Tην εξειδίκευση των μέτρων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης, με βάση τις προτάσεις που περιελήφθησαν στα συμπεράσματα της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής στις Βρυξέλλες, θα επιχειρήσει, σε συνεργασία με την Κομισιόν, το άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας, που συνεδριάζει την Τρίτη στη βελγική πρωτεύουσα.
Ωστόσο στο κείμενο των συμπερασμάτων βασικά αποτυπώνει τη διάσταση απόψεων μεταξύ των χωρών, καθώς πολλά από τα “μέτρα” αυτοαναιρούνται μέσα στο ίδιο κείμενο, από τις πολλές επιφυλάξεις και το γεγονός ότι αναγράφονται σχεδόν όλες οι διαφορετικές προτάσεις που έχουν κατατεθεί από τις χώρες κατά καιρούς. Όποιο δε μέτρο και αν υιοθετηθεί, δεν προβλέπεται πρακτικά να λειτουργήσει στη τρέχουσα χειμερινή σαιζόν, αλλά θα αφορά στο 2023.
Ενδεικτικό της κατάστασης είναι ότι στα συμπεράσματα περιλαμβάνονται τουλάχιστον τρεις διαφορετικές παρεμβάσεις για τις χρηματιστηριακές τιμές του φυσικού αερίου, χωρίς να προκρίνεται καμία από αυτές. Οι υπουργοί Ενέργειας θα αναλάβουν να λύσουν τον γόρδιο δεσμό.
Ορισμένα από τα κυριότερα μέτρα αφορούν:
- ‘Ορια στην ενδοημερήσια διακύμανση τιμών: Πρόκειται για τον “προσωρινό διάδρομο τιμών” ή το “δυναμικό πλαφόν” ή όπως αλλιώς ονομαστεί το “circuit breaker” , ένα είδος “κόφτη” της τιμής στο συμβόλαιο φυσικού αερίου ΤΤF, όταν παρουσιάζει μεγάλη και απότομη άνοδο, κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης. Πρόκειται για τη μετεξέλιξη της ελληνικής πρότασης για την επιβολή πλαφόν στην τιμή του αερίου, που στην πιο επεξεργασμένη μορφή της έχει κερδίσει την υποστήριξη 17 χωρών. Εξακολουθεί όμως να αντιδρά η Γερμανία και ως ένα βαθμό η Ολλανδία, που φιλοξενεί το hub διαπραγμάτευσης του TTF, παρότι ανάλογα circuit breakers λειτουργούν σε άλλα χρηματιστήρια, ακόμα και σε ορισμένα όπου διαπραγματεύονται συμβόλαια TTF.
- Νέο συμπληρωματικός δείκτης αναφοράς τιμών αερίου. Στόχος είναι ο νέος δείκτης να αντικατοπτρίζει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις συνθήκες προσφοράς και ζήτησης στην αγορά φυσικού αερίου. Ωστόσο η καθιέρωση ενός νέου δείκτη δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.
Το TTF χρειάστηκε περισσότερο από 10 χρόνια για να υιοθετηθεί από την αγορά και να γίνει η βάση για τη διαμόρφωση της τιμής στα περισσότερα συμβόλαια που συνάπτονται εντός της Ευρώπης. Οι δείκτες αναφοράς τιμών είναι προϊόντα των ίδιων των αγορών και δεν δημιουργούνται με πολιτικές αποφάσεις. Η ΕΕ πάντως επιδιώκει ως τις αρχές του 2023 να έχει καταρτίσει τον νέο δείκτη, που θα λειτουργεί παράλληλα και συμπληρωματικά προς το ΤΤF. To ζήτημα είναι αν θα τον χρησιμοποιήσουν οι εταιρίες, αν θα μπορέσει να προσελκύσει συμβόλαια που να αντιστοιχούν σε μεγάλες ποσότητες αερίου ώστε να αποκτήσει υπόσταση ο δείκτης. Η εμπειρία δείχνει ότι χρειάζονται τουλάχιστον ένα με δυο χρόνια για να λειτουργήσει ένας δείκτης αναφοράς και να καταστεί αξιόπιστος, προκειμένου οι εταιρίες να τον χρησιμοποιήσουν στις μεταξύ τους συναλλαγές.
