Η Επιτροπή πρότεινε σήμερα ένα νέο κανονισμό έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου στην ΕΕ και τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού αυτό τον χειμώνα. Αυτό θα γίνει μέσω κοινής αγοράς φυσικού αερίου, μηχανισμών περιορισμού των τιμών στο χρηματιστήριο φυσικού αερίου TTF, νέων μέτρων για τη διαφανή χρήση της υποδομής και την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών και συνεχείς προσπάθειες για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου.
Όπως ήταν αναμενόμενο η Κομισιόν με το πακέτο δεν εισηγείται άμεση επιβολή πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου εξαιτίας, προφανώς, των πολιτικών διαφωνιών και της ανησυχίας για τις συνέπειες που θα έχει στην ασφάλεια των προμηθειών.
Ο κανονισμός περιλαμβάνει τα ακόλουθα βασικά στοιχεία:
- Αθροιση της ζήτησης από την ΕΕ και κοινή αγορά φυσικού αερίου για τη διαπραγμάτευση καλύτερων τιμών και τη μείωση του κινδύνου των κρατών-μελών να μπιντάρουν το ένα ενάντια στο άλλο στην παγκόσμια αγορά, διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού σε ολόκληρη την ΕΕ.
- Προώθηση των εργασιών για τη δημιουργία ενός νέου δείκτη τιμολόγησης LNG έως τον Μάρτιο του 2023 και βραχυπρόθεσμα πρόταση μηχανισμού διόρθωσης των τιμών για τη θέσπιση ενός δυναμικού ορίου τιμής για τις συναλλαγές στο χρηματιστήριο φυσικού αερίου (TTF) και ενός προσωρινού «κολάρου» ή εύρους ζώνης για την αποφυγή ακραίων αυξήσεων τιμών στις αγορές παραγώγων.
- Κανόνες αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών σε περίπτωση ελλείψεων εφοδιασμού, επεκτείνοντας την υποχρέωση αλληλεγγύης στα κράτη-μέλη που δεν έχουν άμεση σύνδεση με αγωγούς για τη συμμετοχή και εκείνων με εγκαταστάσεις LNG· και μια πρόταση για τη δημιουργία μηχανισμού για την κατανομή φυσικού αερίου για τα κράτη-μέλη που επηρεάζονται από έκτακτη ανάγκη παροχής αερίου σε περιφερειακό ή ενωσιακό επίπεδο.
- Σε συνδυασμό με τα ήδη συμφωνημένα μέτρα για τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας, την αποθήκευση φυσικού αερίου και την αναδιανομή των κερδών του πλεονάζοντος ενεργειακού τομέα, αυτά τα νέα βήματα θα βελτιώσουν τη σταθερότητα στις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου αυτό τον χειμώνα και μετά, υποστηρίζει η επιτροπή. Τα μέτρα θα συμβάλουν επίσης στον περαιτέρω μετριασμό της πίεσης των τιμών που αισθάνονται οι Ευρωπαίοι πολίτες και η βιομηχανία, διασφαλίζοντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού και μια λειτουργική εσωτερική αγορά. Η Επιτροπή θα συνεχίσει το έργο της σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του Προσωρινού Πλαισίου για την Κρίση σε ό,τι αφορά τις κρατικές ενισχύσεις αργότερα αυτόν τον μήνα και περαιτέρω ανάπτυξη τρόπων περιορισμού του αντίκτυπου των υψηλών τιμών του φυσικού αερίου στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.
