω” δήλωσε ο Ευρωβουλευτής Μανώλης Κεφαλογιάννης της ΝΔ, που ήταν και ο εισηγητής της πρότασης στο Ευρωκοινοβούλιο.

Το ελληνικό σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, με επικεφαλής τον πρόεδρο της συντονιστικής επιτροπής του Σχεδίου κ. Κωστή Μουσουρούλη, προβλέπει μία σειρά αυξημένων κινήτρων για την προσέλκυση επενδύσεων στις δύο παραδοσιακές λιγνιτικές περιοχές,  Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη. Εξάλλου πρόσφατα συμπεριελήφθηκαν και  τα νησιά στις επιλέξιμες περιοχές, ώστε να επωφεληθούν από τα νέα, αυξημένα ποσοστά ενίσχυσης για τα έργα ανάπτυξης και μετάβασης στη νέα εποχή. Τα αυξημένα ποσοστά ενίσχυσης των επενδύσεων στα νησιά αφορούν στις Περιφέρειες του Βορείου και του Νοτίου Αιγαίου και της Κρήτης. Στόχος είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την υλοποίηση επενδύσεων στα νησιά, οι οποίες θα περιορίσουν την εξάρτησή τους από τους παραδοσιακούς τομείς και θα επιτρέψουν την ουσιαστική συμμετοχή τους στη νέα οικονομία.

Το νέο πλαίσιο για τις περιφερειακές ενισχύσεις που ανακοινώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ισχύσει από την αρχή του 2022 μέχρι το τέλος του 2027.

Όπως ανέφερε ο κ. Μουσουρούλης το νέο πλαίσιο  περιλαμβάνει ειδική διάταξη που επιτρέπει την παροχή πρόσθετων ποσοστών κρατικών ενισχύσεων για τις περιοχές μετάβασης, σημαντικά αυξημένων σε σχέση με τα ισχύοντα σήμερα. Οι αυξήσεις αυτές κυμαίνονται από 15-25% έναντι των ποσοστών που ισχύουν σήμερα, με τα νέα ποσοστά να φτάνουν στο 40-60% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, στο 50-70% για τις μεσαίες και 60-80% για τις μικρές επιχειρήσεις.

Η μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας και της Μεγαλόπολης, των οποίων η οικονομία μεταπολεμικά στηρίχθηκε στον λιγνίτη, στη εποχή του χαμηλού άνθρακα χαρακτηρίζεται ως το μεγαλύτερο project παραγωγικού μετασχηματισμού που έγινε ποτέ στη χώρα.Το σχέδιο για την ομαλή μετάβαση των δύο περιοχών, όπως έχει δηλώσει ο κ. Μουσουρούλης αντιμετωπίζει μια τριπλή πρόκληση: την απομυθοποίηση ενός παραγωγικού προτύπου με βαθιές όμως ρίζες στην κοινωνία, την ανάσχεση των συνεπειών της εξάρτησης από το πρότυπο αυτό και τη διαφοροποίηση των τοπικών οικονομιών, με στόχο την βιώσιμη ανάπτυξή τους.

Για την αντιμετώπιση της τριπλής αυτής πρόκλησης, η χώρα  διαθέτει σήμερα εξασφαλισμένους οικονομικούς πόρους – ύψους 2 δισ. Ευρώ – που θα χρηματοδοτήσουν ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο με αιχμή την «καθαρή» ενέργεια, τη βιομηχανία, την έξυπνη αγροτική παραγωγή, τον βιώσιμο τουρισμό, την τεχνολογία και την εκπαίδευση.

Το σχέδιο αυτό περιλαμβάνει κίνητρα:  Κάθετα, για κάθε μια από τις προτεραιότητες αυτές και οριζόντια, με νέους σχεδιασμούς σε κρίσιμα ζητήματα όπως η χωροταξία, οι δεξιότητες, οι φυσικές και ψηφιακές υποδομές, η διευκόλυνση και η υποστήριξη της επιχειρηματικής δράσης. Eπίσης προβλέπει και αμιγώς  επενδυτικά κίνητρα, με ενισχυμένα ποσοστά επιδοτήσεων για την προσέλκυση επενδύσεων ικανών να αντισταθμίσουν τις επιπτώσεις της μετάβασης και να εξασφαλίσουν νέες θέσεις εργασίας μέσα από τη δημιουργία αξιών σε διαφορετικούς κλάδους και τομείς.

To νέο  πλαίσιο αξιοποιεί ορισμένα από τα πλεονεκτήματα των λιγνιτικών περιοχών, όπως :

• Μεγάλες υποδομές δικτύων που μέχρι σήμερα εξυπηρετούν την ηλεκτροπαραγωγή από λιγνίτη και αύριο μπορούν να «σηκώσουν» έργα ΑΠΕ, αποθήκευσης ενέργειας, πράσινου υδρογόνου.
•  Πολυάριθμο και έμπειρο ανθρώπινο δυναμικό για να στηρίξει νέες δραστηριότητες.
• Εκτάσεις γης που μέχρι σήμερα ήταν δεσμευμένες για εξόρυξη και πλέον  απελευθερώνονται, απορρυπαίνονται, αποκαθίστανται, για να αλλάξουν χρήση και να υποδεχθούν επενδύσεις.

Περισσότερες από 21 εμβληματικές  επενδύσεις έχουν ήδη προτεραιοποιηθεί στο νέο σχεδιασμό.