Η προσπάθεια της Ευρώπης για διαφοροποίηση από τη ρωσική ενέργεια έχει αναζωπυρώσει τις συζητήσεις για τον αγωγό EastMed, ο οποίος προβλέπεται να μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ελλάδα και την υπόλοιπη νοτιοανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξακολουθεί να επιμένει στην εμπορική βιωσιμότητα του αγωγού προτού δώσει την τελική της έγκριση.

«Η σκοπιμότητα της συνέχισης του έργου του αγωγού EastMed θα εξαρτηθεί από την εμπορική του βιωσιμότητα και την ικανότητά του να συμβάλει στους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ», δήλωσε πηγή της Επιτροπής στη EURACTIV Ελλάδας.

Ο φορέας υλοποίησης του έργου έχει λάβει επιχορηγήσεις από τον μηχανισμό «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΜΣΕ) για τη διεξαγωγή όλων των απαραίτητων τεχνικών μελετών, συμπεριλαμβανομένων των ερευνών βυθού και των τεχνικών μελετών που θα επιτρέψουν στον φορέα υλοποίησης να λάβει επενδυτικές αποφάσεις.

«Ο φορέας υλοποίησης δεν έχει ακόμη ολοκληρώσει όλες τις δραστηριότητες και δεν έχει λάβει την τελική επενδυτική απόφαση. Η εμπορική βιωσιμότητα του έργου εξαρτάται επίσης από τις μελλοντικές ανάγκες της περιφερειακής ζήτησης», πρόσθεσε η πηγή της Επιτροπής.

Το έργο αποσκοπεί στη μεταφορά 9 έως 12 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως από υπεράκτια αποθέματα φυσικού αερίου μεταξύ Ισραήλ και Κύπρου στην Ελλάδα και στη συνέχεια στην Ιταλία και σε άλλες χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Παρόλο που η ΕΕ στοχεύει γενικά στη μείωση της χρήσης καυσίμων που εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα και στην επιτάχυνση της υιοθέτησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, στο μεσοδιάστημα, η πηγή εξήγησε ότι το φυσικό αέριο μπορεί να βοηθήσει σε μια επιτυχή ενεργειακή μετάβαση σε ορισμένα κράτη μέλη.

Ο αναθεωρημένος κανονισμός ΔΕΔ-Ε θα επικαιροποιήσει τις κατηγορίες υποδομών που θα υποστηριχθούν σύμφωνα με την Πράσινη Συμφωνία.

«Κατά κανόνα, τα έργα φυσικού αερίου δεν θα είναι επιλέξιμα για να αποκτήσουν το καθεστώς PCI, αλλά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε μια εξαίρεση τόσο για την Κύπρο όσο και για τη Μάλτα, λόγω της μοναδικής τους θέσης ως νησιωτικών κρατών που είναι λιγότερο συνδεδεμένα με την κύρια ευρωπαϊκή ενεργειακή υποδομή», πρόσθεσε η πηγή.

Αβέβαιη η υποστήριξη των ΗΠΑ

Μετά την επιθετικότητα της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ουάσινγκτον παραδέχθηκε πρόσφατα ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα διαδραματίσει βασικό ρόλο στη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Μόσχα. Ωστόσο, δεν έγινε καμία συγκεκριμένη αναφορά στον EastMed.

Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ δήλωσε ότι η περιοχή «θα διαδραματίσει όλο και πιο σημαντικό ρόλο καθώς θα επεκτείνει την ικανότητά της να εισάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) και να κατασκευάσει υποδομές όπως περιφερειακές διασυνδέσεις ηλεκτρικής ενέργειας, προωθώντας έτσι την ενεργειακή διαφοροποίηση της Ευρώπης».

Νωρίτερα φέτος, σε δήλωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε διατυπωθεί η άποψη ότι η Ουάσιγκτον δεν υποστηρίζει πλέον την κατασκευή του έργου του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, καθώς το ενδιαφέρον των ΗΠΑ στρέφεται πλέον στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Ωστόσο, ένα βασικό στοιχείο είναι το κατά πόσον ο αγωγός θα είναι εμπορικά εφικτός ή αν υπάρχουν άλλες επιλογές στο τραπέζι.

Όταν η Κύπρος, η Ελλάδα και το Ισραήλ υπέγραψαν τη συμφωνία για τον αγωγό τον Ιανουάριο του 2020, ένας αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε στη EURACTIV ότι ο αγωγός θα πρέπει να θεωρηθεί ως «μία επιλογή» για την αξιοποίηση των προμηθειών φυσικού αερίου EastMed για την ΕΕ, παράλληλα με την επιλογή μεταφοράς του με δεξαμενόπλοια υπό μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι παρουσίασε μια εναλλακτική ιδέα στον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη τον Μάρτιο του 2021, όπως είχε αποκαλύψει Το Βήμα.