- Προσωρινό πλαφόν στην τιμή αερίου ηλεκτροπαραγωγής: Πρόκειται για το ιβηρικό μοντέλο, το οποίο στήριξε δυναμικά η Γαλλία προκειμένου να ενταχθεί στα συμπεράσματα. Ωστόσο η πρακτική αυτή έχει πολλά προβλήματα, που θα διογκωθούν αν χρησιμοποιηθεί πανευρωπαϊκά. Τα είχαν επισημάνει άλλωστε στη Κομισιόν, όταν έδωσαν την εξαίρεση στην Ισπανία και την Πορτογαλία να χρησιμοποιήσουν το μέτρο. Kατ’ αρχήν, ο κρατικός προϋπολογισμός είναι αυτός που επιδοτεί απ’ ευθείας της διαφορά μεταξύ της υψηλότερης χρηματιστηριακής τιμής του αερίου και της διοικητικά οριζόμενης ανώτατης τιμής. Αυτό σημαίνει ότι χώρες με υψηλό ποσοστό συμμετοχής του αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή, όπως η Ελλάδα, θα επιβαρύνουν υπέρμετρα τις κρατικές δαπάνες για να χρηματοδοτήσουν το πλαφόν, αυξάνοντας το δημόσιο χρέος. Δεύτερον το βασικό επιχείρημα για την εξαίρεση της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ήταν ότι οι διασυνδέσεις τους με την υπόλοιπη Ευρώπη ήταν πολύ περιορισμένες και άρα το πλαφόν δεν θα επηρέαζε τις τιμές εξαγωγής. Αυτό δεν συμβαίνει όμως στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αν υιοθετηθεί το ιβηρικό μοντέλου τότε καταρρέει η αρχιτεκτονική της ενιαίας εσωτερικής αγοράς του target model. Kαι τούτο γιατί μέσω των διασυνδέσεων και της σύζευξης των αγορών το επιδοτούμενο από τον κρατικό προϋπολογισμό κάθε χώρας ηλεκτρικό ρεύμα θα εξάγεται σε άλλες χώρες- μέλη, πράγμα που θα σημαίνει ότι πχ ο ελληνικός προϋπολογισμός θα επιδοτεί την καταναλωτή στην Ιταλία ή όπου αλλού. Τρίτον, οι Βρυξέλλες ανησυχούν μήπως το φθηνό ρεύμα καταλήξει τελικώς σε αύξηση της κατανάλωσης, οπότε υπονομεύονται οι στόχοι της Ευρώπης για μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού.
- Εθελοντική κοινή προμήθεια φυσικού αερίου, εκτός από τη δεσμευτική συγκέντρωση ζήτησης για ποσότητα που ισοδυναμεί με το 15% των αναγκών πλήρωσης των αποθηκών αερίου. Το μέτρο αφορά στην χρήση της Ενεργειακής Πλατφόρμας της ΕΕ, η οποία θα είναι ανοιχτή και για τα Δυτικά Βαλκάνια και τους τρεις συνδεδεμένους Ανατολικούς Εταίρους. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της κοινής πλατφόρμας, από την άνοιξη του 2022 που λειτούργησε ως σήμερα είναι πενιχρά. Η προμήθεια LNG στην Ευρώπη δεν γίνεται μέσω διακρατικών συμβάσεων, αλλά από εταιρίες, οι οποίες δεν έχουν κίνητρο για κοινές προμήθειες αερίου, εφόσον δεν θα μπορούν στη συνέχεια να διαφοροποιηθούν τιμολογιακά από τους ανταγωνιστές τους.
