Εξορθολογισμό της αδειοδοτικής διαδικασίας για τις εξορύξεις κρίσιμων πρώτων υλών εντός Ευρώπης αλλά και πρόσβαση στη χρηματοδότηση υπόσχεται έστω και καθυστερημένα η Ευρώπη τουλάχιστον για τις πρώτες ύλες, που είναι αναγκαίες για την ενεργειακή μετάβαση όπως οι  σπάνιες γαίες, το λίθιο κλπ, ορυκτά που διαθέτει και η χώρα μας.   

Χθες, η πρόεδρος της Κομισιόν ανακοίνωσε το «Βιομηχανικό Σχέδιο Πράσινης Συμφωνίας”, το οποίο θέτει συγκεκριμένου στόχους για την ευρωπαϊκή παραγωγή ορυκτών: Εντός ΕΕ θα πρέπει να εξορύσσεται το 10% των κρίσιμων πρώτων υλών όπως το λίθιο, το κοβάλτιο και οι σπάνιες γαίες που θα καταναλώνονται το 2030, με την ανακύκλωση να καλείται να προσθέσει επιπλέον 15%, ενώ η εντός Ευρώπης επεξεργασία των υλικών αυτών θα πρέπει να καλύπτει το 40% των αναγκών της ΕΕ

Σύμφωνα με την  Κομισιόν το 65% οποιασδήποτε βασικής πρώτης ύλης δεν πρέπει να προέρχεται από τρίτη χώρα.

Πρόκειται για μία στροφή στη μέχρι σήμερα εφαρμοζόμενη ευρωπαϊκή πολιτική, προφανώς κάτω από την πίεση του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ και την  Κίνα, καθώς οι Βρυξέλλες δείχνουν να συνειδητοποιούν ότι μπορεί να χάσουν “το τρένο της πράσινης μετάβασης” αν χάσουν τον έλεγχο της εφοδιαστικής αλυσίδας, δηλαδή όλων των  απαιτούμενων πρώτων υλών και της επεξεργασίας τους.

Σήμερα η  Κίνα επεξεργάζεται σχεδόν το 90% των σπάνιων γαιών και το 60% του λιθίου, που είναι βασικά υλικά  για την παραγωγή  μπαταριών και θεωρούνται ζωτικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση.

Το «Βιομηχανικό Σχέδιο Πράσινης Συμφωνίας» της ΕΕ στοχεύει, όπως ανακοίνωσε η Επιτροπή, στη διασφάλιση  ότι το μπλοκ θα μπορέσει να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στην παραγωγή καθαρής τεχνολογίας και θα μπορεί να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ  και την Κίνα στην παραγωγή προϊόντων καθαρής τεχνολογίας, καθώς και  στην πρόσβαση στις πρώτες ύλες που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση. Οι παγκόσμιες επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση, όπως δήλωσε η κα Φον ντερ Λάιεν πρόκειται να τριπλασιαστούν έως το 2030 από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια πέρυσι.

Για την επίτευξη των στόχων του νέου προγράμματος, η ΕΕ θα αναγνωρίσει τα σταθερά σχέδια εξόρυξης των κρίσιμων πρώτων υλών  ή/και της  επεξεργασίας τους ως «στρατηγικά έργα», τα οποία θα μπορούν να επωφεληθούν από τον εξορθολογισμό της αδειοδότησης και την  πρόσβαση στη χρηματοδότηση.

Στο εμπόριο, η ΕΕ θα επιδιώξει να επεκτείνει το δίκτυο εταιρικών σχέσεων πρώτων υλών και συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου, με χώρες όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Χιλή με σκοπό να δημιουργήσει μια παγκόσμια συμμαχία πρώτων υλών.

Θέτει ακόμα στόχο να παράγει τουλάχιστον το 40% των προϊόντων καθαρής τεχνολογίας που θα χρειάζεται έως το 2030, εν μέρει με τον εξορθολογισμό της χορήγησης αδειών για πράσινα έργα και την προώθηση των επενδύσεων.

Στο πλαίσιο αυτό  θα προταθούν απλούστερα καθεστώτα κρατικών ενισχύσεων, επιτρέποντας επιδοτήσεις για την προώθηση της πράσινης τεχνολογίας, με δυνατότητα προσφοράς φορολογικών ελαφρύνσεων, μέσω της χρήσης υφιστάμενων κονδυλίων της ΕΕ.

Η Ευρώπη πάντως πρέπει να λάβει μέτρα και για το υψηλό ενεργειακό κόστος των μεταλλευτικών επιχειρήσεων, το οποίο αν συνεχιστεί μπορεί να τινάξει στον αέρα το όποιο πρόγραμμα, εφόσον  τα προϊόντα της δεν θα είναι ανταγωνιστικά με τις αντίστοιχες πρώτες ύλες και υλικά των τρίτων χωρών.

Στο υψηλό ενεργειακό κόστος και στα προβλήματα που δημιουργεί στις επιχειρήσεις του κλάδου  αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) Αντώνης Κεφάλας, σε πρόσφατη συνέντευξη τύπου. Δεν είναι όμως το μόνο εμπόδιο. Η δαιδαλώδης αδειοδότηση για τις εξορύξεις και γενικότερα το ρυθμιστικό καθεστώς που διέπει τη μεταλλευτική βιομηχανία, προκαλούν σημαντικότατες καθυστερήσεις

Τόνισε ότι η ενεργειακή μετάβαση εξαρτάται από την επάρκεια μετάλλων και ορυκτών,  επισημαίνοντας την ανάγκη  ενδυνάμωσης της εξόρυξης στην Ευρώπη, για να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι για ελλείψεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες. Όπως είπε πρέπει να επιταχυνθεί η άρση των περιορισμών που εντοπίζονται στο Ρυθμιστικό Πλαίσιο της Ε.Ε. και να μην εξαιρεθούν οι επενδύσεις στην εξόρυξη από το EU Taxonomy.

Οσο για την ελληνική μεταλλευτική βιομηχανία, τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει, πέραν του ενεργειακού κόστους,  εστιάζονται  στις :

• Καθυστερήσεις, κυρίως, στην περιβαλλοντική αδειοδότηση. Δώδεκα χρόνια μετά τη θέσπιση τους, οι Πιστοποιημένοι Αξιολογητές ακόμα δεν έχουν δραστηριοποιηθεί.
• Το Ειδικό Χωροταξικό των Ορυκτών Πρώτων Υλών ήδη κλείνει κοντά μία δεκαετία συζητήσεων και μελετών και το πρόβλημα της προστασίας του μέλλοντος των ορυκτών από ανταγωνιστικές χρήσεις οξύνεται.
• Σε αντίθεση με τις πρακτικές και τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εξόρυξη σε περιοχές NATURA, η Ελλάδα την έχει εξαιρέσει από τις δύο ζώνες προστασίας και πολλοί μελετητές Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών την εξαιρούν αναιτιολόγητα και από τις υπόλοιπες δύο.
• Χάνεται σταδιακά έμπειρο προσωπικό.