Η Ευρώπη έχει αλλάξει σημαντικά από τότε που ξεκίνησε o πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας πριν από ένα χρόνο, ειδικά όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό. Πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, κράτη όπως η Γερμανία και η Ιταλία ήταν από τους μεγαλύτερους δικαιούχους της ρωσικής αγοράς υδρογονανθράκων. Ως εκ τούτου, η Ρώμη και το Βερολίνο έμειναν σε επισφαλή θέση όταν η βαρβαρότητα της Μόσχας τους ανάγκασε να βρουν εναλλακτικές πηγές ενέργειας.
Οι δύο χώρες διαθέτουν την υψηλότερη βιομηχανική παραγωγικότητα στην ΕΕ και αντίστοιχα κατατάσσονται στην τέταρτη και έβδομη θέση παγκοσμίως. Συγκεκριμένα, η ιταλική μεταποίηση σήμερα απασχολεί περισσότερα από τέσσερα εκατομμύρια άτομα, που ισοδυναμεί με σχεδόν το ένα πέμπτο του συνολικού εργατικού δυναμικού σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, τέτοιοι αριθμοί απαιτούν επίσης μεγάλες ποσότητες ενέργειας. Το 2020 , το 44% της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας χρησιμοποιήθηκε για την τροφοδοσία του βιομηχανικού τομέα της Ιταλίας. Μόνο η μεταποίηση αντιπροσώπευε το 39% της κατανάλωσης της χώρας εκείνο το έτος.
Δεδομένου ότι το φυσικό αέριο παρέχει το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ηλεκτρικής ενέργειας, οι τιμές της ενέργειας έχουν εκτοξευθεί στα ύψη το 2022. Αυτό οδήγησε σε εκπληκτική πτώση 25% στην άμεση κατανάλωση βιομηχανικού αερίου από τις ιταλικές εταιρείες. Ωστόσο, η εθνική παραγωγικότητα εξακολουθεί να παρουσιάζει αύξηση 1,4% τον Ιανουάριο, υποδηλώνοντας έναν ανθεκτικό βιομηχανικό τομέα παρά την κρίση.
Η Ιταλία, ωστόσο, δεν είναι η μόνη χώρα που εξαρτάται υπερβολικά από τα ορυκτά καύσιμα. Ο παγκόσμιος ενεργειακός εφοδιασμός εξακολουθεί να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα – αν και ο τελευταίος είναι λιγότερο διαδεδομένος στις μέρες μας από ότι στο παρελθόν. Το 83% της παγκόσμιας ενέργειας εξακολουθεί να προέρχεται από υδρογονάνθρακες και μόνο το 17% από εναλλακτικές λύσεις χαμηλών εκπομπών άνθρακα, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η πυρηνική ενέργεια. Στην πραγματικότητα, το πετρέλαιο, ο άνθρακας και το φυσικό αέριο παραμένουν οι κύριοι συνεισφέροντες στις παγκόσμιες ενεργειακές ανάγκες – και τις εκπομπές ρύπων.
Απαιτούνται δημιουργικές προτάσεις
Η μετάβαση στην πραγματική ουδετερότητα άνθρακα –δηλαδή η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των εκπομπών CO2 και της δέσμευσης– εξακολουθεί να είναι μια μακρά και "ελικοειδής" διαδρομή. Σε αυτήν την παγκόσμια εικόνα, όπου οι ενεργειακές ανάγκες, το επιχειρηματικό κόστος και η ανάγκη περιορισμού ή εξουδετέρωσης των εκπομπών επικαλύπτονται, απαιτούνται δημιουργικές λύσεις.
Μια άμεση απάντηση είναι η βελτιστοποίηση της απόδοσης ορυκτών καυσίμων, σπαταλώντας όσο το δυνατόν λιγότερα. Αυτή η προσέγγιση εμπνέεται από τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, οι οποίες περιλαμβάνουν την κοινή χρήση και την επαναχρησιμοποίηση υλικών, προϊόντων και υπηρεσιών. Οι ειδικοί στο R-ACES , ένα ευρωπαϊκό έργο που χρηματοδοτείται από το Horizon 2020, εργάζονται πάνω σε αυτήν ακριβώς την ιδέα. Η αρχή είναι αρκετά απλή. Δεδομένου ότι τείνει να υπάρχει μεγάλη διαρροή ενέργειας σε υψηλής έντασης βιομηχανικές διεργασίες, είναι λογικό να διοχετεύονται αυτές οι απώλειες σε άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις που βρίσκονται γεωγραφικά κοντά, μεγιστοποιώντας έτσι τη χρήση ενέργειας. Με άλλα λόγια, μετατρέψτε ότι είναι «απόβλητο» για μια βιομηχανία σε πολύτιμο πόρο για μια άλλη κοντινή.
