Η ενέργεια μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες διαβίωσης, μπορεί να βοηθήσει τους πολίτες αλλά από μόνη της δεν λύνει προβλήματα. Όπως δεικτικά το καταγράφει η ακαδημαϊκός Μπρέντα Σιάφερ, «το φυσικό αέριο δεν παράγει ειρήνη, αλλά η ειρήνη παράγει φυσικό αέριο», μια τοποθέτηση που έρχεται να ανατρέψει την ισχυρή άποψη που έχουν πολλοί εντός και εκτός Κύπρου, ότι δηλαδή η ανακάλυψη των υδρογονανθράκων μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες επίλυσης του Κυπριακού. Σ' ό,τι αφορά στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της περιοχής (Κύπρου, Ισραήλ και Αιγύπτου), σημειώνει πως οι ποσότητες είναι τέτοιες που δεν επιτρέπουν οτιδήποτε άλλο πέρα από την εξαγωγή τους προς την κατεύθυνση της Τουρκίας. Τονίζει, ωστόσο, ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει ενόσω το πρόβλημα της Κύπρου παραμένει άλυτο.

Την ίδια ώρα υπογραμμίζει πως η Τουρκία λαμβάνει σημαντικές ποσότητες από τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν και το Ιράν και δεν πρόκειται το φυσικό αέριο της ανατολικής Μεσογείου να διαφοροποιήσει τα ενεργειακά δεδομένα. Η ακαδημαϊκός Μπρέντα Σιάφερ (καθηγήτρια στα πανεπιστήμια Χάιφα και Τζόρτζαουν) μιλώντας στον «Φ» αναφέρθηκε και στην κατάσταση της Μέσης Ανατολής. Σημείωσε το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες στέκονται μόνο στο σήμερα και δεν κοιτάζουν τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, υποδεικνύοντας ότι οι διαπιστώσεις της Ρωσίας είναι πολύ πιο ορθολογιστικές. 

Συνέντευξη στον Ανδρέα Πιμπίσιη 

- Ένας από τους παράγοντες που μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις στην περιοχή είναι το θέμα της ενέργειας. Αυτό θα βοηθήσει ή θα δυσχεράνει την όλη κατάσταση;

- Μπορεί να πάει είτε προς τη μια είτε προς την άλλη πλευρά. Στατιστικά εάν το δούμε τότε βλέπουμε πως εκεί και όπου υπάρχει μεγάλη παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, υπάρχουν και μεγάλες συγκρούσεις. Για κάποιο λόγο σ' αυτή την περιοχή είμαστε πολύ αισιόδοξοι πως η ενέργεια θα βελτιώσει τη γεωπολιτική κατάσταση.
Πιστεύω ότι η ανακάλυψη υδρογονανθράκων μπορεί να προσφέρει πολλά στις οικονομίες της περιοχής και στους λαούς. Σε γεωπολιτικό επίπεδο θα πρέπει, ίσως, να έχουμε πιο χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών. Το φυσικό αέριο μπορεί να συμβάλει στο να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης, να γίνει η καλύτερη η ζωή των πολιτών σε διάφορες περιοχές. Όμως δεν πιστεύω ότι λόγω του φυσικού αερίου θα επιλυθούν διασυνοριακές διαφορές ή άλλες αντιπαραθέσεις μεταξύ κρατών. Η περίπτωση της Κύπρου μπορεί όμως να είναι διαφορετική, γιατί πρόκειται για μια χώρα που είναι μοιρασμένη, η περίπτωση του φυσικού αερίου μπορεί να συμβάλει στην επανεκκίνηση της οικονομίας. Όμως θα πρέπει να είμαστε και λίγο προσεκτικοί και σ' ό,τι αφορά στο θέμα ποσοτήτων.

- Γίνεται λόγος ακόμα και για μεταφορά φυσικού αερίου από την περιοχή προς την Ευρώπη. Είναι εφικτό αυτό ή απλώς μιλάμε μόνο για σχέδια;

- Εάν μαζευτούν όλες οι ποσότητες που μπορεί να παράξει η Κύπρος, το Ισραήλ ίσως και η Αίγυπτος, αυτό που μπορεί να πετύχουν είναι πιθανότατα να το εξάγουν προς την Τουρκία. Ως γνωστόν, η Τουρκία έχει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου να φτάνουν από διάφορες κατευθύνσεις. Ίσως και από την περιοχή μπορεί να μεταφερθεί προς την Τουρκία και εν συνεχεία προς την Ευρώπη.
Όμως τα ζητήματα του φυσικού αερίου προχωρούν πολύ αργά, τέτοιες συμφωνίες μπορεί να χρειαστούν πάνω από μια δεκαετία μέχρι να αρχίσουν να υλοποιούνται. Όμως μπορεί στο μεσοδιάστημα να γίνονται συζητήσεις και να κλείνουν συμφωνίες αλλά δεν πρέπει κανείς να βιάζεται.