- Επιπλέον, η Επιτροπή θα πραγματοποιήσει αξιολόγηση αναγκών για το REPowerEU, ώστε να επιταχύνει τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και να αποφύγει τον κατακερματισμό στην ενιαία αγορά, με σκοπό να υποβάλει προτάσεις για την ενίσχυση της οικονομικής δύναμης πυρός της ΕΕ για το REPowerEU. Η Επιτροπή προτείνει επίσης μια στοχευμένη ευέλικτη χρήση της χρηματοδότησης της Πολιτικής Συνοχής για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της τρέχουσας ενεργειακής κρίσης στους πολίτες και στις επιχειρήσεις, χρησιμοποιώντας έως και 10% του συνολικού εθνικού κονδυλίου για την περίοδο 2014-2020, αξίας περίπου 40 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Κοινές αγορές
Σύμφωνα με την Επιτροπή, ενώ η ΕΕ έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την πλήρωση της αποθήκης φυσικού αερίου για αυτό τον χειμώνα, επιτυγχάνοντας πάνω από 92% πλήρωση, από σήμερα, πρέπει να προετοιμαστούμε για πιθανή περαιτέρω διακοπή και να θέσουμε υγιή θεμέλια για το επόμενο έτος. Ως εκ τούτου, προτείνει να εξοπλιστεί η ΕΕ με νέα νομικά εργαλεία για την από κοινού αγορά φυσικού αερίου. Η Επιτροπή θα αναθέσει σε έναν πάροχο υπηρεσιών να οργανώσει τη συγκέντρωση της ζήτησης σε επίπεδο ΕΕ, ομαδοποιώντας τις ανάγκες εισαγωγής αερίου και αναζητώντας προσφορές στην αγορά που να ανταποκρίνονται στη ζήτηση.
«Προτείνουμε την υποχρεωτική συμμετοχή των επιχειρήσεων των κρατών-μελών στη συγκέντρωση ζήτησης της ΕΕ για την επίτευξη τουλάχιστον του 15% των αντίστοιχων στόχων πλήρωσης αποθήκευσης. Οι εταιρείες θα έχουν τη δυνατότητα να σχηματίσουν μια ευρωπαϊκή κοινοπραξία αγορών φυσικού αερίου, σύμφωνα με τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ. Οι από κοινού αγορές θα βοηθήσουν τα μικρότερα κράτη-μέλη και ειδικότερα τις εταιρείες, που βρίσκονται σε λιγότερο ευνοϊκή κατάσταση ως αγοραστές, να έχουν πρόσβαση σε όγκους φυσικού αερίου με καλύτερες συνθήκες».
Ο κανονισμός περιλαμβάνει επίσης διατάξεις για την ενίσχυση της διαφάνειας των προβλεπόμενων και των τελικών αγορών προμήθειας φυσικού αερίου, προκειμένου να αξιολογηθεί κατά πόσο επιτυγχάνονται οι στόχοι της ασφάλειας του εφοδιασμού και της ενεργειακής αλληλεγγύης. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνεται πριν από τη σύναψη οποιασδήποτε αγοράς φυσικού αερίου ή μνημονίου συμφωνίας όγκου άνω των 5 TWh (λίγο πάνω από 500 εκατομμύρια κυβικά μέτρα) και μπορεί να εκδώσει σύσταση σε περίπτωση δυνητικά αρνητικού αντίκτυπου στη λειτουργία της κοινής αγοράς, την ασφάλεια του εφοδιασμού ή την ενεργειακή αλληλεγγύη.
Αντιμετώπιση υψηλών τιμών ανταλλαγής φυσικού αερίου
Αν και οι τιμές χονδρικής έχουν μειωθεί από την κορύφωση του καλοκαιριού του 2022, παραμένουν μη βιώσιμα υψηλές για έναν αυξανόμενο αριθμό Ευρωπαίων. Βασιζόμενοι στην προηγούμενη εργασία με τα κράτη-μέλη για τον μετριασμό των επιπτώσεων των υψηλών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας και την αναδιανομή των υπερβολικών κερδών του ενεργειακού τομέα στους πολίτες και τη βιομηχανία, προτείνεται σήμερα μια πιο στοχευμένη παρέμβαση στις τιμές του φυσικού αερίου στην αγορά. Πολλά συμβόλαια φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι συνδεδεμένα με το κύριο ευρωπαϊκό χρηματιστήριο φυσικού αερίου, το TTF, το οποίο δεν αντικατοπτρίζει πλέον με ακρίβεια την τιμή των συναλλαγών LNG στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αναπτύσσει ένα νέο συμπληρωματικό σημείο αναφοράς τιμών με τον ACER για την αντιμετώπιση αυτής της συστημικής πρόκλησης. Το νέο σημείο αναφοράς θα προβλέπει σταθερή και προβλέψιμη τιμολόγηση για τις συναλλαγές LNG. Σύμφωνα με τον προτεινόμενο κανονισμό, η Επιτροπή θα αναθέσει στον ACER να δημιουργήσει ένα αντικειμενικό εργαλείο ημερήσιας αξιολόγησης των τιμών και, στη συνέχεια, ένα σημείο αναφοράς που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους φορείς της ενεργειακής αγοράς για την αναπροσαρμογή της τιμής στα συμβόλαιά τους για το φυσικό αέριο.