Ο αγωγός θα εξακολουθούσε να ξεκινά από το κοίτασμα φυσικού αερίου Λεβιάθαν του Ισραήλ, αλλά αντί να πηγαίνει στην Κύπρο μέσω υπεράκτιου αγωγού, θα κατευθυνόταν στην Αίγυπτο από τη στεριά και στη συνέχεια θα ανέβαινε στο νησί της Κρήτης, περνώντας από την περιοχή της οριοθετημένης ελληνοαιγυπτιακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης.

Τα πλοία LNG θα μπορούν στη συνέχεια να μεταφέρουν το αέριο είτε στην Αλεξανδρούπολη στη βορειοανατολική Ελλάδα είτε αλλού, έχοντας ως τελικό προορισμό την Ευρώπη.

Υπάρχει όμως και ένα γεωπολιτικό ζήτημα, δεδομένου ότι η Τουρκία παρακάμπτεται γεωγραφικά στο σχεδιασμό του αγωγού. Και η Άγκυρα αμφισβητεί τη σκοπιμότητα του αγωγού.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πρόσφατα ότι «αν υπολογιστεί το κόστος, το καταλληλότερο σενάριο είναι το αέριο αυτό να περάσει από την Τουρκία. Εξάλλου, το συζητούν [τα άλλα εμπλεκόμενα κράτη] μεταξύ τους».

Επαναπροσέγγιση Ελλάδας-Τουρκίας

Σε αυτό που ορισμένοι χαρακτήρισαν ως «επαναπροσέγγιση» στον απόηχο του πολέμου στα ανατολικά της Ευρώπης, ο Έλληνας πρωθυπουργός Μητσοτάκης και ο Ερντογάν είχαν συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη τον περασμένο μήνα. Αν και οι λεπτομέρειες αυτής της συνάντησης δεν αποκαλύφθηκαν ποτέ, δημοσιεύματα του Τύπου έδειξαν ότι η ενέργεια κυριάρχησε στις συνομιλίες.

Για τον Μιχάλη Μαθιουλάκη, εμπειρογνώμονα στον τομέα της ενέργειας στο ΕΛΙΑΜΕΠ, η κατασκευή του αγωγού είναι μια απόφαση που αφορά αποκλειστικά στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ και επομένως είναι εντελώς αποκομμένη από οποιεσδήποτε τρέχουσες ή επερχόμενες συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

«Εκτός από τις τεχνικές προκλήσεις του, ο αγωγός EastMed επηρεάστηκε τα τελευταία χρόνια κυρίως από τις πολιτικές της ΕΕ για την απαλλαγή από τον άνθρακα, η οποία απέφυγε να προσφέρει περαιτέρω οικονομική και πολιτική στήριξη σε νέα έργα υποδομής φυσικού αερίου», δήλωσε στη EURACTIV.

Για το σκοπό αυτό, πρόσθεσε, η ανανεωμένη αποφασιστικότητα της ΕΕ να ενισχύσει την ενεργειακή της ασφάλεια μειώνοντας σημαντικά την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο ανοίγει πράγματι ένα «νέο παράθυρο ευκαιρίας» για την υλοποίηση του αγωγού φυσικού αερίου.

«Η οικονομική και πολιτική στήριξη από την ΕΕ μπορεί να διευκολύνει τη διαδικασία λήψης τελικών επενδυτικών αποφάσεων από τους ιδιωτικούς φορείς που εξετάζουν τη συμμετοχή τους στο έργο», είπε. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι η σημαντική αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, ευνοεί τις παραμέτρους οικονομικής βιωσιμότητας του αγωγού.

Ωστόσο, προειδοποίησε ότι η αποφασιστικότητα της ΕΕ να στηρίξει νέες υποδομές φυσικού αερίου μπορεί να μην διαρκέσει πολύ, καθώς αποκλίνει από τις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες της Ένωσης για απαλλαγή από τον άνθρακα.

Επιπλέον, είπε, η πορεία των τιμών του φυσικού αερίου στην Ευρώπη για το υπόλοιπο του 2022 και σε σχέση με τις εξελίξεις με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, θα καθορίσει τα σήματα της αγοράς που θα δημιουργηθούν για τις επιχειρηματικές οντότητες που εξετάζουν το ενδεχόμενο συμμετοχής ή χρηματοδότησης του έργου.

«Εάν οι τιμές πέσουν πολύ γρήγορα ή οι εκπομπές CO2 αυξηθούν πολύ υψηλά το 2022, τότε η αποφασιστικότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υποστηρίξει ένα έργο όπως ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed θα μπορούσε να αποδυναμωθεί γρήγορα. Επομένως, έχει πράγματι ανοίξει ένα νέο παράθυρο ευκαιρίας για τον αγωγό φυσικού αερίου EastMed, αλλά μπορεί να μην είναι ανοιχτό για πολύ καιρό», κατέληξε.