- Κάποιοι εκτιμούν πως μια τέτοια εξέλιξη, δηλαδή η μεταφορά του φυσικού αερίου προς την Τουρκία, θα την ισχυροποιήσει σε τέτοιο βαθμό που θα μπορεί να ελέγχει την ενεργειακή μεταφορά προς την Ευρώπη.

- Και πάλι δεν πρέπει να υπερβάλλουμε σ' ό,τι αφορά στον ρόλο που μπορεί να παίξει ένα κράτος διαμετακομιστής. Σήμερα στην Τουρκία υπάρχουν πέντε προγράμματα που σχετίζονται με τη μεταφορά φυσικού αερίου. Τα δύο είναι από τη Ρωσία, δύο από το Αζερμπαϊτζάν κι ένα από το Ιράν. Αν υπάρξει και το φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο, τότε θα είναι το έκτο πρόγραμμα και δεν θα διαφοροποιήσει κατά πολύ την κατάσταση ως έχει σήμερα. Ούτε βεβαίως λόγω όλων αυτών των εξελίξεων θα αλλάξει η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι της Τουρκίας.Στην πραγματικότητα δεν ερχόμαστε  να αλλάξουμε την πολιτική μας λόγω της ενέργειας. Κατά την άποψή μου: δεν είναι το φυσικό αέριο που παράγει ειρήνη, αλλά η ειρήνη παράγει φυσικό αέριο. Για παράδειγμα δεν νομίζω ότι θα μπορεί να μεταφερθεί το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου προς την Τουρκία χωρίς να έχει επιλυθεί το κυπριακό πρόβλημα. Πιστεύω ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει σ' ό,τι αφορά στην Τουρκία. Ακόμα και πριν από το πραξικόπημα είδαμε να υπάρχει μια μετακίνηση στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας και να γίνεται πιο ρεαλιστική. Βλέπουμε μετά την παραίτηση του (Αχμέτ) Νταβούτογλου από τη θέση του Πρωθυπουργού να υπάρχει μετατόπιση στην πολιτική της Τουρκίας, βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ, με τη Ρωσία.

- Κάποιοι εκτιμούν πως δεν θα αλλάξουν τα δεδομένα λόγω της παρουσίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και την αυταρχική του πολιτική.

- Υπάρχουν πολλές χώρες που έχουν άριστες σχέσεις με κυβερνήσεις, οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται για τον δημοκρατισμό τους. Αυτό μπορεί να συμβεί.

Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικάνοι μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικριτικοί για την εσωτερική κατάσταση στην Τουρκία, αλλά γνωρίζουν ότι είναι ένας σημαντικός εταίρος. Ακόμα και στην περίπτωση του πραξικοπήματος, είδαμε πως υπήρξε ιδιαίτερη καθυστέρηση από πλευράς των Αμερικανών στο να αντιδράσουν, κάτι που ενόχλησε την Τουρκία. Στο τέλος όμως οι Αμερικανοί αντιλήφθηκαν πως δεν μπορούν να κάνουν οτιδήποτε στη Μέση Ανατολή, στην Ευρασία ή ακόμα και στη Νότια Ευρώπη χωρίς τη συνεργασία της Τουρκίας.

Ακόμα και στην περίπτωση της Κύπρου, δεν είναι προς όφελός της εάν οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση είναι άσχημες. Συμφέρει περισσότερο στην Κύπρο να υπάρχει αγαστή συνεργασία μεταξύ Τουρκίας και Δύσης.

- Οι λαοί της Μέσης Ανατολής όμως δεν πιστεύω ότι λειτουργούν ή σκέφτονται κατά τον ίδιο τρόπο όπως οι Πολωνοί ή οι Τσέχοι...