Η ιδέα μιας οικολογικής περιοχής βασίζεται σε αυτή την ιδέα: μια περιοχή όπου διαφορετικές υποδομές μπορούν να ανταλλάξουν πλεονάζουσες ροές ενέργειας μεταξύ τους.
«Συχνά, οι εταιρείες δεν ξέρουν τι παράγουν ή τι σπαταλούν οι γείτονές τους», εξήγησε ο Sergio Pinotti, ειδικός ενεργειακής απόδοσης στη Spinenergy, η οποία συμμετέχει στο έργο στην οικολογική περιοχή του Μπέργκαμο της Ιταλίας.
«Με άλλα λόγια, το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε είναι να συγκεντρώσουμε αυτές τις εταιρείες για να μοιραστούν πληροφορίες σχετικά με τις ενεργειακές τους ροές».
Ο Pinotti αναφέρεται ρητά στη χρήση ενέργειας σε διαδικασίες υψηλής έντασης. Για παράδειγμα, στην Ευρώπη, η ψύξη και η θέρμανση αντιπροσωπεύουν το 50% της συνολικής ζήτησης ενέργειας και μεγάλο μέρος αυτής της ενέργειας πάει χαμένη, κυρίως λόγω της αναποτελεσματικής χρήσης . Μέσω της προσέγγισης που προτείνει η R-ACES, οι βιομηχανίες μπορούν να μοιραστούν και να ανακτήσουν αυτούς τους πόρους, μειώνοντας τη ζήτηση και την κατανάλωση. Στην ιδανική περίπτωση, οι εταιρείες που διαθέτουν ειδικά εργαλεία αυτοαξιολόγησης και κοινής χρήσης δεδομένων R-ACES θα επωφεληθούν από την ενέργεια που προέρχεται από τις ροές «αποβλήτων» των γειτόνων τους. Στην πράξη, αυτό θα επιτευχθεί μέσω συστημάτων τηλεθέρμανσης και τηλεψύξης. Τέτοιες υποδομές είναι τοπικά δίκτυα σωλήνων που μεταφέρουν τη θερμότητα (ή το κρύο) που παράγεται κατά τη διάρκεια μιας βιομηχανικής διαδικασίας σε άλλους - ένας φιλόδοξος στόχος, όχι χωρίς λίγα εμπόδια.
Εξακολουθεί να υπάρχει δυσπιστία
«Οι κύριες τεχνικές προκλήσεις περιστρέφονται γύρω από την αξιοπιστία της υποδομής των δικτύων τηλεθέρμανσης, το πλαίσιο και την εγγύτητά τους με πηγές θερμότητας», εξήγησε η Paola Santini της A2A Life Company, συμμετέχουσα στο έργο R-ACES στην οικολογική περιοχή του Μπέργκαμο. Επιπλέον, ο Santini επισημαίνει ότι εξακολουθεί να υπάρχει δυσπιστία γύρω από αυτό το μοίρασμα μεταξύ των βιομηχανικών παραγόντων και των τοπικών θεσμών. «Υπάρχουν νομικά προβλήματα που εμποδίζουν τη συμφωνία μεταξύ των μερών. Γι' αυτό οι διοικητικές διαδικασίες πρέπει να είναι απλές, με καθορισμένους στόχους».
Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, η R-ACES παρέχει επίσης διάφορα εργαλεία νομικής συνδρομής για να βοηθήσει τα μέρη να υπογράψουν συμβάσεις που είναι όσο το δυνατόν πιο σαφείς και ικανοποιητικές. «Σίγουρα πρέπει να ανταλλάξουμε ενέργεια για να αποφύγουμε τη σπατάλη, αλλά και πληροφορίες», καταλήγει ο Pinotti. «Μόνοι μας, μπορεί να προχωρήσουμε πιο γρήγορα, αλλά μπορούμε να πάμε πιο μακριά δουλεύοντας μαζί». Το έργο εφαρμόζεται επί του παρόντος σε τρεις πιλοτικές περιοχές: Αμβέρσα (Βέλγιο), Nyborg (Δανία) και Μπέργκαμο. Το επόμενο βήμα θα είναι η επέκταση σε επτά ακόμη οικοπεριοχές σε ολόκληρη την Ιταλία, συμπεριλαμβανομένων της Μπρέσια, της Εμίλια-Ρομάνια και της ενδοχώρας του Μιλάνου.