Ενώ αναπτύσσεται αυτό το σημείο αναφοράς, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση μηχανισμού περιορισμού των τιμών μέσω του κύριου ευρωπαϊκού χρηματιστηρίου αερίου, του TTF, ο οποίος θα ενεργοποιείται όταν χρειάζεται. Ο μηχανισμός διόρθωσης των τιμών θα καθιερώσει, σε προσωρινή βάση, ένα δυναμικό όριο τιμής για τις συναλλαγές στο TTF. Οι συναλλαγές σε τιμή υψηλότερη από το δυναμικό όριο δεν θα επιτρέπεται να πραγματοποιούνται στο TTF. Αυτό θα βοηθήσει στην αποφυγή της ακραίας αστάθειας και των υπερβολικών τιμών. Επιπλέον, για να περιοριστεί η υπερβολική αστάθεια των τιμών και να αποτραπεί η ακραία αύξηση των τιμών στις αγορές ενεργειακών παραγώγων, η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση μιας νέας προσωρινής ενδοημερήσιας αύξησης των τιμών που θα δημιουργηθεί από τα χρηματιστήρια παραγώγων της ΕΕ. Αυτός ο μηχανισμός θα προστατεύει τους φορείς εκμετάλλευσης ενέργειας από μεγάλες διακυμάνσεις των τιμών εντός της ημέρας.
Οπως εξηγείται σε κείμενο ερωτήσεων-απαντήσεων της Κομισιόν η Επιτροπή ζητά εντολή από το Συμβούλιο (Σύνοδο Κορυφής) για τη δημιουργία μηχανισμού διόρθωσης της αγοράς φυσικού αερίου υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Ο κανονισμός θα εξουσιοδοτήσει την Επιτροπή να προτείνει στο Συμβούλιο τη θέσπιση «μέγιστης δυναμικής τιμής» στην οποία θα μπορούν να πραγματοποιούνται οι συναλλαγές στην spot αγορά για φυσικό αέριο στο πλαίσιο του TTF.
Σύμφωνα με την πρόταση, άλλοι κόμβοι διαπραγμάτευσης φυσικού αερίου της Ένωσης ενδέχεται να συνδέονται με τη διορθωμένη spot τιμή του TTF μέσω ενός «δυναμικού διαδρόμου τιμών». Το μέτρο θα πρέπει να επιτρέπει τις εξωχρηματιστηριακές συναλλαγές φυσικού αερίου, να μην επηρεάζει την ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο και τις ενδοκοινοτικές ροές της ΕΕ, να μην οδηγεί σε αύξηση της κατανάλωσης φυσικού αερίου και να μην επηρεάζει τη σταθερότητα και την εύρυθμη λειτουργία των αγορών ενεργειακών παραγώγων (futures).
Επιπλέον, ο προτεινόμενος κανονισμός του Συμβουλίου αποσκοπεί στη μείωση της αστάθειας των τιμών απαιτώντας από τα χρηματιστήρια να δημιουργήσουν έναν νέο προσωρινό μηχανισμό διαχείρισης αστάθειας εντός της ημέρας («διακόπτης») με στόχο τον περιορισμό των μεγάλων διακυμάνσεων των τιμών στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και παραγώγων φυσικού αερίου εντός της ίδιας ημέρας διαπραγμάτευσης.
Για να διευκολυνθούν τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν επί του παρόντος πολλές εταιρείες ενέργειας για την κάλυψη των απαιτήσεων περιθωρίου κέρδους όταν χρησιμοποιούν αγορές παραγώγων, η Επιτροπή ενέκρινε σήμερα νέους κανόνες για τους συμμετέχοντες στην αγορά, επεκτείνοντας τον κατάλογο των αποδεκτών εξασφαλίσεων σε προσωρινή βάση σε εξασφαλίσεις χωρίς μετρητά, συμπεριλαμβανομένων κρατικών εγγυήσεων. Δεύτερον, η Επιτροπή ενέκρινε νέους κανόνες, αυξάνοντας το όριο εκκαθάρισης από 3 δισεκατομμύρια ευρώ σε 4 δισεκατομμύρια ευρώ. Κάτω από αυτό το όριο, οι μη χρηματοπιστωτικές εταιρείες δεν θα υπόκεινται σε απαιτήσεις margin για τα OTC (over-the-counter) παράγωγά τους. Και τα δύο αυτά μέτρα θα παράσχουν την αναγκαία ανακούφιση για τις εταιρείες, διατηρώντας παράλληλα τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, υποστηρίζει η Κομισιόν.