- Προσωπικά όταν προσπαθώ να αντιληφθώ το τι γίνεται στη Μέση Ανατολή ζητώ να μάθω για το τι σκέφτονται οι χριστιανικές μειονότητες. Η χριστιανική μειονότητα στη Συρία ίσως γνωρίζει πολύ καλύτερα απ' όλους το τι είναι πιο επικίνδυνο από κάποιον που κάθεται σ' ένα γραφείο στην Ουάσιγκτον. Στη Συρία οι περισσότερες χριστιανικές μειονότητες υποστήριζαν τον Άσαντ και τις αλλαγές που εισηγήθηκε.

Είναι η δική τους ζωή που επηρεάζεται, είναι μια μειονότητα και είναι σε θέση να αντιληφθούν ποιος είναι ο κίνδυνος. Στην Αίγυπτο οι Χριστιανοί υποστηρίζουν την κυβέρνηση Σίσι. Ίσως αυτοί να αντιλαμβάνονται κάποια πράγματα καλύτερα σ' ότι αφορά την ασφάλειά τους από κάποιους στην Ουάσιγκτον.

- Ίσως θα έπρεπε να ρωτούν περισσότερο τους ανθρώπους που ζουν σε μια περιοχή;

- Κοιτάξτε, οι Αμερικανοί αρέσκονται στο να λύνουν προβλήματα. Όμως μερικές φορές ένα πρόβλημα μπορεί να μην λύνεται και το καλύτερο που επιτυγχάνεται είναι να μειωθούν οι συγκρούσεις. Τα πράγματα μπορεί να κυλούν ομαλά χωρίς να υπάρχει λύση, αλλά λόγω μείωσης της έντασης. Όμως για τους Αμερικανούς η άποψη είναι πως «όλα έχουν τη λύση τους».

Οι Ρώσοι κτίζουν παρουσία σε βάθος χρόνου

- Δεν πιστεύετε ότι αυτό που άλλαξε τις σχέσεις του Ισραήλ με την Τουρκία ήταν το φυσικό αέριο;

- Όχι, καθόλου. Ενδεχομένως η ενεργειακή διπλωματία μπορεί να συζητά το θέμα του φυσικού αερίου και να δημιουργεί θετικές εντυπώσεις ανάμεσα στην κοινή γνώμη. Όμως να μη μας διαφεύγει ότι η Τουρκία δεν έχει τόση ανάγκη το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου. Όπως είπα προηγουμένως έχουν ήδη πέντε άλλες σημαντικές πηγές οι οποίες μπορούν να αυξήσουν την προσφορά τους ανά πάσα στιγμή. Από τον περασμένο Μάρτη καταγράφεται μια αλλαγή στην εξωτερική πολιτική της Τουρκίας η οποία προέκυψε από θέματα ασφάλειας. Γιατί ξαφνικά ότι η χώρα αντιμετώπιζε προβλήματα σ’ όλα τα σύνορα της. Εκτιμώ ότι ο Τούρκος Πρόεδρος (Ρετζέπ Ταγίπ) Ερντογάν επανακαθόρισε την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, απομάκρυνε τον πρωθυπουργό (Αχμέτ])Νταβούτογλου και άρχισε να αλλάζει προσεγγίσεις. Το φυσικό αέριο επηρέασε κάπως τις εξελίξεις αλλά δεν ήταν ο καθοριστικός παράγοντας.

Κάτι ξέρουν οι Χριστιανοί σε Συρία και Αίγυπτο

- Ο ρόλος της Ρωσίας σ’ ό,τι αφορά τα ενεργειακά;

- Θα εμπλακεί περισσότερο. Πιστεύω ότι η Ρωσία δεν έχει πει την τελευταία της λέξη. Όχι γιατί φοβούνται τις ποσότητες που υπάρχουν στην περιοχή. Είναι ένας μύθος ότι υπάρχει ανησυχία από πλευράς Ρωσίας σε σχέση με τις ποσότητες και τις ανάγκες της Ευρώπης. Όμως βλέπω ότι η Ρωσία κτίζει όλο και μεγαλύτερη παρουσία στην περιοχή. Και η παρουσία αυτή δεν θα είναι για μερικές εβδομάδες αλλά θα πάει σε βάθος χρόνου. Αυτό δείχνουν οι ενέργειές τους σ’ ότι αφορά τη Συρία και τις βάσεις τους. Όμως εάν κοιτάξουμε τα πράγματα με μεγαλύτερη προσοχή θα δούμε πως πάντα υπήρχε ισχυρή παρουσία της Ρωσίας. Για παράδειγμα ο στόλος της αναλώνει μεγαλύτερο χρόνο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου απ’ ό,τι σε οποιοδήποτε άλλο σημείο της Υφηλίου.

