Διευρυμένες εξουσίες επί των κρατών- μελών στον τομέα της Ενέργειας αποκτά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία θα ελέγχει προκαταβολικά όλες τις ενεργειακές συμφωνίες που επιθυμούν να συνάψουν τα κράτη – μέλη με τρίτες χώρες. Στόχος του μέτρου, που περιλαμβάνεται στο πακέτο των δράσεων για τη “Βιώσιμη Ενεργειακή Ασφάλεια”, το οποίο ανακοίνωσε χθες η Κομισιόν, είναι η μείωση της εξάρτησης από τη Ρωσία. Μάλιστα η Επιτροπή αποκτά το δικαίωμα να ελέγξει και όλες τις υφιστάμενες συμφωνίες καθώς και τις τροποποιήσεις τους.
Στο στόχαστρο της Κομισιόν βρίσκονται και οι εμπορικές συμβάσεις προμήθειας ενεργειακών πρώτων υλών και κυρίως φυσικού αερίου που συνάπτουν ευρωπαϊκές εταιρίες με ομίλους τρίτων χωρών. Το σχετικό μέτρο, που θα αφορά σύμφωνα με πληροφορίες κυρίως συμβάσεις προμήθειας αερίου όταν αυτές σε ποσότητα ξεπερνούν το 40% της εγχώριας κατανάλωσης, θα περιληφθεί τελικά στις προτάσεις της Επιτροπής για την αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού Ασφαλείας Εφοδιασμού με Φυσικό Αέριο.
Πώς θα λειτουργήσει όμως τελικά ο έλεγχος στις διακρατικές ενεργειακές συμφωνίες ;
Oι νέες ρυθμίσεις εισάγουν τον υποχρεωτικό εκ των προτέρων, ex-ante, έλεγχο συμβατότητας όλων των διακρατικών ενεργειακών συμβάσεων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτό σημαίνει ότι όλες οι χώρες -μέλη θα πρέπει να ενημερώνουν την Κομισιόν για το σχέδιο της διακρατικής συμφωνίας πριν καταλήξουν σε αυτήν. Οι χώρες μέλη δεν θα μπορούν να υπογράψουν τη συμφωνία μέχρι την έκδοση γνώμης από την Επιτροπή και όταν τελικώς οι Βρυξέλλες δώσουν το πράσινο φως , θα πρέπει το τελικό κείμενο να λαμβάνει πλήρως υπόψη τη γνώμη της Επιτροπής. Μέχρι σήμερα η Κομισιόν είχε τη δυνατότητα να ελέγχει τις συμβάσεις μετά την υπογραφή τους, στη πράξη όμως αποδείχθηκε εξαιρετικά δύσκολο η αναδιαπραγμάτευση των όρων.
Οι χώρες-μέλη θα πρέπει :
Nα ενημερώνουν την Κομισιόν για την πρόθεσή τους να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με τρίτες χώρες με σκοπό τη σύναψη νέας διακρατικής συμφωνίας ή την τροποποίηση υφιστάμενης. Η Επιτροπή θα πρέπει να ενημερώνεται καθ' όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων
Να υποβάλουν προσχέδιο της Διακρατικής ή της τροποποίησης της για την ex ante αξιολόγηση της συμφωνίας
Να υποβάλουν όλες τις υφιστάμενες διακρατικές συμφωνίες στην Κομισιόν
Να υποβάλουν στην Επιτροπή όλες τις νόμιμες μη δεσμευτικές συμφωνίες που έχουν υπογράψει με τρίτες χώρες, όπως τα διάφορα Μνημόνια, τις κοινές διακηρύξεις κλπ προκειμένου να αξιολογηθούν.
Η Επιτροπή :
Θα αξιολογεί τα προσχέδια των διακρατικών συμβάσεων ή των τροποποιήσεων υφιστάμενων συμφωνιών και θα ενημερώνει τις χώρες- μέλη για τις πιθανές της αμφιβολίες σχετικά με τη συμβατότητά τους με το κοινοτικό δίκαιο σε διάστημα 6 εβδομάδων από την επίσημη ενημέρωση της για την πρόθεση σύναψης συμφωνίας
Σε περίπτωση αμφισβήτησης, η Επιτροπή θα ενημερώνει τη χώρα-μέλος σε διάστημα 12 εβδομάδων
Θα αξιολογήσει τις υφιστάμενες διακρατικές συμφωνίες ή την τροποποίησή τους και θα ενημερώσει τα κράτη -μέλη σε περίπτωση αμφισβήτησης σε διάστημα 9 μηνών
Όλες οι νέες ή οι υφιστάμενες διακρατικές συμφωνίες θα γίνουν προσβάσιμες στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ με όρους εμπιστευτικότητας.
Από το 2012, που τέθηκε σε ισχύ η υποχρέωση της ενημέρωσης της Κομισιόν για τις διακραταικές συμφωνίες που υπογράφουν οι χώρες -μέλη έχουν τεθεί υπόψη της Επιτροπής 124 συμφωνίες, το 60% των οποίων αφορά γενικές ενεργειακές συνεργασίες. Το 40% αφορά σε συμφωνίες για την προμήθεια ενέργειας, την εισαγωγή ή τη τράνζιτ μεταφορά πετρελαίου, αερίου ή ηλεκτρισμού, καθώς και ανάπτυξη υποδομών ή κανονισμούς για την εκμετάλλευση πετρελαίου ή αερίου. Μέχρι σήμερα η Επιτροπή έχει αμφισβητήσει τη συμβατότητα 17 διακρατικών συμφωνιών.
Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα ήταν οι συμφωνίες για τον ρωσικών συμφερόντων αγωγό αερίου South Stream, τις οποίες η Επιτροπή αμφισβήτησε παρότι είχαν υπογραφεί πριν τεθεί σε εφαρμογή ο σχετικός κανονισμός. Το συγκεκριμένο έργο τελικά ματαιώθηκε.