Η εισαγωγή αυτών των μέτρων ακολουθεί εκτεταμένες διαβουλεύσεις με ευρωπαϊκές και εθνικές ρυθμιστικές αρχές, καθώς και με ενδιαφερόμενους φορείς και συμμετέχοντες στην αγορά. Τέλος, ο ACER και η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ESMA) ενισχύουν τη συνεργασία τους, δημιουργώντας μια νέα κοινή Task Force, για να ενισχύσουν τις δυνατότητές τους να παρακολουθούν και να εντοπίζουν πιθανή χειραγώγηση και κατάχρηση της αγοράς στις αγορές ενέργειας spot και παραγώγων της Ευρώπης, παίρνοντας προληπτικά μέτρα για την προστασία της σταθερότητας της αγοράς.
Αλληλεγγύη και μείωση ζήτησης
Η Επιτροπή παρακολουθεί στενά τα μέτρα μείωσης της ζήτησης. Η προκαταρκτική ανάλυση με βάση τις εκθέσεις των κρατών-μελών δείχνει ότι τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ θα ήταν περίπου 15% χαμηλότερη από τον μέσο όρο των προηγούμενων 5 ετών. Παρόμοιες προσπάθειες θα απαιτούνται κάθε μήνα μέχρι τον Μάρτιο, προκειμένου να συμμορφωθεί με τον κανονισμό του Συμβουλίου. Τα κράτη-μέλη θα υποβάλλουν έκθεση κάθε δύο μήνες για την πρόοδό τους. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να ενεργοποιήσει το EU Alert ή να επανεξετάσει τέτοιους στόχους, εάν τα τρέχοντα μέτρα αποδειχθούν ανεπαρκή. Για να ενισχυθεί η ετοιμότητα για πιθανές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, η Επιτροπή προτείνει επίσης μέτρα που επιτρέπουν στα κράτη-μέλη να μειώσουν περαιτέρω τη μη βασική κατανάλωση για να εξασφαλίσουν ότι παρέχεται αέριο σε βασικές υπηρεσίες και βιομηχανίες και να επεκτείνουν την προστασία αλληλεγγύης για να καλύψει κρίσιμους όγκους αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να επηρεάσει την κατανάλωση των νοικοκυριών που είναι ευάλωτοι πελάτες.
Δεδομένου ότι δεν έχουν συνάψει όλα τα κράτη-μέλη τις απαραίτητες διμερείς συμφωνίες αλληλεγγύης, η Επιτροπή προτείνει τον καθορισμό προεπιλεγμένων κανόνων. Αυτό θα διασφαλίσει ότι κάθε κράτος-μέλος που αντιμετωπίζει έκτακτη ανάγκη θα λάβει αέριο από άλλα, με αντάλλαγμα δίκαιη αποζημίωση. Η υποχρέωση παροχής αλληλεγγύης θα επεκταθεί σε μη συνδεδεμένα κράτη-μέλη με εγκαταστάσεις LNG, υπό την προϋπόθεση ότι το αέριο μπορεί να μεταφερθεί στο κράτος-μέλος όπου χρειάζεται. Για τη βελτιστοποίηση της χρήσης του LNG και της υποδομής αγωγών, η Επιτροπή προτείνει νέα εργαλεία για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τη διαθέσιμη χωρητικότητα και νέους μηχανισμούς για να διασφαλιστεί ότι η χωρητικότητα δεν δεσμεύεται και δεν χρησιμοποιείται από τους φορείς της αγοράς.
Τέλος, η Επιτροπή προτείνει επίσης σήμερα μια σύσταση του Συμβουλίου για την προστασία των υποδομών ζωτικής σημασίας, υπό το φως της υποψίας δολιοφθοράς των αγωγών φυσικού αερίου Nord Stream 1 & 2.