- Οι λαοί της Μέσης Ανατολής όμως δεν πιστεύω ότι λειτουργούν ή σκέφτονται κατά τον ίδιο τρόπο όπως οι Πολωνοί ή οι Τσέχοι...

- Προσωπικά όταν προσπαθώ να αντιληφθώ το τι γίνεται στη Μέση Ανατολή ζητώ να μάθω για το τι σκέφτονται οι χριστιανικές μειονότητες. Η χριστιανική μειονότητα στη Συρία ίσως γνωρίζει πολύ καλύτερα απ’ όλους το τι είναι πιο επικίνδυνο από κάποιον που κάθεται σ’ ένα γραφείο στην Ουάσιγκτον. Στη Συρία οι περισσότερες χριστιανικές μειονότητες υποστήριζαν τον Άσαντ και τις αλλαγές που εισηγήθηκε. Είναι η δική τους ζωή που επηρεάζεται, είναι μια μειονότητα και είναι σε θέση να αντιληφθούν ποιος είναι ο κίνδυνος. Στην Αίγυπτο οι Χριστιανοί υποστηρίζουν την κυβέρνηση Σίσι. Ίσως αυτοί να αντιλαμβάνονται κάποια πράγματα καλύτερα σ’ ότι αφορά την ασφάλειά τους από κάποιους στην Ουάσιγκτον.

- Ίσως θα έπρεπε να ρωτούν περισσότερο τους ανθρώπους που ζουν σε μια περιοχή;

- Κοιτάξτε, οι Αμερικανοί αρέσκονται στο να λύνουν προβλήματα. Όμως μερικές φορές ένα πρόβλημα μπορεί να μην λύνεται και το καλύτερο που επιτυγχάνεται είναι να μειωθούν οι συγκρούσεις. Τα πράγματα μπορεί να κυλούν ομαλά χωρίς να υπάρχει λύση, αλλά λόγω μείωσης της έντασης. Όμως για τους Αμερικανούς η άποψη είναι πως «όλα έχουν τη λύση τους».

 Η  Ρωσία ενισχύει την παρουσία της στην Ανατολική Μεσόγειο

- Βλέπουμε να σημειώνονται πολλές και σημαντικές αλλαγές στην περιοχή μας. Από τη μια κάποιες χώρες διαλύονται και από την άλλη δημιουργούνται συνθήκες συνεργασιών μεταξύ κρατών.

- Αυτή τη στιγμή στη Μέση Ανατολή συμβαίνουν δύο παράλληλες διεργασίες. Από τη μια είναι η διάλυση κρατών και από την άλλη έχουμε κράτη των οποίων οι υφιστάμενες δομές κινδυνεύουν. Αυτές οι εξελίξεις δημιουργούν και νέα δεδομένα και κράτη τα οποία ανησυχούν για τις εξελίξεις, αλλάζουν τακτική και συζητούν και συνεργάζονται. Βλέπουμε ξαφνικά τις σχέσεις του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία να βγαίνουν στο προσκήνιο.

Και αυτό προέκυψε γιατί οι δύο χώρες αισθάνονται να κινδυνεύουν από τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Βλέπουμε επίσης και ένα αναβαθμισμένο ρόλο της Ρωσίας στην περιοχή. Για 20 χρόνια στη μετά σοβιετική εποχή η Ρωσία δεν έπαιζε οποιοδήποτε ρόλο στη Μέση Ανατολή. Αυτή τη στιγμή η Ρωσία αποτελεί μια ισχυρή δύναμη στη Μέση Ανατολή. Ο ρόλος της αλλάζει συνεχώς και πέρα από τη δική της φυσική περιουσία υπάρχει και η ενίσχυση των σχέσεων της Ρωσίας με το Ιράν.

Σ’ ό,τι αφορά την Κύπρο, έχει ένα πλεονέκτημα έναντι των άλλων χωρών της περιοχής γιατί είναι σε θέση να συνομιλεί και να έχει πολύ καλές σχέσεις με σχεδόν όλα τα κράτη. Αυτό δίνει ένα πρόσθετο πολιτικό ρόλο στην Κύπρο που είναι πολύ σημαντικός αυτή την περίοδο.

- Όλα αυτά προκύπτουν λόγω των εξελίξεων στη Συρία ή κυρίως λόγω των προσπαθειών της Ρωσίας να αναπτύξει ένα σημαντικό ρόλο στην περιοχή;

- Υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί λόγοι. Θα έλεγα ότι ταιριάζει γάντι η γνωστή φράση «ένας βγαίνει κι άλλος μπαίνει». Για ένα μεγάλο διάστημα οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν οι λιγότερο δραστήριες στην περιοχή με μικρή εμπλοκή και αυτό δημιούργησε ένα κενό, μια ευκαιρία, το οποίο η Ρωσία έσπευσε να εκμεταλλευθεί. Δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη. Πιστεύω ακόμα ότι η Ρωσία αναγνώρισε από πολύ νωρίς ότι οι εξελίξεις θα οδηγούσαν στη διάλυση κρατών της περιοχής, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η πρακτική των Ηνωμένων Πολιτειών είναι να ασχολούνται με το σήμερα και όχι με την επόμενη μέρα. Η προσοχή τους είναι στραμμένη στο πώς θα φύγει από τη μέση ένας δικτάτορας χωρίς την ιδία ώρα να ασχολούνται με την επόμενη ημέρα και τι μπορεί να προκύψει από αυτή την αλλαγή. Δεν βλέπουν τις επιπτώσεις μακροπρόθεσμα.

Για παράδειγμα στην περίπτωση της Συρίας, εάν άκουγαν τις αρχικές τοποθετήσεις που είχαν γίνει από πλευράς Ρωσίας κατά πάσα πιθανότητα να μη βλέπαμε την καταστροφή που υπάρχει σήμερα. Η Ρωσία από πολύ νωρίς προέβλεψε τις επιπτώσεις από τη διάλυση των κρατών της περιοχής και είχε εντελώς διαφορετική άποψη απ’ εκείνη των ΗΠΑ. Όπως ανέφερε προηγουμένως οι ΗΠΑ δεν κοιτάζουν το δεύτερο στάδιο και τι θα συμβεί και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις εάν φύγει ένας δικτάτορας. Αντίθετα η Ρωσία έχει μια πιο μακροπρόθεσμη άποψη για αυτά τα θέματα

Λάθος ανάγνωση γίνεται από τους Αμερικανούς

- Υπάρχει μια εντύπωση ότι οι ΗΠΑ, παρά την εμπλοκή και το ενδιαφέρον τους για την περιοχή, εντούτοις δεν έχουν ακόμα καταφέρει να αντιληφθούν τις ιδιαιτερότητες των χωρών και των λαών. Όντως έτσι έχουν τα πράγματα;

- Είναι ίσως σημαντικό να διαβάσει κανείς την τελευταία ομιλία του (Αμερικανού) Προέδρου Ομπάμα στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Αποτελεί ίσως μια ανακεφαλαίωση της εξωτερικής του πολιτικής όλα αυτά χρόνια. Εκεί υπάρχει μια ανάγλυφη διατύπωση του πως οι Αμερικανοί βλέπουν τον κόσμο και πως αυτός κατά την άποψή τους λειτουργεί. Υπήρχαν συνεχείς αναφορές για την παγκοσμιοποίηση και το σημερινό κόσμο. Η άποψη ότι η παγκοσμιοποίηση έχει κάνει όλους του ίδιο είναι πολύ λανθασμένη. Όταν πιάσουμε την κάθε περίπτωση ξεχωριστά θα βρούμε τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στους ανθρώπους. Γιατί μπορεί να έχουμε σήμερα πολλά κοινά μεταξύ μας να χρησιμοποιούμε τις ίδιες τεχνολογίες αλλά παραμένουμε διαφορετικοί άνθρωποι σε κάθε περιοχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πιστεύω ότι είναι ακόμα πολύ επηρεασμένες από το τι συνέβηκε στην Ανατολική Ευρώπη στα τέλη της δεκαετίας του ’80 όπου μετά την απομάκρυνση ενός δικτάτορα ο λαός ήταν σε θέση να οργανωθεί στα πλαίσια της δημοκρατίας μέσα μια νέα τάξη πραγμάτων. Ενδεχομένως να έχουν ακόμα στο μυαλό τους εκείνες τις εικόνες με τα αγάλματα του Λένιν να καταστρέφονται.

 πηγή: Φιλελεύθερος